TOPLU İŞ HUKUKU

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda işçi ve işverenlerin oluşturdukları örgütsel yapıları ifade etmek üzere genel olarak “kuruluş” kavramına yer verilmiştir.

İş hukuku, 18. ve 19. yüzyıllarda batı Avrupa’da Sanayi Devrimine paralel olarak işçi sınıfının ortaya çıkmasıyla birlikte doğmuştur.

Konfederasyon: Değişik işkollarında en az beş sendikanın bir araya gelerek meydana getirdikleri tüzel kişiliğe sahip kuruluştur.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda sendika, işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek bir iş kolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar olarak tanımlanmıştır.

Lokavt grevden farklı olarak ekonomik haklar arasında kabul edildiği için, uluslararası düzenlemelerde de çok fazla dile getirilmemiştir.

Anılan uluslararası belgelerden Türkiye tarafından onaylanan 87 sayılı ILO Sözleşmesinde doğrudan greve ilişkin açık bir düzenleme yer almamaktadır.

İş hukuku, 18. ve 19. yüzyıllarda batı Avrupa’da Sanayi Devrimine paralel olarak işçi sınıfının ortaya çıkmasıyla birlikte doğmuştur.

Tarihsel süreçte sendikal örgütlenme, meslek, işyeri ve işkolu (endüstri) esasına göre sendikalaşma olmak üzere başlıca üç gruba ayrılmıştır.

Anılan uluslararası belgelerden Türkiye tarafından onaylanan 87 sayılı ILO Sözleşmesinde doğrudan greve ilişkin açık bir düzenleme yer almamaktadır. Bununla birlikte, sözleşmenin 10. maddesinde örgüt, çalışanların ve işverenlerin menfaatlerine hizmet ve bu menfaatleri savunma amacı güden her türlü kuruluş biçiminde tanımlanmıştır.

İş sözleşmesi üç unsur belirtilerek tanımlanmıştır. Söz konusu unsurları “iş görme”, “ücret” ve “bağımlılık ilişkisi” oluşturmaktadır.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununda işçi ve işverenlerin oluşturdukları örgütsel yapıları ifade etmek üzere genel olarak “kuruluş” kavramına yer verilmiştir. Kanunun 2. maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde kuruluş kavramının sendika ve konfederasyonları ifade ettiği belirtilmiştir.

İşveren sendikaları işverenler çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işverenin bir araya gelmesiyle birlikte kurulur.

Sendikaların faaliyetleri önce çalışma ilişkileri alanıyla ardından da işçilerin ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarının korunması amacıyla sınırlanmıştır. Sendikalar amaçlarının bu şekilde sınırlanmış olması nedeniyle dernekler ve ticaret şirketleri gibi benzer tüzel kişiliklerden amaç unsuru bakımından ayrılmıştır.

Kanunun 2. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca, iş sözleşmesi dışında ücret karşılığı iş görmeyi taşıma, eser, vekalet, yayın, komisyon ve adi şirket sözleşmesine göre bağımsız olarak mesleki faaliyet olarak yürüten gerçek kişiler de bu Kanunun ikinci ile altıncı bölümleri bakımından işçi sayılmıştır.

Kanundaki düzenlemelerden toplu iş sözleşmesinin esas itibariyle kolektif bir norm sözleşmesi olduğu, ancak tarafları arasında borçlar hukuku sözleşmesi niteliği taşıyan hükümler de içerebileceği sonucuna varılmaktadır.

Üst kuruluş üyeliğinden çekilme de genel kurul kararına bağlıdır. Çekilme, üst kuruluşa bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanır.

Yine Türkiye tarafından onaylanan Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartında grev hakkı açıkça düzenlemiş ve Şartı onaylayan Avrupa Konseyi üyesi ülkelerin menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve çalıştıranların, bir önceki toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülükleri saklı kalmak kaydıyla grev hakkı dahil ortak hareket hakkını tanıyacakları öngörülmüştür (m.6/IV). Görüldüğü gibi Avrupa Sosyal Şartında grev sadece menfaat uyuşmazlıkları bakımından haklı bir iş mücadelesi aracı olarak kabul edilmiştir.

Grev bir sosyal hak iken lokavtın ekonomik bir hak olduğu kabul edilmektedir. Zira grev riski sadece çalışanlara yönelik olduğu ve grev nedeniyle işçiler genellikle tek geçim kaynağı olan ücretlerinden yoksun kaldıkları halde, lokavt halinde işverenler açısından sadece bir üretim kaybı söz konusu olacaktır.

uyuşmazlık çıktığı takdirde, bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmi Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir.

Bağımlılık, iş sözleşmesini eser (istisna), vekâlet ve neşir gibi diğer iş görme sözleşmelerinden ayıran unsurdur