Okunurluk – Okuturluk

Bir yazı karakterinin okunurluğuna katkıda bulunan ana başlıklar şunlardır:
• x- yüksekliği
• Karakter Ağırlığı
• Karakter Genişliği
• Harf Çizgisi Kontrastı
• İç Boşluklar
• Tırnaklı ve Tırnaksız Yazılar
• Başlık Yazı Karakterleri
• Bitişik Yazılar

x-yüksekliği küçük harfin büyük harfe göre yüksekliğini ifade eder. Daha büyük x-yüksekliklerine sahip harf formları, daha küçük x-yüksekliklerine
sahip olanlardan daha okunurdur.

Punto Boyutu (Point Size): Genellikle en yüksek üst uzantının tepesinden en alçak alt uzantının tabanına kadar olan harf ölçüsüdür.

Yazı karakterinin ağırlığı, harf çizgilerinin kalınlığını ifade etmektedir. Aşırı ince veya kalın harf çizgileri olan yazı karakterleri daha az okunurdur. İnce harf çizgilerini görmek zordur ve arka plandan ayırt etmek zorlaşmaktadır. Kalın harf çizgileri
ise iç boşlukları (counters) azaltır ve iç boşlukların azalması okunurluğu azaltmaktadır.

Harf çizgisi kontrastı harfteki kalın ve ince çizgilerin birbiriyle olan ilişkisidir. Kontrastını, harfin çizgilerindeki ağırlık değişim derecesi belirlemektedir. Bir harf biçiminin kalın ve ince çizgilerinin ağırlık kontrastında yapılacak herhangi bir değişiklik bir harfin optik özelliklerini etkileyerek okunurluğunu ve okuturluğunun değişmesine sebep olmaktadır.

Belirli yazı karakterlerinin optik stilleri vardır, bunlar genellikle resim altı yazısı (Caption), gövde metni (Body text), alt başlık (Subhead) ve başlık (Display) için tasarlanmıştır.

Yarı kapalı iç boşluklarının açık olması okunurluğu olumlu yönde etkilemektedir. Açıklığının az olması okunurluğu azaltmaktadır. Bir yazı karakterinin iç boşlukları ne kadar küçükse okunurluğu o kadar zor olabilir. İç boşlukları ne kadar büyükse okunurluğu artar.

Allograf: Bir alfabenin bir harfinin iki veya daha fazla alternatif biçiminden her biridir. Örneğin büyük harf, küçük harf, italik ve bir harfin çeşitli el yazısı biçimleridir.

Tırnaklar, karakter çizgisinin bitiminde bulunan küçük çıkıntılardır.

Başlık yazı karakterleri 24 punto ve üzeri yazılar için tasarlanmaktadır.

Okuturluk; kelimelerin, cümlelerin veya metin bloklarının ne kadar kolay tanınıp okunabileceğini ifade eder.

Kelimelerin, cümlelerin ve metin bloklarının okuturluğuna katkıda bulunan ana başlıklar şunlardır:
• Yazı Boyutu
• Büyük ve Küçük Harfler
• Harfler ve Kelimeler Arası Boşluklar
• Satır Arası Boşluklar
• Paragraflar Ayrımları
• Satır Uzunlukları
• Hizalamalar
• Optik Hizalama
• Renk, Kontrast ve Dişi Yazı

Başlık (Display) 24 pt ve üzeri,
Alt başlık (Subhead) 14 pt – 24 pt
Gövde metni (Body copy) 9 pt – 14 pt
Alt yazı (Caption) 6 pt – 8 pt (Cullen, 2012).

TAMAMI BÜYÜK HARFLERLE YAZILAN BİR METİN AYNI BOYUTTA KÜÇÜK HARFLERLE YAZILAN METİNDEN DAHA FAZLA YER KULLANIR. BÜYÜK HARFLER KULLANILIRKEN YÜZDE 35 KADAR DAHA FAZLA ALAN TÜKETİLEBİLİR

Uyumlama (Kerning), iki harf arasındaki boşluğun özel olarak ayarlanmasına, optik olarak dengelenmesine denmektedir.

Kelime arası espas metnin rengini, dokusunu ve okuturluğunu etkiler. Birbirine çok
yakın kelimeler okuyucu tarafından kolaylıkla ayırt edilemeyeceği için okuturluğu azaltırken; kelime arası espasın gereğinden fazla olması durumunda nehirler oluşarak gözün daha fazla duraklamasına neden olacağından okuma akışını kesintiye uğratır (Başer Nejat, 2017).

. Paragrafları birbirinden ayırt edebilmek için en çok kullanılan yöntemlerden
bazıları şu şekildedir:
• Paragraf Başı Girintisi
• Satır Arası Boşluğu ile Paragraf Ayrımı
• Asılı Girinti ile Paragraf Ayrımı
• Paragraf İşareti veya Özel İşaretler Kullanılarak Yapılan Paragraf Ayrımı

Dört temel hizalama seçeneği vardır: sola hizalı, sağa hizalı, sağlı-sollu hizalı ve ortalı hizalıdır.

Yazı tipi ve arka planı arasındaki uygun kontrast için; ton (Hue), değer
(Value) ve doygunluk (Saturation) olmak üzere üç temel renk özelliğini dikkate almanız gerekmektedir. Ton rengin derecesini, değer bir rengin açıklığını veya koyuluğunu, doygunluk ise bir rengin yoğunluğu ve görece parlaklığını ifade etmektedir.

Dişi (negatif ) yazı koyu renk zeminde açık renk harflerin kullanılmasıdır.