TİCARET HUKUKU

Kıymetli evrakta soyutluk ilkesi söz konusudur. Yani bir kıymetli evrak, düzenlenmesine yol açan alt ilişkideki sakatlıktan etkilenmemektedir. Dolayısıyla kıymetli evrakta temel ilişkideki sakatlık senedi hükümsüz kılmaz.

İçerdiği hakkın türü bakımından kıymetli evrakı üç gruba ayırabiliriz: Alacak Senetleri (bir alacak hakkını temsil eden, çek, bono, poliçe, tahvil, emre yazılı havale, emre yazılı ödeme vaadi gibi); ortaklık senetleri (bir şirkette ortaklık haklarını içeren, anonim şirket pay senetleri ve bunların yerine çıkarılan ilmühaberler gibi);eşya hukuku senetleri (bir eşya üzerindeki mülkiyet ya da rehin hakkını temsil eden, varant, makbuz senedi, konişmento, ipotekli borç senedi, irad senedi gibi).

Nama yazılı senetler temlik beyanı ve zilyetliğin nakli ile devredilir.

Kanunen emre yazılı senetler, aksine bir kayıt olmadığı sürece kanunun emre yazılı saydığı senetlerdir (TTK m.654). Örneğin, bono, poliçe, çek ve TTK. m.490/2’de ciro ile devredileceği öngörülen anonim şirket pay senetleri böyledir. ipotekli borç senedi bunlardan birisi değildir.

TTK m.658’e göre, senedin metninden veya şeklinden hamili kim ise onun hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak hamiline yazılı senet sayılır. Senedin sahibi olmak, kural olarak senetteki hakkın da sahibi olmak demektir.

Senet metininden anlaşılan defiler, senede bakmakla görülebilen, anlaşılabilen defilerdir. Alacaklı, senedi o şekliyle aldığı için kendisine karşı ileri sürülen definin varlığını bilmektedir. Bu nedenle de hukuken korunması gereksizdir. Senette ciro zincirinin kopuk olması senet metninden anlaşılabilen defidir. İmza edenin ehliyetsizliği, temsil yetkisinin mevcut olmaması,  imza sahteliği, imzanın, fiziki baskı ve doğrudan cebirle attırılmış olması ise bir taahhüdün hükümsüzlüğüne ilişkin defilerdir.

Kişisel (Nisbi) Defiler Senetteki borç taahhüdünün objektif varlığına hiçbir etkisi bulunmayan, borçlunun, belirli bir alacaklı ile arasındaki doğrudan hukuki ilişkilerden doğan defilerdir.

Belirli vadeli poliçelerde vadenin gün olarak kesin biçimde saptanmasına olanak veren, “2011 Yılı Cumhuriyet Bayramı” veya “2011 yılı Ramazan Bayramının ilk günü” gibi bir tarih de yazılabilir. 2019 yılı içerisindeki sevgililer günü belirli bir güne karşılık geldiğinden poliçe, vade bakımından belirli bir günde ödenecek poliçedir.

Poliçede vadenin yazılması esaslı bir şekil şartı değildir (m. 671/1,d) çünkü m. 672/2’ye göre vadesi gösterilmeyen poliçenin görüldüğünde ödenmesi gerekir.

Görüldüğünde vadeli bononun (poliçenin), üzerinde yazılı düzenlenme tarihinden itibaren bir yıl içinde ödeme için ibraz edilmesi gerekir (m. 704).

Bir çek düzenlendiği yerde ödenecekse 10 gün içerisinde bankaya ibraz edilmelidir.

Bir kıymetli evrakın düzenlenmesine neden olan hukuki ilişkideki sakatlıktan etkilenmemesi soyutluk ilkesini açıklamaktadır. Bu nedenle doğru şık “d”dir.

Anonim ortaklık pay senetleri hakkın senetten önce var olup olmaması bakımından açıklayıcı, içerdiği hakkın türü açısından ortaklık senedidir. Bu nedenle doğru şık “a”dır.

Borçlunun, alacağını dayandırıldığı temel olayı reddetmeyip temel olayın varlığına rağmen, hakkın doğmadığı veya doğmuşsa da sona erdiğinin ileri sürmesine itiraz adı verilir. Bu nedenle doğru şık “b”dir.

Bir kıymetli evrakı düzenleyen kişinin ehliyetsiz olması mutlak definin ileri sürülmesine neden olur. Bu nedenle doğru şık “d”dir.

Müteselsil sorumluluk doğurmaları kambiyo senetlerinin ortak özelliklerinden biridir. Bu nedenle doğru şık “e”dir.

Poliçelerde a, b, d ve e şıklarında belirtilen dört tür vade yazılabilir, “Mal teslim edildiğinde” gibi bir vade yazılamaz. Bu nedenle doğru şık “c”dir.

Emre yazılı senette ciro hem senedin mülkiyetinin hem de senetteki alacak hakkının devrini sağlar. Bu nedenle doğru şık “a”dır.

Ciro edilen kişiye senet bedelini tahsil etmek ve bununla ilgili işlemleri yapmak yetkisini veren ciro, tahsil cirosudur. Bu nedenle doğru şık “b”dir.

Poliçe ve çek arasındaki en önemli fark muhatap unsurunda görülmektedir. Çek muhatabının banka olması zorunludur oysa poliçede kimin muhatap olacağı önemli değildir. Bu nedenle doğru şık “e”dir.