TOPLU İŞ HUKUKU - Deneme Sınavı - 16

2010 tarih ve 5982 sayılı Kanun ile Anayasa’nın 53. maddesine eklenen üçüncü fıkra ile memurlar ve diğer kamu görevlilerine, toplu sözleşme yapma hakkı tanınmıştır.

İşletme toplu iş sözleşmesi, bir gerçek ve tüzelkişiye veya bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolunda birden çok işyerinin bulunduğu işyerlerinde yapılan toplu iş sözleşmesidir. Dolayısıyla bir markete (tüzel kişiye) bağlı olan şubeler (birden çok işyeri) için yapılacak toplu iş sözleşmesi, işletme toplu iş sözleşmesi olacaktır.

Grup toplu iş sözleşmeleri bir işçi sendikasının aynı anda birden fazla işvereni temsilen işveren sendikasıyla bağıtladığı sözleşmelerdir. Niteliği itibariyle birden fazla işverenin işyeri ya da işyerlerinin bir araya getirilip grup oluşturulması isteğe bağlıdır.

Türkiye'de Anayasa’nın 54. maddesi, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 58 ve 59. maddelerinin ikinci fıkraları uyarınca kanuni iş mücadelesi araçları olarak kabul edilen grev ve lokavta başvurulmasına sadece toplu iş sözleşmesi yapılması sırasında ortaya çıkan menfaat uyuşmazlıklarında izin verilmiştir. Bu düzenlemeler dikkate alındığında Türkiye’de barış borcunun mutlak nitelikte olduğu sonucuna varılır.

Toplu iş sözleşmeleri genel olarak 1 yıldan az ve 3 yıldan uzun süreli olamaz.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa göre sona eren toplu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmelerine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam etmesine toplu iş sözleşmesinin ard etkisi adı verilir.

Toplu iş sözleşmelerinin yürürlükte bulundukları işyeri ya da işyerlerinde sözleşme süresince çalışma koşullarına belirli bir standart getirmesi, çalışma koşullarında birlik ve uyum sağlaması toplu iş sözleşmesinin düzen işlevidir.

Toplu iş sözleşmesinde düzenlenmeyen konularda dahi toplu iş sözleşmesi süresince yeniden menfaat uyuşmazlığı yaratılmasının yasaklanmasına mutlak barış borcu adı verilir.

Disiplin kurulları, toplu iş sözleşmesinin borç doğurucu hükümlerindendir

Dünyada en eski tarihli toplu iş sözleşmesi Belçika'da yapılmıştır.

Türkiye'de umumi mukaveleye ilişkin ilk düzenleme Borçlar Kanununda yer almıştır.

Türkiye'de 1961 Anayasası ile toplu pazarlık tam anlamıyla kurumsallaşmış ve toplu iş sözleşmesi hakkı güvence altına alınmıştır.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ile ilk defa düzenlenen Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren konfederasyonlarına üye işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde yapılacak yeni sözleşmeye çerçeve sözleşme adı verilir.

Bir işçi sendikasının aynı anda birden fazla işvereni temsilen işveren sendikasıyla bağıtladığı sözleşmeye grup toplu iş sözleşmesi adı verilir.

Her ne sebeple olursa olsun sona eren toplu iş sözleşmesinin bireysel iş sözleşmesine ilişkin (normatif) hükümlerinin yenisi yürürlüğe girinceye kadar iş sözleşmesi hükmü olarak devam edeceği öngörülmüştür. Buna toplu iş sözleşmesinin ard etkisi adı verilmektedir.

İş sözleşmesi hükümlerinin toplu sözleşmeye aykırı olmakla birlikte, işçi yararına oldukları için geçerli kalmalarını öngören bu yaklaşıma öğretide işçiye yararlılık ilkesi adı verilmektedir.

Toplu iş sözleşmelerinin işlevleri şunlardır:
• Koruma işlevi,
• Düzen işlevi,
• Barış işlevi,
• Adil gelir dağılımı işlevi,
• Devletin düzenleme alanının sınırlanması işlevi,
• Ekonomiyi etkileme işlevi.

Toplu iş sözleşmesinde düzenlenmeyen konularda dahi toplu iş sözleşmesi süresince yeniden menfaat uyuşmazlığı yaratılmasının yasaklanmasına Mutlak Barış Borcu denir.

Tarafların karşılıklı hak ve borçlarını, toplu iş sözleşmesinin uygulanması, denetimi ve uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin hükümlere borç doğurucu hükümler denir.

Tarafların karşılaştıkları uyuşmazlıkların çözümü bağlamında toplu iş sözleşmesine konan çeşitli düzeylerde işbirliği kurulları ya da uyuşmazlıkları çözüm kurulları, adları altında kurullar oluşturulması ve disiplin
kurulları kurulmasıyla ilgili hükümler de anılan kapsamda toplu iş sözleşmelerinin borç doğurucu kısmında yer alır.