TOPLU İŞ HUKUKU - Deneme Sınavı - 19

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 37. maddesinin birinci fıkrasına göre toplu iş sözleşmesine taraf olan sendikanın feshi veya infisahı yahut faaliyetten menedilmiş olması veyahut yetkiyi kaybetmiş olması veya toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde işverenin veya işyerinin girdiği işkolunun değişmesi toplu iş sözleşmesini sona erdirmez. Anılan durumlarda da toplu iş sözleşmeleri kolektif norm olma niteliklerini yitirmezler.

Her ne sebeple olursa olsun sona eren toplu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmesine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi
yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam etmesidir.

Bu bağlamda belirtmek gerekir ki, toplu iş sözleşmeleri yürürlük süresi sona erdiğinde bu sözleşmeden doğan haklar da sona ereceğinden, yeni bir toplu iş sözleşmesi bağıtlanmamışsa ortaya çıkacak boşluğu doldurmak üzere, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 36. maddesinin ikinci fıkrasında, her ne sebeple olursa olsun sona eren toplu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmesine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam edeceği öngörülmüştür.

Toplu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmesine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam edeceği öngörülmüştür. Buna toplu iş sözleşmesinin ard etkisi adı verilmektedir. Toplu sözleşmenin sona ermesinden sonra ard etki yaratacak hükümler kuşkusuz ki işin niteliği gereği iş sözleşmesinin muhtevası ve sona ermesine ilişkin toplu sözleşme hükümleridir.

Anayasanın 53. maddesi işçi ve işverenlere çalışma koşularını serbestçe belirleme hak ve yetkisi tanır. Doğru cevap C'dir.

Toplu iş sözleşmesinin ard etkisi, her ne sebeple olursa olsun sona eren top­lu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmesine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam etmesidir. Doğru cevap D'dir.

Evrensellik işlevi toplu iş sözleşmesinin işlevlerinden biri değildir. Doğru cevap D'dir.

Toplu iş sözleşmelerinin yürürlükte bu­lundukları işyeri ya da işyerlerinde sözleş­me süresince çalışma koşullarına belirli bir standart getirmesi, çalışma koşullarında birlik ve uyum sağlaması, toplu iş sözleş­mesinin düzen işlevini tanımlar. Doğru cevap A'dır.

Nispi barış borcu İş koşullarının tekrar tartışmaya açılamama­sı, toplu sözleşmede yer alan bir barış hük­mü gereği sadece toplu sözleşmede kararlaş­tırılan iş koşullarıyla sınırlı olmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Nötr hükümler bazı toplu sözleşmelerinde mevzuattaki emredici bir hükmün tekrarı niteliğinde olan hükümlerdir. Doğru cevap A'dır.

Bilinen en eski toplu iş sözleşmesi 1789 yılında Belçika’da yapılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Teşkilatlanma ve Kolektif Müzakere Hakkı Prensiplerinin Uygulanmasına Müteallik Sözleşme Türkiye tarafından 1951 yılında onaylanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Osmanlı Devleti’nde kamu kuruluşlarında sendikal örgütlenmeyi yasaklayan kanun Tatil-i Eşgal Kanunu’dur. Doğru cevap E'dir.

Bugün toplu iş sözleşmesi hakkının hukuki da­yanağı 1982 Anayasası’nın 53. maddesidir. Doğru cevap E'dir.

Toplu iş sözleşmeleri arasında işçiye yararlılık ilkesinin işleyeceğine ilişkin bir düzenlemeye kanunda yer verilmemiştir. Buna toplu iş sözleşmesinde düzen ilkesi adı verilmektedir. Aynı sonuca eşit ve aynı sıradaki hukuk kaynaklarından sonraki kuralın öncekine üstünlüğü ilkesi ile de aynı sonuca varılabilir. Son olarak belirtelim ki toplu iş sözleşmelerine, süresinin sona ermesinden sonra hak yaratmak üzere hüküm konması da olanaklı değildir.

Toplu iş sözleşmelerinin iş sözleşmeleri üzerinde zorlayıcı etkiye sahip olması, diğer deyişle işçinin daha lehine olanlar dışında iş sözleşmelerinin toplu iş sözleşmelerine aykırı hükümlerinin yerini toplu sözleşme hükümlerinin alması da, toplu iş sözleşmelerinin koruyucu işlevinin kanuni boyutunu ortaya koymaktadır.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 33. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca toplu iş sözleşmeleri, normatif hükümler yanında tarafların karşılıklı hak ve borçlarını, sözleşmenin denetlenmesini ve uyuşmazlıkların çözümünü düzenleyen hükümler de içerebilir. Tarafların karşılıklı hak ve borçlarına ilişkin hükümler kapsamında nelerin yer alacağı kanunda belirtilmemiştir. Ancak genellikle tarafların üzerlerine düşen görevleri iyiniyet çerçevesinde yerine getireceğine ilişkin hükümler bu kapsamda değerlendirilmektedir. İşyeri sendika temsilcilerinin faaliyetlerine, işyerinde sendika toplantısı yapılmasına, temsilcilik odası tahsisine, yöneticilerin işyeri ziyaretlerinde, ilan tahtası asılmasına ilişkin hükümler bu tür hükümlere örnek gösterilebilir.

1924 Anayasası’nda da sendika hakkı ve toplu iş sözleşmesi hakkına ilişkin düzenlemeye yer verilmemiştir. 1926 yılında yürürlüğe giren 818 sayılı Borçlar Kanununun 316. ve 317. maddelerinde “Umumi mukavele” öngörülmüştür. Bu şekilde Türkiye’de ilk toplu sözleşme modelinin düzenlendiği görülmektedir.

Toplu pazarlığın tam anlamıyla kurumsallaşması 1961 Anayasası’nın yürürlüğe girmesi ile gerçekleşmiştir.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa gelince, bu Kanunda “çerçeve sözleşme” adı altında, Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılacak yeni bir sözleşme türüne yer verilmiştir.