TOPLUM TEMELLİ TURİZM

Romantizm hareketi: 18. ve 19. yüzyılda tu-rizmin tüm alanlarını etkisi altına almış olan bir harekettir. Wordsworth, Keats, Shelly, Byron ve Rousseau gibi yazarlar, manzara ve dağlar gibi doğa ile ilişkili öğelere bir ilgi uyandırmıştır. Bu edebi hareket, İskoçya, Almanya, İsviçre, İngilte-re ve Fransa’da yayılmış, şehir hayatının yıkıma uğrattığı manevi duyguların tatmin edilmesi için doğa ile iç içe olmayı yüceltmiştir.

Alçak kültür: Kitle kültürü olarak da bilinir. Eleştirel olarak alçak sıfatı ile kullanılır. Basit olarak para için üretilmiş, anlık tüketime hazır ve sanatsal değerinin uzun sürmediği kültür öğelerine yönelik kullanılır (Kirby, 2000).

Yüksek kültür: Alçak kültürün tam tersidir. Yük-sek kültürün geçmişe ait olduğu düşünülür. Ger-çek anlamda eleştirel, sanatsal ve entelektüel kül-tür ürünlerine yönelik kullanılır (Kirby, 2000).

Post-turist: Feifer’in (1986) orijinal kavramsallaştırmasıdır.

Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün kısaltılmış adı (UNWTO)’dir.

Tüketim kültürü eleştirisi olarak şeyleşme, malların fetişizmi ile ortaya çık-maktadır. Malları üreten emeğin sosyal karakteri, bu malların nesnel karakteri olarak görünmektedir.

Marjinalleşme, bireylerin ya da grupların toplum sınırlarının dışında tutulması ya da dışına itilmesi anlamına gelmektedir.

Stereotip (kalıp yargı): Diğer insanların sabit, değişmeyen ve sert bir bakış açısıyla değerlendirilmesi anlamına gelmektedir. Belirli kategorideki insanların özellikleri genele atfedilir. Bu özellikler kendiliğinden ve gerekli olarak görülür. Grup üyeleri belirli özelliklere indirgenir

Taşıma kapasitesi: Ziyaretçi deneyiminde ya da çevrenin kalitesinde kabul edilen sınırları geçecek bir düşüşe neden olmayan insan sayısını ifade eder. Hem sosyal hem de fiziki boyutları bulunan çok yönlü bir kavramdır.

Toplum temelli turizmde sosyokültürel değerler iki farklı boyutta ele alınabilir: Bunlardan ilki, yerel toplumların sahip olduğu farklı kültürlerin bir turizm çekiciliği olarak şekillenmesidir. Bu bağlamda, yerel toplumların dünyanın diğer bölgelerinden farklı bir kültüre sahip olması, turistlerin merakını cezbeden temel turizm çekiciliğidir.

İngiliz ve Amerikan sosyal teorilerinin kültüre bakış açısı çok daha çoğulcudur. Bu bakış açılarını Jenks (1993) dört katmana ayırdığı tipolojide özetlemektedir. Bilişsel bir kategori olarak kültür: Kültür, bu çerçevede bir düşünüş şekli olarak ele alınmaktadır. Mükemmellik fikri ile yakından ilişkilidir. Temel hedef, insanın amacına ulaşması ya da özgürleşmesidir. Bir aşamada oldukça bireysel bir felsefedir, diğer aşamada ise felsefi açıdan farklılığa, seçiciliğe ve insanın üstünlüğüne adanmışlık hâlidir (Jenks, 1993). Bu tanım geleneksel bir tanımdır. Turizm alanıyla da yakından ilişkilidir. Kültürün bu hâli, romantik yazarların tanımladığı şekildir: teknoloji ve kentleşmenin yaşamlarımıza girişi ile kaybolmuş olan dünya.

Daha somut ve kolektif bir kategori olarak kültür: Kültür, toplumda entelektüel ve/veya ahlaki bir gelişme durumunu tetikler. Bu bakış açısı, kültürü medeniyet fikriyle bağdaştıran bir konuma sahiptir. Bu konum, aynı zamanda 19. yüzyıl emperyalizmi ile de ilişkilendirilmektedir. Bu unsur, kültürü bireysel bilişten ziyade toplu yaşamın içine dâhil eder (Jenks, 1993). Bu bakış açısı kültürü ampirik bir şekilde ele alır.

Post-turist: Feifer’in (1986) orijinal kavramsallaştırmasıdır. Bu turist türü, seyahat ettiği destinasyonların ve seyahat deneyimlerinin otantik olmadığının farkında ve mesafeli olan turisttir (Wearing, Stevenson ve Young, 2007).

Toplum katılımı konusuna getirilen başlıca eleştiriler şu şekilde özetlenebilir (Okazaki, 2008):

• Katılımcı ruh gerçeği yansıtmamaktadır. • Programın hem başlaması hem de sürdürülmesi maliyetlidir. • Yerel halkın ve paydaşların katılım hakkının bulunması katılımın garantilenmesi için yeterli değildir. Gerçek anlamda katılım hem hakkın verilmesi hem de pratikte faaliyete geçirilmesi ile gerçekleşebilir. • Yerel sakinler programlarda yer alabilmek için etkin yeteneklere ve kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Ancak yerel sakinler çoğu zaman katılım konusunda bilgi sahibi değildir ve ne yapacaklarını bilemezler. Onlara katılım gücünü sağlayacak olan devlet ya da diğer paydaşlardır. Bu aktörler ise çoğu zaman yerel sakinleri kendileri ile eşit görmezler.

Toplum temelli turizmde gelişimi önleyecek bazı engeller arasında güç dengesizliklerini besleyecek geleneksel güç yapıları, cinsiyet ve ırk konularıyla ilgili olarak güç eşitsizlikleri, turizm endüstrisi hakkında bilgi ve farkındalık eksiği, pazarlama kapasitesinde eksiklikler, civar toplumların doğası ve yerel mülkiyetlere erişimin eşit olmaması gibi maddeler sıralanabilir (Giampiccoli ve Kalis, 2012).

Stereotip (kalıp yargı): Diğer insanların sabit, değişmeyen ve sert bir bakış açısıyla değerlendirilmesi anlamına gelmektedir. Belirli kategorideki insanların özellikleri genele atfedilir. Bu özellikler kendiliğinden ve gerekli olarak görülür. Grup üyeleri belirli özelliklere indirgenir (Pickering, 2011).

Turizm bağlamında otantisite; gerçek, bozulmamış değerler ya da Batının modern dünyasından zaman ve mekân olarak uzak, eski kültürel pratiklere işaret etmektedir.

Boorstin’e (1961) göre göre seyahat ölmüştür ve deneyimlerin pastişleri (post modern kurama göre taklitleri) ortaya çıkmıştır. Bunlar yalnızca seyahatten zevk almaya odaklı olan turistler için hazır olarak üretilen deneyimlerdir.

Boorstin bu durumu pseudo-events (sahte olay) olarak adlandırmaktadır. Boorstin kitle turizmin gelişiminin yeni bir turist türünü ortaya çıkardığına inanmaktadır. Bu turist, yapay, yapmacık deneyimlerin peşinde olan, grup hâlinde seyahat eden ve her şeyin kendi rahatı ve zevkine göre ayarlanmasını isteyen bir gruptur.