TIP TERİMLERİ - Deneme Sınavı - 16

Ses bilimi

Sözcükleri

Salkımlılık

tutarlı

Arapça

Kavram ve imgeden oluşan Ferdinand de Saussure’ün diadik yani iki öğeli dil yaklaşımından sonra Ogden ve Richards triadik yani üç öğeli bir tanımlama yapmıştır. Triadik dil yaklaşımında diadike göre en büyük fark nesne kavramının da tanıma eklenmesidir.

Ses bilgisi ve ses bilimi (phonetics and phonology), biçim bilimi (morfology), gösterge bilimi (semiotics), sözcük bilimi (lexicology), terim bilimi (terminology) ve anlam bilimi (semantics) kuramsal dil bilimine ait olan temel alt alanlara örnek olarak verilebilir. Anlam bilimi için kullanılan terim “semantics” tir.

Adli dil bilimi (forensic linguistics), sözlük bilimi (lexicography), bilişsel dil bilimi (cognitive linguistics), toplum dil bilimi (sociolinguistics) ve derlem dil bilimi (corpus linguistics) dil biliminin alt alanları için kullanılan terimlere örnek olarak verilebilir.

Donukluğa karşı saydamlık sağlanabilmesi için söz gelimi (tur) buz sözcüğü kök olarak kullanılarak bu köke (tur) -ul takısı yerleştirilir ve (tur) buzul terimi elde edilir. Böylece, ilk kez karşılaşılsa bile terimin anlamlandırılabilmesi kolaylaşmıştır. Bu nitelik terimlerin saydam olması ile ilgilidir.

Kör bağırsak için kullanılan “caecum” teriminin Türkçe’deki okunuşu “sekum” şeklindedir. AE=E ve C+AE=S şeklinde belirtilen okunuş kuralları açıklayıcı olacaktır.

Verilen terimlerin Türkçe’deki doğru okunuşları şu şekildedir. euphoria (öfori); phlebos (flebos); brachium (brakyum); spatium (spasyum) ve schema (şema).

Hemi‐ ön eki yarı, tek taraf anlamında kullanılan bir ektir ve numaralar ile ilgilidir. de‐ olumsuzluk veren, per- ve dia yön belirten, izo- ise büyüklük/derece ile ilgili ön eklerdendir.

Terimi bölüp incelemek istersek “arthr-alg-ia” şeklinde düzenlenebilir. Kök eklem için kullanılan “arthr” kelimesidir.

Sorunun çözümü için kullanılan kökler bize yol gösterecektir. Oste-it teriminde kemik (hareket sistemi), my-algi-a teriminde kas (hareket sistemi), cardi-o-log-y teriminde kalp (dolaşım sistemi) ve laryng-e-al teriminde gırtlak (solunum sistemi) aklımıza gelmelidir. Hepat-o-lith teriminde ise karaciğerde oluşan safra taşı aklımıza gelmesi gerekir ve sindirim sistemi ile ilgilidir.

v. / vv. kısaltmaları vena / venae (ven / venler) için kullanılan kısaltmalardır. Bilindiği üzere ven teriminin Türkçe karşılığı toplar damardır.

Dil biliminin çekirdeğinde bu­lunan ve günümüzde kuramsal dil bilimine ait olan temel alt alanlar sırasıyla aşağıda verilmiştir:

Dil bilimi, bir iletişim aracı olan dili (özellik­le insan dilini) ses bilgisel, ses bilimsel, biçim bi­limsel, gösterge bilimsel, sözcük bilimsel, terim bilimsel, anlam bilimsel ve köken bilimsel açıdan araştıran, sosyal ve beşerî bilimler temel alanına ait olan bir bilim dalıdır. Dil biliminin kuramsal oldu­ğu gibi mesleklere yönelik bir dizi uygulamalı alt alanları da vardır.

Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:

Bilgisayarlı dil bilimi (Computational Lin­guistics)

Bir bilimdalına özgü bir sözcük, aynı zamanda da bir terimdir. Sözcük sınıflandırması açısın­dan sözcük bilimi ile terim bilimi farklı bilim dallarıdır. Terimsel sözlüklerde terimler genelde isimlerden oluşmasına rağmen sözcük bilimsel yayınlarda her çeşit sözcük sınıfı vardır. Yani, sözlüklerde isim, fiil, sıfat, belirteç, belirleyen, adıllar, bağlaçlar gibi dil bilgisel özellikler yer almaktadır. Dolayısıyla sözcük bilimini terim biliminden ayıran bir etmen de sözcüksel sınıftır.

Elverişli (Ekonomik) Terimler: Oluşturulacak terim gereğinden fazla sözcüklerle donatılmamalı, yani pleonastik ya da totolojik olma­malıdır.

Tıp terimlerinin büyük bir çoğunluğunu ana­tomi bilim dalına ait terimler oluşturur. Anatomi terimleri ilk kez 1895 yılında İsviçre’nin Basel kentinde Alman anatomistler tarafından saptan­mıştır. Bundan sonra uluslararası düzeyde düzen­lenen anatomi kongrelerinde anatomi terimlerini belirleme çalışmaları devam etmiştir.

Yalnızca tıp ile sı­nırlı kalmamakla beraber hukuk ve siyaset alanların­daki etkileşimler sonucu ve bilimsel eserlerin Türk­çeye çevrilmesiyle yeni kavram ve terimlere karşılık bulma çalışmaları da önem kazanmıştır. Bu dönem­de terimler konusuna üç yaklaşım önerilmiştir:

1.Aktarım ya da Ödünçleme: Latince terim­leri olduğu gibi almak, yani aktarmak ya da ödünçlemek. Örnek: (lat) anaesthesia – (tur) anestezi; (gre) cardiology – (tur) kardiyoloji; (lat) orthopedy – (tur) ortopedi.

2.Çeviri: Arapçaya çevirmek. Orada bulun­mazsa üretme yolu ile Arapça köklerden yeni sözcükler oluşturmak. Örnek: (lat) cardia – (arb) kalp; (lat) doctor – (arb) tabip/(arb) hekim.

3. Özleştirme: Yeni terimlere Türkçe karşılık bulmak, yani uygun eşdeğerini sağlamak. Örnek: (lat) therapy – (tur) sağaltım; (lat) cardia – (tur) yürek.