TİCARET HUKUKU - Deneme Sınavı - 12

Sicil müdürü tescil talebini hemen yerine getirmez. Gerekli incelemeleri yapar. Şu hususları araştırır: 1. Tescili istenen hususta kanuni şartların mevcut olup olmadığı (TTK m.32/1), 2. Tescili istenen hususun kamu düzenine ve emredici hükümlere uygunluğu (TTK m.32/2 ve 3), 3. Tescili istenen hususun gerçeğe uygunluğu ve aldatıcı olmaması (TTK m.32/3), 4. Talepte bulunan kişinin kimliği ve yetkisi (TTK m.29/2).

Ticaret sicilinin etkisi kural olarak açıklayıcı olup şu istisnai hallerde kurucu etkisi vardır:

1. İşletme adı ve ticaret unvanının özel olarak korunması (TTK m.50,52 ve 53), 2. Ticaret şirketlerinin kuruluşu (TTK m.232,317,355,588, KoopK m.), 3. Ticaret şirketlerinin birleşmesi, bölünmesi ve tür değiştirmesi (TTK m.153, 179, 189), 4. Anonim şirketlerde kuruluştan sonra devralmaya ilişkin sözleşmelerin geçerli olması (TTK m.356), 5. Anonim şirketlerde anasözleşme değişiklikleri ve esas sermaye artırımlarının üçüncü kişilere karşı hüküm doğurması (TTK m.455,456/5).

Bir işletmenin gayrimaddi malvarlığı unsurları içerisinde yer alan bu kavramlar arasında belirli bir yakınlık vardır. Ticaret unvanı, tacirin ticari iş ve eylemlerinde kullandığı adıdır. Her tacir ticari işletmesiyle ilgili işlemlerinde bu adı kullanır. Unvan taciri tanıtmaya ve diğer tacirlerden ayırdetmeye yarar. Oysa işletme adı taciri değil işletmenin kendisini gösterir ve o işletmenin benzer işletmelerden ayırdedilmesine hizmet eder.

Ticaret Kanunu, unvanın kullanılmasında karma sistemi kabul etmiştir. Kanunun izin verdiği hâllerde unvan, değişmesine gerek kalmaksızın, olduğu gibi kullanılabilir. TTK m.47’de üç hâl vardır. Bunlara bir de dördüncü hâli eklemek gerekir. 1. Unvanda adı yazılı kişinin adı değişse bile unvan olduğu gibi kalabilir (TTK m.47/1). 2. Kollektif ve komandit şirkete ve donatma iştirakine yeni bir ortak girerse unvan değişmeden kalabilir (TTK m.47/2). 3. Ortağın ölümü üzerine onun yerine geçen mirasçıları şirketin devamına oy birliğiyle karar verirlerse veya şirkete girmemekle birlikte yazılı şekilde rızalarını gösterirler ise ölen kişinin adı unvanda kullanılabilir. Şirketten ayrılan ortağın rızası alınarak isminin unvanda kalması da sağlanabilir (TTK m.47/2). 4. Unvan ancak işletmeyle birlikte devredilebilir; devralan, unvanı aynen kullanma hakkına sahiptir. Fakat unvan hariç işletme devri, sözleşmede kararlaştırılabilir (TTK m.49), bu hâlde, işletme sahibi değişmesine rağmen unvan değişmeyebilir. “Türkan Yıldız Unlu Mamuller İşletmesi”ni işleten Türkan Yıldız’ın

Ticaret unvanının, ticari dürüstlüğe aykırı biçimde kullanılması durumunda hak sahibi; 1. Bunun tespitini, 2. Kullanımının yasaklanmasını, 3. Haksız olarak kullanılan unvan tescil ettirilmiş ise değiştirilmesini veya silinmesini, 4. Tecavüzün sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılmasını, gereğinde araçların ve ilgili malların imhasını, 5. Zarar varsa, kusurun ağırlığına göre maddi ve manevi tazminat isteyebilir. Maddi tazminat olarak mahkeme, failin tecavüz sonucunda elde etmesi münkün görülen menfaat karşılığına hükmedebilir (TTK m 52/1). 6. Ayrıca, masrafı karşı taraftan alınmak üzere hükmün gazetede yayınlanması talep edilebilir (TTK m.52/2). Amaç, üçüncü kişiler nezdinde sarsılan itibarı bir ölçüde olsun onarmaktır.

Buna göre haksız rekabet, rakipler arasında veya tedarik edenler ile müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına aykırı diğer şekillerdeki davranışlar ile ticari uygulamalardır.

Üçüncü kişiler ve alacaklılar açısından da defterler önem taşır. Alacağın varlığı ve miktarı yönünden defterler, sahibi (tacir) lehine ve aleyhine delil olabilmektedir (HMK m.222).

Konkordato: Bir borçlunun borçlarını, alacaklılar tarafından kabul edilmiş ve resmi bir makam tarafından onaylanmış plan çerçevesinde ödemesini sağlayan hukuki imkândır.

Karine: Bilinen bir olgudan bilinmeyen bir olgunun (sonucun) çıkarılmasıdır.

Bağımsız yardımcılar grubundaki acente, taciri temsil etmeye yetkilidir (TTK m.102 vd., 105,107). Fakat bu grupta olan yardımcılardan komisyoncu (TBK m.532 vd.), taciri doğrudan değil, dolaylı temsile yetkili iken; TBK m.404’de düzenlenen simsar (tellal), temsil yetkisinden yoksundur. Komisyonun özel bir türü olan taşıma işleri komisyoncusu da TTK’da düzenlenmiştir (TTK m.917 vd.). Ayrıca, bağımsız yardımcılardan acentenin tacir ile ilişkisi süreklilik göstermekte iken, komisyoncu ve simsarın tacir tarafından her bir iş için görevlendirilmesine ihtiyaç vardır. Aşağıda, önce bağımlı, sonra bağımsız yardımcı türleri sıra ile açıklanacaktır.

TBK m.554, ticari temsilcilerin ve ticari vekillerin yetkilerinin sona ermesini düzenlemiştir: 1. Azil ve istifa (TBK m.554), 2. Temsilcinin ölümü ve temyiz kudretinin kaybı (TBK m.554/2), 3. İşletmenin devir ve tasfiyesi (TBK m.547), 4. İşletme sahibinin tüzel kişiliğinin sona ermesi (TBK m.43/2, TTK m.251), 5. Tacirin iflâsı (İİK m.184,191), sona erme nedeni olması kararlaştırılmış ise ölümü veya fiil ehliyetini kaybetmesi (TBK m.554/2).

Franchisinde, bir tacir başka bir tacir ile yaptığı sözleşme çerçevesinde o kişiye kendi mal ve hizmetlerinin pazarlanması ve dağıtımı konusunda bir imtiyaz, bir yetki verir. Ayrıca, franchise alan tarafın personelinin eğitimi ile onların denetlenmesi de söz konusudur. Daha da önemlisi, kendi işletme adını, markasını, tanıtma işaretlerini, üretim usul ve sırları ile teknik ve ticari bilgi birikimini (know-how) kullanma hakkını da franchise alan tarafa tanır.

Cari hesapta iki farklı süre vardır: Sözleşme süresi ve hesap devresi

Taraflardan birinin alacaklısı, hesap bakiyesi üzerine haciz koydurabilir. Bu halde, haciz günü hesap kapatılır ve bakiye saptanır. Bu durumda, borcundan dolayı haciz tebliğ edilen taraf onbeş gün içerisinde haczi kaldırtmadığı takdirde, cari hesabın karşı tarafı sözleşmeyi feshedebilir.

Cari hesap, kararlaştırılan sürenin sona ermesi, sözleşme belirsiz süreli ise fesih ihbarı ve taraflardan birinin iflâsı nedenleri ile sona erer (TTK m.98). Belirli süreli sözleşmelerde ölüm veya kısıtlanma hâllerinde, taraflar ve kanuni temsilcileri ile halefleri, on gün önceden bildirmek şartıyla sözleşmeyi feshedebilir ancak bakiyenin ödenmesi, hesabın TTK m.94 uyarınca kapatılması gereken anda istenebilir (TTK m.99). Bakiyenin haczi halinde onbeş gün içerisinde haczin kaldırılmaması da diğer taraf için fesih hakkı ve buna bağlı olarak sözleşmenin sona ermesi sonucunu doğurur (TTK m.100/2). TTK m.101 uyarınca, cari hesaba ilişkin davalar, sözleşmenin sona erdiği tarihten itibaren 5 yıllık zamanaşımına tabidir (eTK’da ise, sürenin ne zaman başlayacağı gösterilmediği için tartışmalar yapılmakta idi).

Defter tutulmasının 3. kişiler açısından önemi ve bağlayıcılığı yoktur.

Adi şirket ortaklarına

Konkordato

Uyuşmazlık her iki tarafın da defterlerine kaydetmesi gereken ticari bir iş ile ilgili olmalıdır.

İşletmeyi işleten kişiye