TİPOGRAFİ - Deneme Sınavı - 3

14.500 yıl öncesine ait Altamira mağarasındaki kırmızı ve siyah paleolitik bizon resimleri, Santillana del Mar, Cantabria, İspanya’da bulunmaktadır.

Duygu ve düşünceleri başkalarına bildirmek için herhangi bir madde üzerine çizerek, kazıyarak gösterilen şekil ve işaretlere “yazı” denir (Uslay, 1989).

Piktogramlar, bir kavram ya da sözcüğü temsil eden ve resim özelliği taşıyan simgelerdir.

İsmi, M.Ö 2000’lerde icat edildiği Bergama’dan gelen Parşömen, özel yöntemlerle hazırlanarak kağıda benzer bir özellik kazanan hayvan derisidir. Üretim süresi uzun ve zahmetli olmakla birlikte dayanıklı bir yazı yüzeyi olması nedeniyle tercih edilmiştir.

Logogram, herhangi bir ses ya da hece değil, doğrudan bir kelime ya da ifadeyi anlatan sembollerin genel adıdır.

Fonetik (sesçil) alfabe, piktogramik alfabelerden tamamen farklı olarak, seslerin yazılı olarak gösterilmesini sağlayan semboller veya harfler bütünüdür.

Tipografi, Gutenberg tarafından hareketli (değiştirilebilir) hurufat tekniğinin kullanımı ile ortaya çıkan bir terimdir. Bu dönemde tipograf, harflerin kesilmesi, dizilmesi, basılması süreçlerinin tamamını yürüten kişi idi. Tipograf, baskı öncesi gerekli olan işlevsel ve estetik düzenlemeleri yapmaktaydı.

Linotype, Ottmar Mergenthaler tarafından 1886 yılında icat edilmiştir. Klavye, çoğaltma kalıbı mağazası ve kurşun döküm birimiyle sıcak kurşun satır dökümü yapan bir makine olarak tasarlanmıştır. Bu döneme kadar matbaada basılabilen boyutlar sınırlı iken, Linotype ile geniş sayfalarda basımlar yapılabilmiştir.

Matbaa ve hurufat teknolojisi Gutenberg ile gelişmekte iken tek bir harf için bile yedek harfler, boşluklar, noktalamalar planlanmaktaydı. 1455’te Gutenberg tarafından basılan kitap için yaklaşık üç yüz farklı harf biçimi döktüğü düşünülmektedir (Garfield, 2012). 1455 yılında, basımevinde baskısının yapıldığı belgelenen ilk kitap olan, 42-Line Bible (Kırkiki Satırlı İncil) basılmıştır.

Hareketli hurufat ile yapılan ilk örnek baskı için kullanılan Blackletter yazı karakteri, ağır lekesel de- ğeriyle okumayı zorlaştıran bir yapıdaydı.

Yazı karakterleri, harfler (büyük ve küçük), rakamlar, noktalama işaretleri ve özel sembolleri içeren karakter setlerinden oluşur.

Descent (Alt Uzantılar Çizgisi): Küçük harflerde, “y, g” gibi harfler taban çizgisinden aşağı doğru uzar. Bu uzantıların ulaştığı çizgiye beard line / descent adı verilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yazı yüzlerinin karakter setlerinin oluşmasını sağlayan geometrik yapılar Eski Yunanlılardan bu yana üçgen, kare ve daire formlarından oluşur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Swash (Çalkantı): Bir harfin bitişini gösteren tırnaksız çizgi ucu (terminal) ya da tırnak (serif) yerine kullanılan süslü çizgi. Doğru cevap A seçeneğidir.

Art arda gelen iki harfin bazı parçaları nedeniyle ya birbirlerinden uzaklaşırlar ya da parçalar birbiri üzerine binip kötü bir görüntü oluştururlar. Bu durumu engellemek adına bu tip harfler birleştirilip tek bir harf haline dönüştürülür. Bu birleşik harflere ligature denir ve ekstra karakterler olarak karakter setinde yerini alırlar. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ear (Kulak) - Küçük harf g’nin üzerinden çıkan kulağa benzeyen küçük çizgiye verilen ad. 

Counter (İç Boşluk) - Dairesel harflerdeki tamamen kapalı ya da yarı açık iç boşluğa verilen ad. 

Bar / Crossbar (Köprü): A, H, R, e, veya f gibi harflerin yatay çizgilerine verilen ad.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Humanist yazı karakterleri Roma Stili yazı karakterleri olarak da adlandırılan tırnaklı yazı karakterlerinin dönemsel olarak ilk üretilen versiyonudur. Doğru cevap A seçeneğidir.

18. yy sonlarında ve 19. yy başlarında tasarlanan Modern fontlar çok stilize bir yapıdadırlar. Adının Modern olmasına rağmen bu yazı karakterlerinin temeli 200 yıl önceye dayanır. 1700’lerin sonuna doğru kağıt kalitesi, baskı teknolojisi ve ciltlemedeki gelişmeler, son derece ince ayrıntılara ve canlı, keskin kenarlara sahip harfler basmalarını sağladı. 1700’lü yılların sonlarında Fransa’da Firmin Didot ailesi tarafından öncülüğü yapılan bu tarz; İtalya’da Giambattista Bodoni ailesi tarafından geliştirilip mükemmelleştirilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bir yazı karakterinde ağırlıklar çok fazla çeşitlilik içeriyorsa Frutiger ızgarası olarak tanımlanan sistemle numaratik olarak belirlenebilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Eski Biçem (Oldstyle/Garalde) yazı karakteri 15. yy’ın ilk yarısında Fransız Claude Garamond ve Venedikli Aldus Manutius gibi ustalar tarafından tasarlandı. Doğru cevap A seçeneğidir.