Toplu İş Sözleşmelerinin Önemi, İşlevleri, İçeriği, Tarihsel Gelişimi ve Toplu İş Sözleşmesi Türleri

Toplu iş sözleşmeleri, işçilerin ve işverenlerin karşılıklı olarak çalışma koşullarını
serbestçe belirleyebilme aracıdır.

Anayasa’nın 53. maddesinde işçi ve işverenlere çalışma koşullarını serbestçe belirleme hak ve yetkisi tanınmıştır. Toplu iş sözleşmesi özerkliği ya da sosyal özerklik olarak da adlandırılan bu yetkiye dayalı olarak, işçi sendikaları ile işveren sendikaları ya da sendika üyesi olmayan işverenler bağıtlayacakları toplu iş sözleşmeleri ile bu şekilde bir hak tanınmasının amacına ve kanunların emredici hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla çalışma koşullarını
serbestçe belirleyebilmektedir

İşçiye Yararlılık İlkesi
İş sözleşmesi hükümlerinin toplu sözleşmeye aykırı olmakla birlikte işçi yararına
oldukları için geçerli kalmalarıdır.

Toplu İş Sözleşmesinin Ard Etkisi
Her ne sebeple olursa olsun sona eren toplu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmesine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam etmesidir.

Toplu İş Sözleşmesinde Düzen İlkesi
Yeni toplu iş sözleşmesinde işçilerin hakları geriye götürülmüş olsa dahi burada işçiye yararlılık ilkesi işlememesi, süresi sona eren toplu iş sözleşmesi yerine bağıtlanacak yeni toplu iş sözleşmesinin eskisini hükümsüz kılmasıdır.

Toplu iş sözleşmelerinin işlevleri şunlardır:
• Koruma işlevi,
• Düzen işlevi,
• Barış işlevi,
• Adil gelir dağılımı işlevi,
• Devletin düzenleme alanının sınırlanması işlevi,
• Ekonomiyi etkileme işlevi.

Toplu iş sözleşmelerinin iş sözleşmeleri üzerinde zorlayıcı etkiye sahip olması,
diğer deyişle işçinin daha lehine olanlar dışında iş sözleşmelerinin toplu iş sözleşmelerine aykırı hükümlerinin yerini toplu sözleşme hükümlerinin alması da, toplu iş sözleşmelerinin koruyucu işlevinin kanuni boyutunu ortaya koymaktadır.

Barış Borcu
İşçi ve işveren taraflarının toplu iş sözleşmesi süresince tekrar menfaat uyuşmazlığı çıkarmamak üzere sulh olmalarıdır.

Nispi Barış Borcu
İş koşullarının tekrar tartışmaya açılamaması, toplu sözleşmede yer alan bir barış hükmü gereği sadece toplu sözleşmede kararlaştırılan iş koşullarıyla sınırlı olmasıdır.

Mutlak Barış Borcu
Toplu iş sözleşmesinde düzenlenmeyen konularda dahi toplu iş sözleşmesi süresince yeniden menfaat uyuşmazlığı yaratılmasının yasaklanmasıdır.

Toplu iş sözleşmeleri iki kısımdan oluşmaktadır:
• Normatif hükümler,
• Borç doğrucu hükümler.

Normatif Hükümler
İş sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesi ile ilgili hususları düzenleyen hükümlerdir.

Borç Doğurucu Hükümler
Tarafların karşılıklı hak ve borçlarını, toplu iş sözleşmesinin uygulanması, denetimi ve uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin hükümlerdir.

Toplu iş sözleşmelerinin normatif hükümleri, kendi içinde iş sözleşmesinin yapılmasına, içeriğine ve sona ermesine ilişkin hükümler olmak üzere üç gruba ayrılır.

Nötr Hüküm
Bazı toplu sözleşmelerinde mevzuattaki emredici bir hükmün tekrarı niteliğinde
olan hükümlerdir.

Bu bağlamda bilinen en eski tarihli toplu iş sözleşmesi 1789 yılında Belçika’da Verwiers’te tekstil işçileriyle bağıtlanmıştır.

Türkiye’de gerçek anlamda işçi sınıfının doğumu ancak Cumhuriyetin ilanından
sonra söz konusu olmuştur.

Toplu sözleşmenin düzeyi, daha çok dikey bir yapılanmayı ifade etmekte ve genel olarak işyeri ve işkolu olmak üzere ikili bir tasnife tabi tutulmaktadır

Grup Toplu İş Sözleşmeleri
Bir işçi sendikasının aynı anda birden fazla işvereni temsilen işveren sendikasıyla bağıtladığı sözleşmelerdir

İşletme Toplu İş Sözleşmesi
Bir gerçek ve tüzelkişiye veya bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolunda
birden çok işyerinin bulunduğu işyerlerinde yapılan toplu iş sözleşmesidir