TİPOGRAFİ - Deneme Sınavı - 5

20. yüzyılın başlarında görsel sanatların tüm alanlarında görülmeye başlayan De Stijl akımının öncüsü Theo van Doesburg’tur. Van Doesburg her zaman sanatta yeni ifade arayışlarında olmuştur. Van Doesburg önceleri resmin yanında mimari alanında çalışmalar yaparken sonraları maddi ve manevi dünyası arasında bir bağlantı kurmak için sözcüklere yönelen çok yönlü bir sanatçı olarak görülmüştür.

Bauhaus, Walter Gropius’un öncülüğünde 1919 tarihinde açılan çağdaş sanat ve tasarım anlayışı güden bir sanat ve tasarım okuludur. Bauhaus’un Yeni Tipografi hareketinde yeri yadsınamayacak kadar önemlidir. Çünkü Yeni Tipografi akımının tohumlarının atıldığı önemli merkezlerden biridir. Bauhaus’un birincil hedefi, endüstri dünyasının içine girerek modern endüstri sistemleri ile birlikte çalışma sistemi yaratmaktır. Bu görüş neticesinde okul sistemi öğrencilerine faydalı ve işlevsel tasarım uygulama çalışmaları ortaya koymalarını desteklemiştir.

Jan Tschichold: Yeni Tipografi hareketinin öncüsü Jan Tschichold ile modern sanat akımlarına aktarılmıştır. Yeni Tipografi ile tek tip bir üslup duygusu gelişmemiştir. Örneğin, Fütürizm ve Dadaizmdeki kaos ve bozulma, De Stijl’deki hassasiyet bir araya gelmiş ve geleneksel tasarım anlayışından bir kurtulma çabası ortaya çıkmıştır.

Yeni Tipografi anlayışıyla geleneksel sayfa düzenlemeleri terk edilmiştir. Simetrik kompozisyonlar bir kenara bırakılarak asimetrik denge arayışına gidilmiştir. Tasarımlarda sadece metin alanına ağırlık verilmemiş ve zemindeki boşluklar da metin kadar önemli hale gelmiştir. Boş alanlarda tasarımdaki harekete hizmet etmiş, dinamizmi artırmıştır. Tasarımlarda dekoratif biçimlerden uzak, yalın ve basit ifade kullanımı ön planda tutulmuştur. Tasarım elemanları anlama hizmet edecek şekilde kompozisyonda yer almıştır. Kullanılan yazı karakterleri tasarımında süslemeye yer verilmemiş ve tırnaksız, sade bir görünüme sahip tipografik karakterler tercih edilmiştir.51

Bilgisayar: Sayısal Tipografi, sayısal dönemin gereksindiği görsel değerleri ve bilgisayarın bu süreçteki etkilerini de içeren yaratıcı ve yenilikçi font tasarımları ve tipografi anlayışıdır.

Sayısal tipografi terimi ise masaüstü yayıncılığın keşfi ile dillendirilmeye baş­lanmıştır. Harflerin sayısallaşması (dijital) tipogra­finin içerik ile olan bağlantısını güçlendirmek adı­na yeni olanaklar sağlamıştır. Masaüstü yayıncılık, kişisel bilgisayarların kullanımıyla baskıya hazırlık süreçlerini kolaylaştırmayı sağlayan, tasarımcıların çalışmalarını “Ne Görürsen Onu Alırsın” mantığıyla doğrudan yazıcılara ulaştırabilecekleri bir ortam içinde harf formları ve diğer görsel unsurlarla çalıştıkları yayıncılık faaliyetlerini ifade etmektedir.

Sayısal tipografinin gelişmesinde, harfleri tasarlamak için Dr. Knuth tarafından geliştirilen Metafont (1979) ve sayfa düzenleme, dizgi programı olan TEX (1984) önemli katkılarda bulunmuştur. Bazılarına göre Gutenbergden sonra tipografiye en büyük katkıyı TEX yazılımıyla Dr. Knuth’un verdiğini düşünmektedirler.

Adobe tarafından geliştirilen ve bir sayfa tanımla­ma dili olan Postscript, grafik çıktı üretimi için çeşitli aygıtları kontrol etmekte kullanılmaktadır. Yazıcılar­dan, baskı makineleri için kalıp üreten pozlama ma­kinelerine kadar farklı cihaz sınıflarında Postscript desteği bulunmaktadır. Kısaca oluşturulan grafik ve yazıların tanınmasına ve yazıcıya ulaştırılarak çıktı alınmasını sağlayan bir tanımlama dilidir.

Bitmap fontlar piksel tabanlıdır. Postscript (Type 1, Type 3) TrueType ve OpenType vektör fontlardır. Görsel 3.3’te bézier eğrileri ile çizilmişa karakteri ve O karakterinde çizime nerden başlandığı rakamlar ile (0,1,2..) sırasıy-la gösterilmektedir.

Opentype fontlar, batı dün­yasında kullanılan standart latin karakterleri, para birimi simgeleri dahil olmak üzere çeşitli uluslara­rası karakterleri içerir. Kiril ve Yunanca karakter uzantılarını içeren opentype fontlar aynı zamanda Türkçe, Lehçe gibi orta ve doğu Avrupa dillerini aksanlı karakterler (breve, cedilla, dieresis vb.) sa­yesinde desteklemektedir

Emigre dergisi, sayısal tipografinin tarihsel bir kaydıdır. Dergi tasarımı ve içeriği yoluyla dönemin dijital devriminin belirsizliği içinde sayısal tipografinin nasıl şekillendirildiğinin ilk örnekleri karşımıza çıkmakta ve bu açıdan önem arz etmektedir.

Adobe, Apple, Google ve Microsoft şirketle­rinin ortak çalışmaları sonucunda 2016 yılındaki Uluslararası Tipografi Birliği (ATypl) konferan­sında Opentype 1.8’in yayınlanmasıyla beraber değişken yazı karakterleri kullanıma sunulmuştur. Değişken fontlarla beraber bir yazı karakterinin birden çok stilini oluşturmak için tek bir dosyaya ulaşım yeterli olmuştur. Böylece değişken fontlar, ağırlıklar, genişlikler, optik boyut, tırnaklıdan (se­rif ) tırnaksıza (sans serif ) gibi çeşitli varyasyonların oluşturulmasına olanak tanınmıştır.

Max Kisman’ı sayısal font tasarımında öncü̈ yapan asıl çalışmalarından biri ‘Fudoni’ ise diğeri de ‘Exten­ded Maxmix’ harf/font tasarımlarıdır. Örneğin ‘Fudoni’ modernizenin bir görüngüsü̈ olan ‘Futura’ yazı tasarımı ile 18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl başındaki ‘Modern’ yazı tasarımlarından ‘Bodoni’nin ustaca bir araya getirilmesine dayanmaktadır. Daha önce de açıklandığı üzere, buradaki kolaj son derece başarılı üç biçmeli bir yazı tasarımıyla sonuçlandırılmış, böylelikle ‘Fudoni’ 1990’ların başında büyük bir beğeni görmüştür.

Barnbrook’un tipografi çalışmalarının tanınma­sına yol açan ilk çalışması Priori yazı karakterinin David Bowie’nin 2002 yılında çıkarmışolduğu al­büm olan Heathen’in kapak tasarımında yer alma­sıdır.

Dekoratif bir üslup olarak Art Nouveau hareketi 1910’lu yıllara kadar çiçek motifleri, organik biçimler ve yuvarlak çizgilerle kendini göstermiştir. Fransa’da Art Nouveau, Almanya’da Jugendstil ve Avusturya’da Secessionstil olarak çeşitli adlarla görülmüştür. Doğru yanıt A'dır.

20. Yüzyıla gelindiğinde görsel dil arayışları sonucunda oluşan biçimsel sanat hareketlerine rastlanmıştır. Bunlardan biri olan bağımsız tasarım anlayışını içeren Kübizm akımıdır. Bu akımda geometrik stilizasyonlarla, kolajlarla mekan ve duygu aktarımında yeni bir yaklaşım görülmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Kübizmin hakim olduğu tasarımlarda özgün, serbest dizgede inşa edilmiş yazı karakterleri kullanılmıştır. Çalışmalarda keçi, boğa, güvercin ve insan yüzü gibi illüstratif öğeler
de yer almıştır. Doğru yanıt A'dır.

Yeni Tipografi olarak adlandırılan harekette, modernist tasarımcılar, simetrik sütunlarda geleneksel yazı düzenlemesini reddederek, basılı sayfa üzerinde asimetrik kompozisyon arayışlarına gitmişlerdir. Kompozisyonlar simetrik olmamasına rağmen asimetrik oluşlarında da bir denge hakimdir. Doğru yanıt B'dir.

Edward Johnston tarafından tasarlanan Johnston yazı tipi 20. Yüzyıl’ın özelliklerini taşıyan sadelikte, ifadesi net ve güçlü yapıda tasarlanmıştır. Bu yazı tipi uzun yıllardır London Underground'da kullanılmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Will Bradley Art Nouveau temsilcisi olarak yazı karakteri tasarımı, illüstrasyonlar, kitap tasarımı gibi grafik ürünlerle ilgilenmiştir. Diğer isimler ise Yeni Tipografi düşüncesinin ilk tohumlarını gün yüzüne çıkaran görüşlere sahiplerdir. Doğru yanıt D'dir.