TOPLU İŞ HUKUKU

Toplu iş sözleşmesinin ard etkisi, her ne sebeple olursa olsun sona eren top­lu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmesine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam etmesidir. Doğru cevap D'dir.

Evrensellik işlevi toplu iş sözleşmesinin işlevlerinden biri değildir. Doğru cevap D'dir.

Toplu iş sözleşmelerinin yürürlükte bu­lundukları işyeri ya da işyerlerinde sözleş­me süresince çalışma koşullarına belirli bir standart getirmesi, çalışma koşullarında birlik ve uyum sağlaması, toplu iş sözleş­mesinin düzen işlevini tanımlar. Doğru cevap A'dır.

Nötr hükümler bazı toplu sözleşmelerinde mevzuattaki emredici bir hükmün tekrarı niteliğinde olan hükümlerdir. Doğru cevap A'dır.

Bilinen en eski toplu iş sözleşmesi 1789 yılında Belçika’da yapılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Teşkilatlanma ve Kolektif Müzakere Hakkı Prensiplerinin Uygulanmasına Müteallik Sözleşme Türkiye tarafından 1951 yılında onaylanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Osmanlı Devleti’nde kamu kuruluşlarında sendikal örgütlenmeyi yasaklayan kanun Tatil-i Eşgal Kanunu’dur. Doğru cevap E'dir.

Bugün toplu iş sözleşmesi hakkının hukuki da­yanağı 1982 Anayasası’nın 53. maddesidir. Doğru cevap E'dir.

Toplu iş sözleşmeleri arasında işçiye yararlılık ilkesinin işleyeceğine ilişkin bir düzenlemeye kanunda yer verilmemiştir. Buna toplu iş sözleşmesinde düzen ilkesi adı verilmektedir. Aynı sonuca eşit ve aynı sıradaki hukuk kaynaklarından sonraki kuralın öncekine üstünlüğü ilkesi ile de aynı sonuca varılabilir. Son olarak belirtelim ki toplu iş sözleşmelerine, süresinin sona ermesinden sonra hak yaratmak üzere hüküm konması da olanaklı değildir.

Toplu iş sözleşmelerinin iş sözleşmeleri üzerinde zorlayıcı etkiye sahip olması, diğer deyişle işçinin daha lehine olanlar dışında iş sözleşmelerinin toplu iş sözleşmelerine aykırı hükümlerinin yerini toplu sözleşme hükümlerinin alması da, toplu iş sözleşmelerinin koruyucu işlevinin kanuni boyutunu ortaya koymaktadır.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 33. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca toplu iş sözleşmeleri, normatif hükümler yanında tarafların karşılıklı hak ve borçlarını, sözleşmenin denetlenmesini ve uyuşmazlıkların çözümünü düzenleyen hükümler de içerebilir. Tarafların karşılıklı hak ve borçlarına ilişkin hükümler kapsamında nelerin yer alacağı kanunda belirtilmemiştir. Ancak genellikle tarafların üzerlerine düşen görevleri iyiniyet çerçevesinde yerine getireceğine ilişkin hükümler bu kapsamda değerlendirilmektedir. İşyeri sendika temsilcilerinin faaliyetlerine, işyerinde sendika toplantısı yapılmasına, temsilcilik odası tahsisine, yöneticilerin işyeri ziyaretlerinde, ilan tahtası asılmasına ilişkin hükümler bu tür hükümlere örnek gösterilebilir.

1924 Anayasası’nda da sendika hakkı ve toplu iş sözleşmesi hakkına ilişkin düzenlemeye yer verilmemiştir. 1926 yılında yürürlüğe giren 818 sayılı Borçlar Kanununun 316. ve 317. maddelerinde “Umumi mukavele” öngörülmüştür. Bu şekilde Türkiye’de ilk toplu sözleşme modelinin düzenlendiği görülmektedir.

Toplu pazarlığın tam anlamıyla kurumsallaşması 1961 Anayasası’nın yürürlüğe girmesi ile gerçekleşmiştir.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa gelince, bu Kanunda “çerçeve sözleşme” adı altında, Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılacak yeni bir sözleşme türüne yer verilmiştir.

Grup toplu iş sözleşmeleri bir işçi sendikasının aynı anda birden fazla işvereni temsilen işveren sendikasıyla bağıtladığı sözleşmelerdir.

İşletme toplu iş sözleşmesi yapılacak işyerlerinin aranılan niteliğe sahip olup olmadıkları hakkında çıkan uyuşmazlıklar işletme merkezinin bulunduğu yerdeki iş davalarına bakmakla görevli mahkemede on beş gün içinde karara bağlanır.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 34. maddesinin ikinci fıkrasına göre “Bir gerçek ve tüzel kişiye veya bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolunda birden çok işyerinin bulunduğu işyerlerinde, toplu iş sözleşmesi ancak işletme düzeyinde yapılabilir”.

Toplu iş sözleşmelerinin işlevleri şunlardır:
• Koruma işlevi,
• Düzen işlevi,
• Barış işlevi,
• Adil gelir dağılımı işlevi,
• Devletin düzenleme alanının sınırlanması işlevi,
• Ekonomiyi etkileme işlevi.

Toplu iş sözleşmeleri, yazılı olarak yapılır ve normatif etkisini toplu iş sözleşmesinin
süresi sona erene kadar korur. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre toplu iş sözleşmeleri en az 1 ve en uzun 3 yıl süreyle yapılır.

Toplu iş sözleşmelerinin işlevleri şunlardır:
• Koruma işlevi,
• Düzen işlevi,
• Barış işlevi,
• Adil gelir dağılımı işlevi,
• Devletin düzenleme alanının sınırlanması işlevi,
• Ekonomiyi etkileme işlevi.