Tasarım İlkeleri ve Tipografi

Görsel tasarımda “ağırlık”, gerçek veya fiziksel bir yerçekimi kuvveti olarak değil, “görsel ağırlık” olarak tanımlanır. Diğer görsel tasarım elemanlarında olduğu gibi tipografik düzenlemelerde de şekil, renk, doku, büyük-küçük ilişkisi, konumlandırma ve düzenleme görsel ağırlığı belirleyen faktörlerdir.

Simetrik dengede, tasarım yüzeyi üzerinde yatay ya da dikey eksenin her iki tarafı, ağırlık ve ton ba­kımından eşit olmalıdır. Simetrik olarak dengeli bir düzen, görsel öğelerin bir yandan diğer yana veya yukarıdan aşağıya doğru yansıtıldığı bir düzendir. Sayfanın ortasına hayali bir çizgi çizerek, aynı veya benzer görsel öğeleri, hayali çizginin (eksenin) her iki tarafına eşit olarak dağıtılacak şekilde düzenleyerek simetrik denge oluşturulabilir. Tipografik birer düzenleme olan ambigramlar çoğunlukla simetrik bir yapı­ya sahiptir. Simetrik denge, tasarım yüzeyinin merkezi (yatay ve dikey eksenin kesişim noktası) başlangıç noktası alınarak da oluşturulabilir.

Görsel hiyerarşi, verilmek istenen mesaj doğrultusunda, tasarım yüzeyi üzerinde yer alan görsel elemanların, baskınlık derecesine göre ölçülendirilerek düzenlenmesidir. Görsel hiyerarşi ile karmaşık bir mesaj anlaşılır bir biçimde basitleştirilebilir

Bir kompozisyon öğelerinin tümü aynı boyutta ve görsel ölçekte eşit olduğunda, kompo­zisyon düz ve tek boyutlu görünerek vurgu, ritim ve hareketten yoksun olacaktır. Bu nedenle bir tasarımda yer alan görsel elemanların oran-orantı açısından doğru yerleşimleri, dengeli bir tasarım oluşturmak ve izleyicinin dikkatini vurgu noktalarına çekmek açısından oldukça önemlidir.

Çoğunlukla görsel ilgiyi arttırmak, vurgu noktası oluşturmak, karmaşıklığı azaltmak ya da tasarımı sadeleştirmek amacıyla tamamlama ilkesine başvurulur

Tasarımda bütünlük, uyum ve düzenin sağlanması için denge ilkesi oldukça önemlidir. Dengeli tasarımlar izleyicide dinginlik duygusu uyandırır. Dengeyi anlamak için, görsel ağırlık, konum ve düzenlemenin birbirleriyle olan ilişkisi göz önünde bulundurulmalıdır. Boyut, şekil, renk, doku bir tasarım elemanının görsel ağırlığının belirlenmesine katkıda bulunur.

Çoğunlukla simetrik bir yapıya sahip olan ambigramlar, bir veya daha fazla kelimenin yalnızca sunulduğu biçimde değil, aynı zamanda farklı yönlerden de okunabildiği tipografik düzenlemelerdir. Ambigramlar, tersten okunabilme özelliğine sahip olması nedeni ile tersine çevirme sanatı olarak da adlandırılmaktadır

Tasarım yüzeyi üzerinde yer alan görsel elemanların birbirlerinin algılanmasını engellemeden, belirli bir sıraya göre düzenlenmesi, mesajın izleyiciye ulaşma başarısını olumlu yönde etkileyecektir.

Beyaz alan (beyaz boşluk), bir tasarımdaki grafik öğeleri çevreleyen ve onlara nefes alma alanı sağlayan boşluklar, kullanılmayan alanlardır. Beyaz alan, mutlaka beyaz renkli bir alan değildir, tasarımda yer alan metin veya grafik öğelerin dışında kalan alanlar beyaz alanı oluşturabilir. Tasarımcılar, kompozisyona yardımcı olmak, tasarımın içerdiği bilgilere daha kolay erişilmesini sağlamak için sayfa kenarlarında ya da metin blokları etrafında kenar boşlukları bırakarak tasarımlarına beyaz boşluklar ekler.

Tipografik tasarımlarda birincil düzey, izleyicinin tasarımda ilk olarak dikkatini çeken kısımdır.

Tipografik düzenlemelerde zıtlık (kontrastlık), büyük/küçük harf kullanımı, hizalamalar, beyaz alan kullanımı, yazı tipi seçimleri ve yön, yerleşim, boyut, biçim, doku, renk karşıtlıkları (açık renk-koyu renk, sıcak renk-soğuk renk) ile sağlanabilir

Görsel iletişimde kontrastlık, bir öğeyi görsel özellik bakımından kompozisyondaki diğer öğelerden ve arka plandan ayırır, algılanabilir farklılığı ortaya koyar.

Ritim, tasarım yüzeyi üzerinde yer alan eşdeğer ya da benzer görsel elemanların belirli aralıklarla, düzenli ya da düzensiz bir biçimde tekrar etmesidir.

Seri tasarımlar, kitap, gazete, dergi ya da web siteleri gibi devamlılığı olan çok sayfalı/arayüzlü tasarımlarda bütünlüğün oluşturulması için ritmik yapıların kullanılması oldukça önemlidir (Görsel 5.21). Ritim aracılığı ile her bir sayfa ya da görüntü arasında yapısal bir süreklilik sağlanır, varyasyonla­rın kullanılması ile de çeşitlilik arttırılarak, mono­tonluktan uzak dinamik bir yapı elde edilir.

Altın oran, bütün içerisinde bir dizi bölme sonucu elde edilen orantısal bir ilişkidir. Altın orana göre; bir bütün içerisindeki en küçük birimin, büyük birime olan oranı, büyük birimin ise bütüne olan oranına eşittir.

Tipografik bir tasarımda bütünlük algısı, birbiri ile uyumlu yazı karakterleri seçimi, hizalama, ha­reket ve yön birlikteliğinin sağlanması, boşlukların okunurluğu engellemeyecek şekilde düzenlenmesi, uyumlu renklerin kullanılması gibi farklı yöntemlerle oluşturulabilir.

Eski Yunan filozofu Euclid; bir dikdörtgenden yukarıya bir çizgi çıkarılarak geride karenin kalıyor olmasından, o dikdörtgenin altın oranlı dikdörtgen olduğu yargısına varmıştır. Bu oran, Altın Kesit ya da Altın Oran olarak da adlandırılır.

Tasarımın ana unsurları için estetik konumlar oluşturmak üzere tasarım yüzeyinin üç parçaya bö­lündüğü kompozisyon tekniğidir. Üçler kuralı, kompozisyonda kullanılan ızgara (grid) sistemlerinden türetilen bir tekniktir. Bu tekniğe göre bir tasarım yüzeyini hem dikey hem de yatayda üç eşit parçaya bölerek, dokuz dikdörtgen ve dört kesişme noktası oluşturulur. Tasarımda yer alan birincil unsur ızgara­nın herhangi bir kesişim noktasında -ya da birkaç kesişim noktasını kapsayacak şekilde- konumlandırılır. Ortaya çıkan asimetrik kompozisyonun genellikle estetik olduğu kabul edilir

Yakınlık ilkesi doğrultusunda oluşturulan tasa­rımlarda izleyici ilk olarak büyük olan parçayı algılar, daha sonra küçük olan parçaları algıla­yarak parça-bütün ilişkisini kurar ve tasarımın bütüncül anlamına ulaşır. Harf, kelime ve cüm­le arasındaki boşluklar, paragraf ve sütunlar ara­sında bırakılan boşluklar, tasarımda kullanılan renkler, tipografik tasarımlarda yakınlık ilişki­sinin kurulmasına olanak tanır.

Devamlılık, tasarım yüzeyi üzerinde yer alan parçalar arasında algılanan görsel yollar veya bağ­lantılardır. Önceki öğelerin devamı olarak görünen öğeler, birbirleri ile bağlantılı olarak algılanarak hareket izlenimi yaratır (Landa, 2014). Görsel ele­manları gruplama, organize etme eğiliminde olan bilişsel sistemimiz, sürekliliği, devamlılığı olan bi­çimleri bir bütün olarak algılar.