TOPLUM TEMELLİ TURİZM

Yumuşak turizm: yerel ekonomiyi destekleyen, mevcut peyzajla uyumlu, beton ve asfalt yerine ahşap ve taş malzeme kullanılan, doğaya saygılı bir turizm yaklaşımı olarak kabul edilmektedir.

Toplum temelli turizme ekonomik olarak dâhil olan yerli halkın özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:

Eğitim, ekonomi ve sanayi merkezlerinden nispeten uzak olmaları,

Yol, elektrik ve su açısından zayıf altyapı ile kısıtlanmış olmaları,

Turizm endüstrisine yatırım yapmak için çok az sermayeleri olmaları veya hiç sermayeye sahip olmamaları,

Turizm işletmelerini geliştirme ve yönetme konusunda tecrübelerinin olmaması,

Turistlerle çalışma konusunda deneyimsiz ve az vasıflı olmaları,

Yöreye özgü zengin bir tarih ve kültüre sahip olmaları,

Yerel doğal kaynaklara büyük ölçüde bağımlı olmaları,

Örgütlenmek, yasal haklarını elde etmek ve bu tür ortaklıklardaki yükümlülüklerini anlamak için dışarıdan yardıma ihtiyaç duymalarıdır.

Toplum temelli turizm girişimlerinin sürdürülebilir olması için gerekli olan unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

1. Harcamaları karşılamak için yeterli gelir elde ederek, ekonomik olarak uygulanabilir olmak,

2. Doğal kaynakların çevreye zarar vermeden kullanılmasıyla çevresel açıdan sürdürülebilir olmak,

3. Turizm girişimlerinin katılımcıları arasında eşit maliyet ve fayda dağılımına sahip olmak,

4. Tüm topluluk üyelerinin ilgi ve seslerinin gerçekten temsil edildiği açık ve şeffaf bir organizasyon yapısına sahip olmaktır.

Toplum temelli turizm girişimlerinin sürdürülebilir olması için gerekli olan unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

1. Harcamaları karşılamak için yeterli gelir elde ederek, ekonomik olarak uygulanabilir olmak,

2. Doğal kaynakların çevreye zarar vermeden kullanılmasıyla çevresel açıdan sürdürülebilir olmak,

3. Turizm girişimlerinin katılımcıları arasında eşit maliyet ve fayda dağılımına sahip olmak,

4. Tüm topluluk üyelerinin ilgi ve seslerinin gerçekten temsil edildiği açık ve şeffaf bir organizasyon yapısına sahip olmaktır.

Ürün yaşam eğrisi; ürünlerin de canlılar gibi doğup, büyüyüp, öldükleri varsayımına dayanır ve bu aşamalarda belirleyici olan, satış hacminde görülen yığılmaların zaman içinde izlediği seyirdir. Bu seyire, genellikle eğri şekline benzediğinden, ürün yaşam eğrisi denilmektedir.

Projelerin turist arzı ve alt yapının geliştirildiği katılım aşamasında, turizm yoluyla sosyo-ekonomik kalkınmayı sağlama fikrini geliştirmek için ilk yatırımlar yapılır.

Döviz girdisi sosyo-ekonomik bir yarardır.

Bağlanma, insan ve anlamlı ya da belirli nesneler arasındaki psikolojik bağlantıyı yansıtır. Toplumsal bağlılık ise bir bireyin sosyal katılımı ve topluluk yaşamına entegrasyonu olarak kabul edilebilir. Bireysel ve belirli bir topluluk arasındaki duygusal bağı yansıtır. Böylece, toplumsal bağlılık bireyin köklerinin olduğunu ve bir topluluğa ait olma hissini gösterir. Toplum temelli turizmde yerli halk açısından bilgi ve yeteneklerinin gelişimi, kendilerine güvenlerinin artması, kendi projelerini gerçekleştirmiş olmalarının hazzı gibi soyut faktörler, toplumsal bağlılıklarını artırmaktadır.

1992 Rio Zirvesi'nde sürdürülebilir kalkınma stratejileri için gerekli olan turizm-toplum etkileşiminde yerli halkın eylem planı olan Gündem 21’i tanıtılmıştır. Rio’da 178 ülke tarafından kabul edilen Gündem 21, kırsal toplulukların kaynaklarını kontrol etme ve yönetme yeteneğini en üst düzeye çıkarmak için yerli halkın katılımını teşvik etmektedir.

Eko-turizm 1970’lerin sonlarında turizmin yerel topluluklara fayda getirmesi gerektiği fikrinden yola çıkarak gelişmiştir. Doğa turizminin olumsuz etkilerini azaltıp olumlu etkilerini artırmayı amaçlayarak proaktif bir yaklaşım sergileyen eko-turizm, Uluslararası Eko-turizm Derneği tarafından “çevreyi koruyan ve yerli halkın refahını sürdüren doğal alanlara sorumlu seyahat” olarak tanımlamaktadır.

TTT'in Doğal ve kültürel kaynaklara sahip çıkılmasını ve korunmasını teşvik etmesi çevresel etkileri ile ilişkilidir.

Yerli halkın girişim ve işletmeler yoluyla katılımını sağlayan seçenekler aşağıda sıralanmaktadır: 

1. Yerli halkın özel turizm işletmelerinde istihdam edilmesi: Yararlı bir istihdam şekli olmasına rağmen, düşük ücret ve koşullara karşı korunmak, yönetim de dâhil olmak üzere yerli halka eğitim verilmesini sağlamak önemli görülmektedir. 

2. Yerli halkın turistlere doğrudan veya turizm işletmeleri aracılığıyla el sanatları gibi yerel ürünler satması: Topluluk içindeki faydaları yaymanın iyi bir yolu olduğu kanıtlanmıştır. 

3. Özel turizm işletmelerine bir ücret ve gelir payı karşılığında yerli halk tarafından işletilmek üzere imtiyaz tanınması 

4. Daha geniş bir topluluğa bağlantıları olan yerli halkın, kendi küçük turizm işletmelerini yönetmesi: Başarı değişkenlik göstermektedir. Genellikle turizm bilgisinin eksikliği zayıf yönü olarak tanımlanmaktadır. 

5. Mülkiyeti yerli halka ait olan ve yerli halk tarafından işletilen işletmeler: Örgütlenme ve harekete geçme açısından dezavantajları olsa da zamanla aşılabilmektedir (Denman, 2001). 

D haricindeki şıklar bireylerin bulunduğu sosyo-kültürel ve ekonomik şartlarla ilişkili olup eğitimle iyileştirilmesi güç veya uzun vadeli olan özelliklerdir.

Toplum temelli turizm girişimlerinin sürdürülebilir olması için gerekli olan unsurlar şu şekilde sıralanabilir (Mearns, 2003): 

1. Harcamaları karşılamak için yeterli gelir elde ederek, ekonomik olarak uygulanabilir olmak, 

2. Doğal kaynakların çevreye zarar vermeden kullanılmasıyla çevresel açıdan sürdürülebilir olmak, 

3. Turizm girişimlerinin katılımcıları arasında eşit maliyet ve fayda dağılımına sahip olmak, 

4. Tüm topluluk üyelerinin ilgi ve seslerinin gerçekten temsil edildiği açık ve şeffaf 

Toplum temelli turizm projelerinin ise ‘katılım’, ‘büyüme’ ve ‘gelişme’ olmak üzere üç farklı aşamadan geçtiği belirtilmektedir (Zapata vd, 2011). Keşif aşaması; ilk ziyaretçilerin yerli halka misafir olarak geldiği ve girişim öncesi iş fikrinin tasarlandığı aşamadır. 

"Turizm sektörünü destekleyecek farklı iş kollarına yatırımı özendirir" maddesi toplum temelli turizmin sosyo-ekonomik etkilerindendir.

Bağlanma, insan ve anlamlı ya da belirli nesneler arasındaki psikolojik bağlantıyı yansıtır (Funk ve James, 2006). Toplumsal bağlılık ise bir bireyin sosyal katılımı ve topluluk yaşamına entegrasyonu olarak kabul edilebilir. Bireysel ve belirli bir topluluk arasındaki duygusal bağı yansıtır (McCool ve Martin, 1994). Böylece, toplumsal bağlılık bireyin köklerinin olduğunu ve bir topluluğa ait olma hissini gösterir. Toplum temelli turizmde yerli halk açısından bilgi ve yeteneklerinin gelişimi, kendilerine güvenlerinin artması, kendi projelerini gerçekleştirmiş olmalarının hazzı gibi soyut faktörler, toplumsal bağlılıklarını artırmaktadır. 

Çoğu eko-turizm projesinde temel amaç, çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve iyileştirilmesidir. 

Toplum temelli eko-turizm bunu başarmada aşağıdaki rolleriyle bir araç olarak değerlendirilebilir (Denman, 2001; Varuma, 2016): 

1. Yerel topluluklar için daha sürdürülebilir bir geçim kaynağı sağlamak, 

2. Yerli halkın çevreyi koruma konusunda katılımlarını teşvik etmek, 

3. Yerli halkın güçlendirilmesini sağlamak, 

4. Korunan alanlar gibi koruma önlemlerine karşı daha iyi bir yaklaşım sergilemelerini sağlayarak yerel fayda sağlamaktır. 

Aşağıdakilerden TTT'nin  yerli halk üzerindeki olumsuz etkileri arasında sayılmaktadır: 

Değişim, tehdit olarak algılanabilir 

Çatışmaları artırabilir. 

Sürdürülebilir olmayan bir geçim kaynağı sunabilir. 

Aile yanında konaklama (homestay), turistlerin gittikleri destinasyonda basit kırsal yaşam veya yerlilerin geleneksel yaşam tarzlarını deneyimlemelerini sağlamak amacıyla, düşük ücret karşılığında turistlere yerli halk tarafından evlerinde çeşitli konaklama alternatifleri sunulmasıdır.