TIP TERİMLERİ - Deneme Sınavı - 18

19. yüzyılda, Batı’da kaydedilen bilimsel gelişmeler nedeniyle, gerek çeviri gerek telif bakımından, çevrilen bilimsel metinlerdeki terimlerin olduğu gibi aktarılmaları ve birer ödünçleme olarak karşımıza çıkmaları söz konusudur. O dönemin padişahlarından II. Mahmut kurdurduğu ilk tıp okulu olan Mekteb-i Tıbbiye’yi açışında tıp dilinin Türkçeye dönüşmesi gerekliliğini gündeme getirir. II. Mahmut’un bu konudaki çabaları, çağdaş tıp biliminin batıdan Fransızca ödünçlemeler yoluyla aktarılarak Türkçe terimlerle işlenmesi biçiminde açıklanabilir. Bu dönemde II. Mahmut derslerin ve ders kitaplarının Türkçe olması gerekliliğini vurgulamıştır. Böylelikle, II. Mahmut zaman içerisinde Türkçenin yabancı dil unsurlarından, yani ödünçlemelerden, arınması gerekliliğini gündeme getirmiştir. 19. yüzyılın sonlarına doğru tıp eğitiminin Fransızca ile yapılması kaldırılır. Ancak, Türk tıp dili ödünçlemelerden hâlen arındırılamamıştır.

Tıp terimlerinin büyük bir çoğunluğunu anatomi bilim dalına ait terimler oluşturur. Anatomi terimleri ilk kez 1895 yılında İsviçre’nin Basel kentinde Alman anatomistler tarafından saptanmıştır. Bundan sonra uluslararası düzeyde düzenlenen anatomi kongrelerinde anatomi terimlerini belirleme çalışmaları devam etmiştir.

Tek ön eki "uni" dir. Örneğin uni-selluler=tek hücreden oluşmuş.

ot-ic-us-otikus=kulağa ait. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

-tomi kesmek anlamına gelen bir cerrahi işlme son ekidir. Örneğin trake‐tomi soluk borusunun kesilmesi gibi. Diğer seçenektekiler hastalıklara ait son eklerdir.

PH
Okunuş ve Yazılış: PH = F
oesoPHagus (ösofagus): yemek borusu
PHlebos (flebos): toplardamar

Zaman ve Yön Gösteren Ön Ekler
Tablo 1.7 Zaman ve Yön Gösteren Ön Ekler
ante‐ ön
ante‐natal doğumdan önce
pre‐ öncesinde
pre‐natal doğumdan önce
peri‐ sırasında, çevresinde
peri‐natal doğum sırasında
post‐ sonrasında
post‐natal doğum sonrası
pro‐ öncesinde
pro‐filaksi hastalıktan koruma için hastalıktan önce
dextr/o‐ sağ
dextr‐o‐kardi kalbin vücudun sağ tarafında olması
sinistr/a‐ sol
sinistra‐manuel sol elini kullanan
ekto‐ dışında
ekto‐pik böbrek normal yerinin dışında yer alan böbrek
endo‐ içinde
endo‐skopi bir organın veya boşluğun içine girerek incelemek
bradi- yavaş
bradi – kardi kalbin yavaş çalışması
taşi- hızlı
taşi - kardi kalbin hızlı çalışması

Solunum Sistemi
Tablo 1.11 Solunum Sistemine Ait Kökler
(gre) laryng, laryng-o laring, laringo gırtlak
laryng-e-al laringeal gırtlak ile ilgili
laryng-o-stenos-is laringostenosis gırtlağın daralması
laryng-o-scop-y laringoskopi gırtlağın laringoskop ile incelenmesi
(gre) trache, trache-o trake, trakeo soluk borusu
trache-algi-a trakealji soluk borusunda hissedilen ağrı
trache-itis trakeit soluk borusunun iltihabı
trache-o-scope trakeoskop soluk borusunun içini muayenede kullanılan alet
(lat) bronch, bronch-o, bronch-i bronk, bronko, bronki bronş
bronchi-o-stenos-is bronkiyostenosis bronş lümenlerinin ileri derecede daralıp büzüşmesi
bronch-o-dilatat-ion bronkodilatasyon bronş lümeninin genişlemesi
(lat) pulmo, pulmo-n pulmo, pulmon akciğer
pulmo-n-itis pulmonit akciğer iltihabı
pulmo-lith pulmolit akciğerde oluşan taş

‐malazi: yumuşama

Terimler nitelik bakımından saydam, salkımlı, tutarlı, bağlamsız/biricik, elverişli, yerel ve güncel olmalıdırlar. Seçeneklerin hepsi, terimlerin nitelik bakımından taşıması gereken özellikler arasında sayılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

"anti‐", "karşı, karşıt" anlamına gelen olumsuzluk veren bir ön ektir. "post-", "pro-" ve "peri-" ön ekleri zaman ile ilgili ön ekler iken, "dextr/o‐" ise yön gösteren bir ön ektir. Doğru cevap A seçeneğidir.

"multi‐", "çok" anlamına gelen bir ön ektir. Doğru cevap E seçeneğidir.

"Epi-dermis", "Ön ek+Kök" şeklinde oluşturulmuş bir terimdir. Doğru cevap B seçeneğidir.

"‐ektomi",  "-stomi",  "-plasti" ve  "‐rafi", cerrahi işlemlere ait son eklerdir. Doğru cevap E seçeneğidir.

"-oma", tümörler için kullanılan bir son ektir. Doğru cevap A seçeneğidir.

"-peni" son eki, "azalma , eksilme" anlamına gelmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

1964 yılında Ankara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakülteleri bünyesinde Tıp Terimlerini Türkçeleştirme Komitesi kurulmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Terim bilimi, belli bir bilim dalına özgü ve mesleksel alanlarda insanlar arası iletişim için gerekli olan sembol sistemlerinin ve dil bilimsel işaretlerin (imgelerin) araştırılması ve uygulanması ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Anesthetic "uyuşturucu bir ilaç vererek ağrı duyumunu ortadan kaldırıp uyutma, duyumsuzlaştırma" anlamını taşımaktadır. Doğru cevap "A" şıkkıdır.

Normalden yüksek olan atardamar basıncına hipertansiyon denir. Doğru cevap "B" şıkkıdır.