TOPLU İŞ HUKUKU

Kanuni grevin unsurları şunlardır: • Mesleki amaç, • Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda belirlenmiş usule uygun olması, • Grevin yasaklanmamış olması, • Grevin engellenmemiş olmasıdır

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 50.maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen ve arabulucu tarafından düzenlenen uyuşmazlık tutanağının görevli makam tarafından tebliği tarihinden itibaren altmış gün içerisinde grev kararı alınabilir. Bu süre içerisinde, grev kararının alınmaması veya grev yasaklarında Yüksek Hakem Kuruluna başvurulmaması halinde toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi düşer (m.60/1, m.51/1). Süre geçtikten sonra grev kararı alınarak uygulamaya konulmuşsa, bu grev kanun dışı bir grev niteliğini taşıyacaktır.

Kanunun 62. maddesinde aşağıda belirtilen işler ve yerlerde grev yapılamayacağı öngörülmüştür; 1. Can ve mal kurtarma işlerinde, 2. Cenaze işlerinde ve mezarlıklarda, 3. Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğal gazdan başlayan petrokimya işlerinde, 4. Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde, 5. Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye hizmetlerinde, 6. Hastanelerde.

Karar verilmiş veya başlanmış olan kanuni bir grev veya lokavt genel sağlığı veya milli güvenliği, büyükşehir belediyelerinin şehir içi toplu taşıma hizmetlerini, bankacılık hizmetlerinde ekonomik veya finansal istikrarı bozucu nitelikte ise Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlıkta grev ve lokavtı altmış gün süre ile erteleyebilir. Erteleme süresi, kararın yayımı tarihinde başlar. genel sağlığı veya milli güvenliği bozucu nitelikte ise Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlıkta grevi altmış gün süre ile erteyebilir. Erteleme süresi, kararın yayımı tarihinde başlar (m. 63/1).

Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin ilan tarihinden altı işgünü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı başvurusu üzerine görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak altı işgünü içinde grev oylaması yapılır (m. 61/1).

Grev oylamasına ilişkin itirazlar, oylama gününden başlayarak üç işgünü içinde mahkemeye yapılır. İtiraz, mahkemece üç işgünü içinde kesin olarak karara bağlanır (61/2).

İşyerinde grev ilan etmiş olan işçi sendikası, kanuni bir grev kararına uyulmasını sağlamak için güç kullanmaksızın ve tehditte bulunmaksızın kendi üyelerinin grev kararına uyup uymadıklarını denetlemek amacıyla, işyerinin giriş ve çıkış yerlerine, kendi üyeleri arasından en çok dörder grev gözcüsü koymaya yetkilidir.

Lokavt kararı, grev kararının tebliğinden itibaren altmış günlük süre içerisinde altı işgünü önceden karşı tarafa bildirilecek tarihte uygulamaya konabilir.

Taraflardan herbiri, karar verilen veya uygulanmakta olan bir lokavtın kanun dışı olup olmadığının tespitini mahkemeden her zaman talep edebilir. Mahkeme, bir ay içinde karar verir. Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması halinde bölge adliye mahkemesi bir ay içinde kesin olarak karar verir. Verilecek karar, tarafları, işçi ve işveren sendikasının üyelerini bağlar ve ceza davaları için kesin delil teşkil eder (m.71/1). Hakim, tedbir olarak dava konusu grev veya lokavtın durdurulmasına karar verebilir (m.71/2).

İşçi kanun dışı lokavt sebebiyle iş sözleşmesini, lokavtın kanun dışı olduğunun öğrenilmesinden itibaren altı işgünü ve her halde fiilin meydana gelmesinden itibaren bir yıl içerisinde feshetmelidir. Bu sürelerin geçmesinden sonra, iş sözleşmesinin derhal feshi mümkün olmaz. Belirtmek gerekir ki, kanun dışı lokavt devam ettiği müddetçe, işçiye iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı veren durum süreklilik arz ettiğinden, altı işgünlük hak düşürücü süre, her gün yeniden işlemeye başlayacaktır. Bunun sonucu olarak, işçi derhal fesih hakkını en geç kanun dışı grevin sona erdiği günden itibaren işlemeye başlayacak altı iş günlük süre içerisinde kullanmak zorundadır.

Grevin maddi ve manevi iki unsuru vardır. Grevin maddi unsuru, işçilerin işi bırakmaları; grevin manevi unsuru ise işçilerin aralarında anlaşmaları veya bir kuruluşun kararına uymalarıdır. İlk unsur işin bırakılmasıdır. Hiç kuşkusuz, işi bırakacak olanların işçi niteliğine sahip olmaları gerekmektedir. Grevden söz edilebilmesi için işçilerin topluca çalışmamak suretiyle işi bırakmaları da şarttır. İşin bırakılmasından anlaşılması gereken işin tamamıyla durdurularak işçilerin işyerinden ayrılmalarıdır. İşçilerin işyerinden ayrılmayarak verimi düşürerek çalışmaya devam ettikleri hallerde, grevden bahsedilemez. İşçilerin işi bırakmalarının topluca olması da gerekmektedir. Aksi takdirde, grev söz konusu olmaz. Kanunda belirtilen iş bırakmanın topluca olmasından kastedilenin birden çok işçinin işini bırakması olduğu kabul edilmektedir. Bu nedenle, grevin varlığından bahsedebilmek için birden çok işçinin işini bırakması gerekir. Grev yapmak amacıyla hareket eden tek bir işçinin iş bırakması grev olarak nitelendirilemez. Öte yandan, grevden söz edilebilmesi için işyerinde çalışan bütün işçilerin de işi bırakmaları gerekmez. İşçilerin kanundan doğan haklarını kullanmak amacıyla iş bırakmaları grev olarak nitelendirilemez. Bu hususa örnek oluşturabilecek bir düzenleme, İş Kanununun 34. maddesinde yer almaktadır. Buna göre, ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle işçilerin kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez.

Kanuni grev, bir defa toplu iş sözleşmesinin ya- pılması sırasında ortaya çıkan uyuşmazlıkları çözmek amacıyla yapılmalıdır. Bu nedenle, toplu hak uyuşmazlıklarında veya toplu iş sözleşmesi süresi içerisinde ortaya çıkan toplu çıkar uyuşmazlıklarında grev yapılamaz. Bundan başka, grev işçilerin ekonomik ve sosyal durumları ile çalışma şartlarını korumak veya geliştirmek amacı güdülerek yapılmalıdır. Sözgelimi, işçilerin çalışma şartlarını iyileştirmek ya da uygulanmakta olan çalışma koşullarının kötüleştirilmesine engel olmak için yaptıkları grev, amaç unsurunu içerir. Bu amacı içermeyen grev, kanun dışı grev niteliğini taşır.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 50. maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen ve arabulucu tarafından düzenlenen uyuşmazlık tutanağının görevli makam tarafından tebliği tarihinden itibaren altmış gün içerisinde grev kararı alınabilir. dolayısıyla A sendikası en geç 02.05.2013 tarihinde grev kararı almalıdır.

Grev yasaklarında Yüksek Hakem Kuruluna başvurulmaması halinde toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi düşer. Bu bağlamda Kanunun 62. maddesinde aşağıda belirtilen işler ve yerlerde grev yapılamayacağı öngörülmüştür;

Can ve mal kurtarma işlerinde,

Cenaze işlerinde ve mezarlıklarda,

Şehir şebeke suyu, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğal gazdan başlayan petrokimya işlerinde,

Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığınca doğrudan işletilen işyerlerinde,

Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye hizmetlerinde,

Hastanelerde.

Karar verilmiş veya başlanmış olan kanuni bir grev veya lokavt genel sağlığı veya milli güvenliği, büyükşehir belediyelerinin şehir içi toplu taşıma hizmetlerini, bankacılık hizmetlerinde ekonomik veya finansal istikrarı bozucu nitelikte ise Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlıkta grev ve lokavtı altmış gün süre ile erteleyebilir. Erteleme süresi, kararın yayımı tarihinde başlar. genel sağlığı veya milli güvenliği bozucu nitelikte ise Cumhurbaşkanı bu uyuşmazlıkta grevi altmış gün süre ile erteyebilir. Erteleme süresi, kararın yayımı tarihinde başlar (m. 63/1). Erteleme süresinin sonunda anlaşma sağlanamazsa, altı işgünü içinde taraflardan birinin başvurusu üzerine uyuşmazlık Yüksek Hakem Kuruluca çözülür. Aksi takdirde işçi sendikasının yetkisi düşer (m.63/3).

Grev kararının işyerinde ilan edildiği tarihte o işyerinde çalışan işçilerin en az dörtte birinin ilan tarihinden altı işgünü içinde işyerinin bağlı bulunduğu görevli makama yazılı başvurusu üzerine görevli makamca talebin yapılmasından başlayarak altı işgünü içinde grev oylaması yapılır. 

Her işçinin ayrı bir grev oylaması talebinde bulunması zorunluluğu bulunmamaktadır. İşçiler, grev oylaması talebini içeren bir metni topluca imzalayarak da talepte bulunabilirler. Bundan başka, grev oylaması o işyerinde çalışan işçiler tarafından talep edilecektir. Grev oylaması talep etme hakkı olan işçiler bakımından herhangi bir ayrım yapılmamıştır. Bu nedenle, grev kararı alan işçi sendikasının üyesi olsun ya da olmasın tüm işçiler grev oylaması talebinde bulunabilir.

Grev oylamasına ilişkin itirazlar, oylama gününden başlayarak üç işgünü içinde mahkemeye yapılır. İtiraz, mahkemece üç işgünü içinde kesin olarak karara bağlanır

Taraflardan her biri karar verilen veya uygulanmakta olan bir grev veya lokavtın kanun dışı olup olmadığının tespitini mahkemeden her zaman talep edebilir. Mahkeme bir ay içinde karar verir. Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması halinde bölge adliye mahkemesi bir ay içinde kesin olarak karar verir. Verilecek karar tarafları, işçi ve işveren sendikalarının üyelerini bağlar ve ceza davaları için kesin delil teşkil eder. Tespit davasına bakan mahkeme ise İş Mahkemesidir.

Kanuni bir grev sebebiyle iş sözleşmesi askıda kalacak olanlar; greve katılan, greve katılmayan veya katılmaktan vazgeçip de grev nedeniyle çalıştırılmayan işçilerdir. Kanuni olmayan bir greve katılan işçiler ile kanuni bir greve Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 65. maddesi gereğince zorunlu olarak katılamayacak olan işçilerin iş sözleşmeleri kanuni bir grev sebebiyle askıya alınmış olmaz. Dolayısıyla I numaralı önerme yanlış olup II ve III numaralı önermeler doğrudur.

Kanuni bir grev, işçi sendikasının aldığı bir kararla sona erdirilebilir. İşçi sendikası, grev kararı almaya yetkili olduğu gibi aldığı grev kararını ortadan kaldırmaya da yetkilidir. Kanuni bir grevi sona erdirme kararı, kararı alan tarafça ertesi işgünü sonuna kadar yazı ile karşı tarafa ve görevli makama bildirilir (m.75/1). Grevin sona erdiği, görevli makam tarafından işyerinde ilan edilir. Kanuni grev, ilanın yapılması ile sona erer (m.75/2).

Kanuni lokavtın tanımına ilişkin düzenlemeden, lokavtın kanuni bir lokavt niteliğinde olabilmesi için mesleki amaç ve Kanunda belirlenmiş usule uygun olma unsurlarının bulunması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır. Ancak, lokavta ilişkin yasal düzenlemeler bir bütün olarak değerlendirildiğinde bu iki unsura lokavtın yasaklanmamış veya engellenmemiş olması unsuru da ilave edilmelidir.