TOPLU İŞ HUKUKU

Bir işçinin işçi sendikasına üyeliğinin gerçekleşme şartları şunlardır:
• Kanun anlamında bir işçi bulunmalıdır.
• Bu işçi çalıştığı işyerinin girdiği işkolundaki bir sendikaya üye olabilir.
• Başka bir sendikaya üyelik bulunmamalı ve belli bir yaşa ulaşmalıdır.
• Sendika tüzüğünde aranan diğer koşullar sağlanmalıdır.
• Üyeliğin kazanımı yollarından birisi gerçekleşmelidir.

Sendikaya üye olabilmek için 15 yaşın doldurulmuş olması gerekir. Ayrıca işçi çalıştığı işyerinin bağlı olduğu işkolunda kurulu sendikaya üye olabilir.Bu çerçevede işçiler yardımcı işlerde çalışsalar da asıl işin girdiği işkolunda faaliyette bulunan bir sendikaya üye olabileceklerdir.

Bir işçinin iş sözleşmesi son bulmuşsa, geçici işsiz de olsa bu esnada ilk kez bir sendikaya (normal veya kurucu) üye olması bizce mümkün değildir. Zira kanımızca geçici işsizlik, ancak mevcut üyeliğin devamını sağlar (m.19/9) ama üyeliğin ilk kez bu sırada ve böylece kazanımına imkân vermez. Geçici olarak başkası yanında çalışmak üzere gönderilen işçiler (ödünç işçiler) ödünç alanın
değil ödünç verenin işyerindeki asıl işin girdiği işkolundaki bir sendikaya üye olabilirler. Keza geçerli bir alt işverenlik ilişkisinde alt işveren işçileri de asıl işverenin değil, kendi gerçek işverenleri olan alt işverenin işyerindeki asıl işin girdiği işkolundaki işçi sendikasına üye olabileceklerdir. Fakat alt işverenliğin muvazaa vs yollarla geçersiz olup da işçilerin baştan beri asıl işverenin işçisi sayıldıkları hallerde, işçilerin asıl işverenin işyerindeki asıl işin girdiği işkolunda faal bir işçi sendikasına kurucu üye veya sonradan üye olabileceklerini belirtmeliyiz.

İşçi sendikasına üyeliğin en doğal yöntemi, kanuni prosedüre uygun olarak işçinin başvurusu (teklifi)
ve sendikanın kabulü ile kazanımdır. Buna olağan yol ile üyelik denir.Sendikaya üye olmak isteyen bir işçinin üyeliği, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın sağladığı elektronik başvuru sistemine göre, e-Devlet kapısı üzerinden ilgili sendikaya üyelik başvurusunda bulunması ve sendika tüzüğünde belirtilen yetkili organın kabulüyle kazanılır (m.17/5). Eğer ilgili sendikanın yetkili organı başvuruyu otuz gün içinde açıkça kabul etmişse; buna üyeliğin açıkça kabulü ama otuz günlük süreyi sessiz geçirmişse de üyeliğin örtülü kabulü (m.17/5) var demektir. Eğer sendika yetkili organı kendisine tanınan otuz günlük süre içinde başvuruyu açıkça reddederse, red kararının kendisine  bildirimi (tebliğ) tarihinden itibaren otuz gün içinde, başvuru sahibi işçinin İş Mahkemesinde dava açması mümkündür. Dava açılır ve İş Mahkemesi yaptığı yargılamada red kararını haklı bulmazsa, iptal edecektir. Mahkemenin vereceği karar kesindir, bir üst mahkemede tartışımı mümkün değildir. İşte mahkemenin sendikanın üyeliğin reddine dair kararını iptali de kesin olacağından, ilgili işçi bu mahkeme kararıyla birlikte sendika üyeliğini elde etmiş olacaktır. Böylesi durumda işçi sendikasına üyelik, mahkemenin üye olmak isteyen işçi lehine verdiği kararın (yani üyelik başvurusunun reddi kararının iptali kararının) alındığı tarihte kazanılmış demektir (m.17/5).

Konfederasyon kurulduktan sonra üye olmaktır ve Kanunda öngörülmüştür (m.20/1). Buna göre;üst kuruluş yani konfederasyon üyeliği , üyelik ilişkisinin (icap ve kabulden oluşan) sözleşme niteliği gereği, ilgili sendika tarafından üyelik için konfederasyona başvurunun ve onun yetkili organının kabulüyle gerçekleşeceğini de anlatır (m.20/1). Ancak Kanunda bu başvuru için e-Devlet sistemi öngörülmediği gibi noterden başvuru da getirilmemiştir. Kanunda düzenlenmeyen bu noktada sendika üyeliğiyle ilgili kuralların kıyasen (örnekseme yoluyla) uygulanması yerinde olur. Buna göre başvuru ve otuz günlük sürede kabulün ve sürenin sessiz geçirilmesinin, ayrıca red kararına karşı yargı yoluyla konfederasyon üyeliğinin kazanımı önerilebilir.  Konfederasyona üyelik halinde bu üyeliğin konfederasyon tarafından bir ay içinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bildirilmesi gerekir.  Ama bu bildirim kurucu değil, açıklayıcı niteliktedir. Bu nedenle bildirim tarihinde değil başvurunun kabulü tarihinde üyelik kazanılmış olur.

İşçi sıfatının kesin yitiriminin de üyeliği kendiliğinden sona erdirdiği benimsenir. İşçinin bağlı olduğu sosyal güvenlik kuruluşundan emeklilik/yaşlılık/malullük aylığı yahut toptan ödeme alarak işten ayrılması, kural olarak böyledir (m.19/6).

Kanun koyucu, (eskisinden biraz farklı olarak) herhangi bir askeri ödev nedeniyle silah altına alınan üyenin üyelik ilişkisinin bu süre içinde askıda kalacağından söz etmektedir (m.19/10). Herhangi bir askeri ödev nedeniyle silah altına alınmanın, muvazzaf askerliğin (silah altına alınmayan bedelli
şekli hariç) her türü ile İş Kanununun 31. maddesindeki tatbikat vs için askere alınmayı kapsadığı söylenebilir. Keza tatbikat vs için silah altına alınmada da üyeliğin (İK m.31’deki azami 90 gün değil) silah altı durumunun devamı süresince askıda kaldığı kabul edilmelidir.

Üst kuruluş üyeliğinden çekilme bildiriminden itibaren işleyen bir aylık sürede sendikanın gidip bir başka üst kuruluşa üyeliği halinde, bu ikinci üyeliği geçersiz saymak yerine (krş m.20/1), ikincisindeki üyeliğin bu bir ayın bitiminde işlerlik kazanacağı kanısındayız.

Kanun, işverenin gerek fesih dışında ve gerekse de sözleşmenin feshi bağlamında böylesi sendikal
(sendika üyeliği) kökenli haksız-ayırımcı işlemiyle karşılaşan işçiye, işverenin “işçinin ücretinin bir yıllık tutarından az olmamak üzere bir tazminat” ödeyeceğinden söz etmektedir (m.25/4, 5). Buna öğreti ve uygulamada yaygın adıyla “sendikal tazminat” denir.

Sendikal tazminatın işçinin bir yıllık ücretinden az olması mümkün değildir. Bunu azaltan sözleşmeler geçerli değildir fakat artırımı mümkündür. Kaldı ki bizzat yargıç dahi somut olayın özellikleri gerektiriyorsa bir yıllık ücreti aşabilir ama hiçbir gerekçeyle azaltamaz.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 19. maddesine aykırı olarak üye kalmaya veya üyelikten ayrılmaya zorlayanlar, her bir üye için idari para cezası ile cezalandırılırlar (m.78/1-c). Anılan idari para cezasının işyerinin bağlı olduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilmesi gerekir (m.78/3).

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre 15 yaşını doldurmuş olan işçiler, işçi sendikasına üye olabilir.

Kuruluşta üyelik, olağan yol ile üyelik, yargı yoluyla üyelik ve birleşme/katılma yoluyla üyelik 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre işçi sendikasına üyelik yöntemleridir.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre işçi sendikasına olağan yol ile üyelik e-Devlet kapısı ile yapılmaktadır.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre bir sendikanın konfederasyona üyelik başvurusunda bulunabilmesi için kararın sendika genel kururlunda alınması gereklidir.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarının Türkiye'de temsilcilik açabilmesi için İçişleri Bakanlığının izninin alınması gereklidir.

Üyeliğin kendiliğinden son bulması, üyeliğin iradi biçimde son bulması, üyelikte çıkma, üyelikten çıkarma ve üyeliğin başka sendikada devamı yoluyla son bulması 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa sendika üyeliğini sona erdiren hallerdir.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre sendika üyeliğinden çıkarılanın, üyelikten çıkarma kararı tebliği edildikten sonra üye bu karara karşı, kararın kendisine tebliği tarihinden başlayarak 30 gün içinde İş Mahkemesine itiraz edebilir.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre işçi sendikası üyesi bir işçinin 12 ay geçmemek üzere işsiz kalması halinde sendika üyeliği aynen devam eder.

6356 sayıllı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre sendika üyeliği nedeniyle ayrımcı işlemle karşılaşan işçiye, sendikal tazminat işçinin 1 yıllık ücretinin tutarından az olmamak üzere ödenir.

Sendikal tazminatın hesaplanmasında son çıplak brüt ücret esas alınır.