TİCARET HUKUKU II

İbraz süresi, bonoda tercih edilen vadenin türüne göre tespit edilir. Buna göre görüldüğünde vadeli bir bononun, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenmek üzere ibrazı gerekir. Düzenleyen, bu süreyi kısaltabilir veya daha uzun bir süre belirleyebilir. Hatta düzenleyenin bir yıllık sürenin başlangıcını değiştirme imkanı da vardır. Düzenleyen, görüldüğünde vadeli bir bononun belirli bir tarihten önce ibrazını yasaklayabilir. Bu olasılıkta bir yıllık ibraz süresi, düzenleyenin belirlediği tarihte işlemeye başlar. Cirantalar ise bu bir yıllık süreyi yalnızca kısaltabilirler.

Hukuki açıdan “nitelikli bir havale” olan poliçeyle düzenleyen, muhataba, lehtara belirli bir miktar parayı ödemesi işini havale eder. Havale: Havale edenin, kendi hesabına, para, kıymetli evrak ya da diğer bir misli eşyayı havale alıcısına vermek üzere havale ödeyicisini; bunları kendi adına kabul etmek üzere havale alıcısını yetkili kıldığı bir hukuki işlemdir. Poliçede, bonodan farklı olarak, üçlü bir ilişki vardır. Bu ilişkide düzenleyen, muhatap ve lehtar olmak üzere üç kişi bulunur. Düzenleyen ile muhatap arasında karşılık, düzenleyen ile lehtar arasında bedel ve lehtar ile muhatap arasında da havale ilişkisi bulunur.

TTK m. 671’de sayılan unsurlardan bir kısmının bulunmamasının senedin poliçe niteliği kazanmasını engellediği görülmektedir. Bu unsurlar mutlak zorunlu unsurlardır. Bazı unsurlar alternatifli olup, bunlardan birinin bulunması durumunda şekil şartı tamamlanmış sayılmaktadır ki bunlara da alternatif zorunlu unsurlar denir. Son olarak m. 671 ve devamı maddelerinde sözü edilen bazı kayıtların bulunmaması, poliçenin geçerliliğine etki etmez; bu nedenle bu unsurlar ihtiyari unsurlardır.

Poliçenin Unsurları:

- Mutlak Zorunlu Unsurlar

      - Poliçe sözcüğü

      - Belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız şartsız havale

      - Muhatap

      - Lehtar

      - Düzenleme tarihi

      - Düzenleyenin imzası

- Alternatif Zorunlu Unsurlar

      - Düzenleme yeri

      - Ödeme yeri

- İhtiyari Unsurlar

      - Vade

      - Faiz

      - Sorumsuzluk kaydı

      - Menfi emre kaydı

      - Protestodan muafiyet kaydı.

Kambiyo senetleri soyut kıymetli evraktır. Kambiyo senedinin düzenlenmesine sebep olan temel borç ilişkisi kambiyo senedinden anlaşılamaz. Bunun bir sonucu olarak kam­biyo senedinin düzenlenmesine sebep olan temel borç ilişkisi geçersiz olsa dahi kambi­yo senedi bu geçersizlikten etkilenmez.

Kambiyo senetlerinde müteselsil borç­luluk söz konusudur. Buna göre kambiyo senedini düzenleyen, poliçeyi kabul eden, ciro eden veya aval veren kişiler hamile kar­şı müteselsil borçlu sıfatıyla sorumludurlar Aval: Kambiyo senedinde borçlulardan biri lehine imza atarak bedelin ödenmesi­nin kısmen veya tamamen teminat altına alınmasıdır.

Bono, düzenleyenin, lehtara belirli bir bedeli ödemeyi kayıtsız ve şartsız vadettiği kıymetli ev­rak niteliğinde bir senettir. Bonoda düzenleyen ve lehtar olmak üzere iki kişi bulunur. Hukuki açıdan soyut borç ikrarı niteliğindeki bono ekonomik açı­dan genellikle bir kredi aracıdır.

Düzenleyenin bonoda bedel kısmını bilinçli olarak boş bırakma­sı ve gelecekte ortaya çıkacak borç tutarına uygun olarak bedel kısmının lehtar tarafından doldurul­masının kararlaştırılması durumunda açık bono söz konusu olur. Açık bononun söz konusu olduğu durumlarda lehtar, bononun boş bırakılan unsurlarını, düzenleyenle aralarındaki anlaşmaya uygun olarak doldurma yetkisine sahiptir. Boş bırakılan unsur­ların aradaki anlaşmaya aykırı olarak doldurulması durumunda ortaya bir kişisel defi çıkar. Açık bono­nun söz konusu olması için, boş bırakılan unsurların lehtar tarafından doldurulması konusunda tarafların anlaşmış olmaları gerekir.

Bono veya Emre Yazılı Senet Kelimesi, kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödemek Vaadi, lehtar, Düzenleme Tarihi, Düzenleyenin İmzası, Düzenleme Yeri, Ödeme Yeri ve Vade bonoda bulunması gereken unsurlardır.

Vade, TTK m. 776’da belirtilen unsurlardan biridir. Ancak diğer unsurlardan farklı olarak vade, ihtiyari unsurlar arasında yer alır. Çünkü vadesi gösterilmeyen bono görüldüğünde vadeli sayılır. Bonoda görüldüğünde, görüldükten belirli bir süre sonra, düzenleme gününden belirli bir süre sonra ve belirli bir günde olmak üzere dört tür vade kararlaştırılabilir.

Bononun ihtiyari unsurları;vade, faiz, sorumsuzluk kaydı, menfi emre kaydı ve protestodan muafiyet kaydıdır.

Bono ve poliçe arasındaki en önemli fark, iki kambiyo senedinin hukuki niteliğine ilişkindir. Bono hukuki açıdan soyut borç ikrarıdır. Poliçe ise hukuki açıdan nitelikli havaledir.

Poliçede hamilin kabul eden muhataba karşı açacağı davalarda zamanaşımı vadeden itibaren 3 yıl. Hamilin cirantalarla düzenleyene karşı aça­cağı davalarda zamanaşımı protesto tarihin­den, protestodan muafiyet halinde vadeden itibaren 1 yıl ve ödeyen cirantanın kendisinden önceki başvuru borçlularına karşı açacağı davalar­da zamanaşımı, ödeme veya poliçenin dava yoluyla kendisine karşı ileri sürüldüğü ta­rihten itibaren 6 aydır.