Toplum Temelli Turizm Kavramı, Tarihçesi, Gelişmesi
Bilgi teknolojisindeki gelişmelerin yeni turizm hareketinin başlamasına olan etkileri nelerdir?
Bilgi teknolojileri sayesinde bilgiye erişimin kolaylaşması, ulaşımda seyahate teşvik edici yaklaşımlar yeni turistlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Yeni turistlerin farklı beklentileri, talepleri, deneyim arayışları ve yaşam tarzları yeni turizm olarak nitelenen kavramın önünü açmıştır. Bilgi teknolojilerindeki ilerleme; turizmin yarattığı çevresel, sosyal ve ekonomik tehlikelere yönelik farkındalığı artırmıştır. Diğer yandan; daha önce bilinmeyen destinasyonlarla ilgili bilgilere erişimin kolaylaşması, bu destinasyonlara yakınlık ve merak uyandırmış; yeni bölgeler keşfetme ve bu bölgeleri deneyimleme olanağına sahip yeni bir potansiyel turist kitlesi ortaya çıkarmıştır.
Eski turizm endüstrisinin hızlı ve kitlesel üretime dayalı büyümesinin zamanla yarattığı sorunlar nelerdir?
Toplumsal ve bireysel ilişkilerin ya da toplumsal yapının öneminden ziyade büyük finansal çıkarları öncelemesi, turistik kaynakları öngörülemez şekilde tüketen çok uluslu güçlü işletme yapılarının sektörde etkili olması.
“Toplum temelli” terimi ile kastedilen nedir?
Bir bölgede yaşayan bir grup insanın (yerel halk) sahibi olduğu gelenek, görenek, kültür, doğal miras gibi sosyal ve toplumsal öğeler bütünü olarak açıklanabilir. Yerel halk tarafından bu öğeleri yansıtan mal ve hizmetler de bu kapsamda değerlendirilebilir.
Yeni turizm anlayışında yabancı sermaye ve devlet gibi diğer tüm paydaşların girişimlerine halkı dahil etmesinin yerel halk açısından önemi nedir?
Böylelikle cazibe unsuru olarak kırsal bölgeler, bu bölgelerdeki yerel halk, yaşam biçimleri, yöresel ürünler vb. değerlendirilerek turizmin geliştirilmesi sağlanmaktadır.
“Dünyanın herhangi bir kırsal yerinde yoksul veya ekonomik olarak çökmüş toplumların sürdürülebilir bir şekilde evlerini ve toplumlarını kültürel, rekreasyonel ve eğitimle ilgili seyahat deneyimi arayışı içinde olan turistlere açan bir turizm çeşidine işaret eder.”
Yukarıdaki toplum temelli turizm tanımı, yeni turizm anlayışının dikkate aldığı odaklardan hangisine göre yapılmıştır?
Toplumsal refah dikkate alınarak yapılmış bir tanımlama.
Sürdürülebilir turizm, yapısı itibariyle toplum temelli midir?
Kısmen. Bunun için bazı düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
Dünya Turizm Örgütü, planlama ve kalkınma süreçlerine yerel halkın tam ve adil katılımını gözetmesi açısından sürdürülebilir turizmin de aslında toplum temelli olması gerektiğine işaret etmektedir. Buna göre sürdürülebilir turizmde artan çevresel ve sosyal kaygılar, toplum temelli yaklaşıma popülerlik kazandırmakta, kalkınma ve koruma stratejilerinin sürdürülebilir turizmle de bütünleştirilmesi gerektiğini göstermektedir.
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütünün (2013) turizm hareketlerinin yaklaşık yarısının az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere gerçekleştirildiğine dair raporu nasıl yorumlanabilir?
Bu hareketlilik, turizm varışlarının artmasının yanı sıra az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin turizm pazarından aldıkları payın da artması şeklinde yorumlanabilir. Turistik hareketliliğin artışı bu grupta yer alan ülkeler açısından yerel toplumda yoksulluğu azaltması bakımından diğer birçok sektöre göre daha etkili bir yol olarak görülebilir.
Blackstock’a göre (2005) toplum temelli turizmin ana hedefleri nelerdir?
Yerel toplum gelirini artırmak; Yerel toplum ve turist etkileşimini artırmak; Gelirleri yerel ekonomi içinde tutmak; Yerel toplumları yetkilendirmek; Kültürel kimliği korumak; Doğal kaynak yönetimi ve yaban hayatı korumaya yönelik tutum geliştirmek; Sürdürülebilir turizmi geliştirmek.
Toplum temelli turizmin hedeflerine yönelik yapılan tüm değerlendirilmeler dikkate alındığında asıl olarak neyin hedeflendiği söylenebilir?
Toplum temelli turizmin asıl hedefinin sürdürülebilir bir toplum inşa etmek olduğu anlaşılmaktadır.
Genel bir çerçeveden bakıldığında turizmin yol açtığı düşünülen sorunlar nelerdir?
Bazıları şöyledir: Destinasyonların fiziksel özelliklerinin zarar görmesi, kültürün dejenere olması ve ekonomilerin sendelemesi.
Toplum temelli turizmin sosyal faydalarından öne çıkanları nelerdir?
Yaşam kalitesini artırır; Memnuniyet duygusunu artırır; Yaş ve cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına katkı sağlar; Toplum yönetim örgütleri için kapasite sağlar; Sosyal refahı artırır.
Toplum temelli turizmin kültürel faydalarından doğrudan etkilenen aktörüler kimlerdir?
Yerel halk ve turizme aktif katılarak turistik ürün niteliğinde olan geleneksel kültür öğeleri kontrollü bir şekilde deneyimleyen turistler.
Yerel toplumun yaşam biçimini deneyimlemek isteyen turistlerin, toplum temelli turizm çerçevesinde çevreye karşı daha sorumlulukla hareket etmeleri için nasıl bir bilince sahip olması gerekir?
Turistlerin, çevresel unsurların turizm faaliyetlerinin sürdürülebilmesinin kilit elemanları arasında yer aldığının bilmeleri sorumlulukla hareket etmelerinde etkili olmaktadır.
“Yeni iş becerilerinin kazanılmasına katkı sağlar; Yerelde yeni bilgilerin kullanılmasında etkili olur; Fikir ve düşüncelerin diğer kültürlerle etkileşmesiyle karşılıklı saygı bilincini inşa eder, öğrenilmesini sağlar.”
Toplum temelli turizmin yukarıda sıralanan faydaları, bu turizmin hangi alandaki etkileri ifade etmektedir?
Bunlar, eğitim açısından sağladığı faydalardan bazılarıdır. Bilgi, güçlendirmenin önemli bir bileşeni olarak görüldüğünden, turizme aktif katılımı sağlanan toplum bireylerinin eğitim yoluyla geniş turizm bilgisine eriştirilmesi gerektiği önerilmektedir.
Araştırmacılar, toplum temelli turizmin fayda ve zararlarını, aynı konu sınıflamasını kullanarak mı açıklamaktadır?
Kısmen. Faydalarını eğitim, sağlık, politika, çevre, kültür, sosyal, ekonomi; zararlarını ise sosyal, kültürel, çevre ve ekonomi başlıkları altında ele almaktadırlar.
Turizmin ve toplum temelli turizmin yol açabileceği hem adli hem de sosyal nitelikli sorunlar neler olabilir?
Geleneksel turizmde olduğu gibi toplum temelli turizmde de bir bölgeye yönelik yoğun turizm talebi; söz konusu bölgede uyuşturucu kullanımının artması, kumar, fuhuş, çocuk işçiliği gibi sosyal sistemin bozulmasına yol açan olumsuzlukların görülmesine neden olabilmektedir.
Türkiye’de en fazla ziyaretçi akınına uğrayan ve son yıllara kadar önemli turistik destinasyonlar arasında gösterilen Kuşadası’nın uluslararası seyahat acentalarının destinasyon ziyaret listesinden çıkarılması, toplum temelli turizmin yol açtığı zararlar çerçevesinden nasıl yorumlanabilir?
Turizmden tam anlamıyla yararlanabilmek, iyi organize olmayı gerektirmektedir. Turizm bölgelerinin plansız ve bilinçsiz kullanımı, bölgenin zaman içinde cazibesini yitirmesine neden olabilir. Benzer şekilde toplum temelli turizm kapsamında bir bölgenin sadece turizme yönelik faaliyetler çerçevesinde yönetilmesi, çok kırılgan bir yapıya sahip olan turizmin çeşitli doğal afet, felaketler veya küresel sorunların yaşandığı dönemlerde, bölgenin büyük hasar almasına yol açabilir.
Yeni turizm hareketinin paydaşları kimlerdir?
Çoklu paydaşın toplum temelli turizmin başarısındaki önemi bilinmektedir. Yerel halk, hükümet, sivil toplum kuruluşları, turistler gibi paydaşlarla iş birlikleri ve ortaklıklar olmaksızın toplum temelli turizmin başarıya ulaşması oldukça zordur.
“Üretici; Ürünün parçası; Tedarikçi; İşçi; Tüketici; Sahip; Yatırımcı; Hak sahibi” gibi rol sahipleri, toplum temelli turizmin hangi paydaş grubuna aittir?
Yerel halk
Toplum temelli turizm neden, turizmden elde edilen kârın toplum üyeleri arasında paylaşılarak yeniden yatırıma dönüştürülmesini tavsiye etmektedir?
Çünkü bu sistem, toplum temelli turizmin en önemli başarı faktörlerden biri olup, toplum temelli turizmin sürdürülebilirliği açısından da bir gerekliliktir. Kazancın yeniden yatırıma dönüştürülmesi; daha fazla istihdam yaratarak, yerel ürünler satın alarak ve toplum temelli turizm ürünlerinin sistem içerisinde dolaşımını artırarak sağlanabilir.