TOPLU İŞ HUKUKU

Toplu iş sözleşmesinde düzenlenmeyen konularda dahi toplu iş sözleşmesi süresince yeniden menfaat uyuşmazlığı yaratılmasının yasaklanmasına mutlak barış borcu adı verilir.

Disiplin kurulları, toplu iş sözleşmesinin borç doğurucu hükümlerindendir

Dünyada en eski tarihli toplu iş sözleşmesi Belçika'da yapılmıştır.

Türkiye'de umumi mukaveleye ilişkin ilk düzenleme Borçlar Kanununda yer almıştır.

Türkiye'de 1961 Anayasası ile toplu pazarlık tam anlamıyla kurumsallaşmış ve toplu iş sözleşmesi hakkı güvence altına alınmıştır.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ile ilk defa düzenlenen Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılacak yeni sözleşmeye çerçeve sözleşme adı verilir.

Bir işçi sendikasının aynı anda birden fazla işvereni temsilen işveren sendikasıyla bağıtladığı sözleşmeye grup toplu iş sözleşmesi adı verilir.

Her ne sebeple olursa olsun sona eren toplu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmesine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam edeceği öngörülmüştür. Buna toplu iş sözleşmesinin ard etkisi adı verilmektedir.

İş sözleşmesi hükümlerinin toplu sözleşmeye aykırı olmakla birlikte, işçi yararına oldukları için geçerli kalmalarını öngören bu yaklaşıma öğretide işçiye yararlılık ilkesi adı verilmektedir.

Toplu iş sözleşmelerinin işlevleri şunlardır:
• Koruma işlevi,
• Düzen işlevi,
• Barış işlevi,
• Adil gelir dağılımı işlevi,
• Devletin düzenleme alanının sınırlanması işlevi,
• Ekonomiyi etkileme işlevi.

Toplu iş sözleşmesinde düzenlenmeyen konularda dahi toplu iş sözleşmesi süresince yeniden menfaat uyuşmazlığı yaratılmasının yasaklanmasına Mutlak Barış Borcu denir.

Tarafların karşılıklı hak ve borçlarını, toplu iş sözleşmesinin uygulanması, denetimi ve uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin hükümlere borç doğurucu hükümler denir.

Tarafların karşılaştıkları uyuşmazlıkların çözümü bağlamında toplu iş sözleşmesine konan çeşitli düzeylerde işbirliği kurulları ya da uyuşmazlıkları çözüm kurulları, adları altında kurullar oluşturulması ve disiplin
kurulları kurulmasıyla ilgili hükümler de anılan kapsamda toplu iş sözleşmelerinin borç doğurucu kısmında yer alır.

İşçi sınıfı 18. yüzyılın sonlarından itibaren Sanayi Devrimi ile birlikte batı Avrupa’da doğmuştur. Liberalizmin sözleşme özgürlüğü ve bütünüyle serbest piyasa koşullarının hâkim olduğu ilk evresinde ortaya çıkan kötü çalışma koşulları işçileri birleşip sendikalarını kurmaya ve işverenlerle toplu pazarlığa
zorlamıştır. Bu bağlamda bilinen en eski tarihli toplu iş sözleşmesi 1789 yılında Belçika’da Verwiers’te tekstil işçileriyle bağıtlanmıştır.

İşçi sınıfı 18. yüzyılın sonlarından itibaren Sanayi Devrimi ile birlikte batı Avrupa’da doğmuştur. Liberalizmin sözleşme özgürlüğü ve bütünüyle serbest piyasa koşullarının hâkim olduğu ilk evresinde ortaya çıkan kötü çalışma koşulları işçileri birleşip sendikalarını kurmaya ve işverenlerle toplu pazarlığa
zorlamıştır. Bu bağlamda bilinen en eski tarihli toplu iş sözleşmesi 1789 yılında Belçika’da Verwiers’te tekstil işçileriyle bağıtlanmıştır.

1926 yılında yürürlüğe giren 818 sayılı Borçlar Kanununun 316. ve 317. maddelerinde “Umumi mukavele” öngörülmüştür. Bu şekilde Türkiye’de ilk toplu sözleşme modelinin düzenlendiği görülmektedir.

Grup toplu iş sözleşmeleri farklı işverenlerin aynı iş kolundaki tek tek işyerlerinin bir araya getirilmesi suretiyle yapılabileceği gibi, gruba aynı işverenin aynı işkolunda işletme oluşturan işyerlerinin dahil edilmesiyle de bağıtlanabilir. Diğer deyişle grup toplu iş sözleşmelerinin kapsamında işletmeler de yer alabilir.

Toplu iş sözleşmeleri bir yıldan az ve üç yıldan uzun süreli olamaz.

Toplu iş sözleşmeleri bir yıldan az ve üç yıldan uzun süreli olamaz.

Toplu iş sözleşmelerinin işlevleri şunlardır:
• Koruma işlevi,
• Düzen işlevi,
• Barış işlevi,
• Adil gelir dağılımı işlevi,
• Devletin düzenleme alanının sınırlanması işlevi,
• Ekonomiyi etkileme işlevi.