TİCARET HUKUKU II

Kambiyo senetlerinde müteselsil borçluluk söz konusudur.

Kambiyo senedinde borçlulardan biri lehine imza atarak bedelin ödenmesinin kısmen veya tamamen teminat altına alınmasına aval adı verilir.

Kambiyo senetleri ile borç altına girebilmek için fiil ehliyetine sahip olmak gerekir.

Borcun sebebini içermeyen borç tanımasına soyut borç ikrarı adı verilir.

Kambiyo senetlerinde, kabulden veya ödemeden yahut kabul şerhinde tarih belirtmekten kaçınma durumlarını belgelemek üzere noter tarafından düzenlenen resmi belgeye protesto adı verilir.

Lehine ciro yapılan kişinin ciro metninde belirtilmediği kişiye beyaz ciro adı verilir.

Avalın borcu, bağımsız bir borçtur.

Düzenleme tarihi, bononun mutlak zorunlu unsurlarından biridir.

Poliçe, hukuki açıdan nitelikli havaledir.

Düzenleyen başvuru borçluları arasında yer alır; asıl borçlu, poliçeyi kabul eden muhataptır.

Emre yazılı kıymetli evrak ise iradi emre yazılı kıymetli evrak ve kanunen emre yazılı kıymetli evrak olmak üzere ikiye ayrılır. Bu ayrımda kambiyo senetleri, kanunen emre yazılı kıymetli evrak sınıfına dahildir. Ancak tüm kambiyo senetleri nama yazılı olarak da düzenlenebilir. Bunun için kambiyo senedinin üzerine emre yazılı olmadığını gösteren bir kaydın (menfi emre kaydı) düşülmesi gerekir.

Bir kişinin kendi fiil ve işlemleriyle kendisini hak ve borç sahibi yapabilmesidir. Gerçek kişilerin fiil ehliyetine sahip olması için ergin olması, ayırt etme gücüne sahip olması ve kısıtlı olmaması gerekir (TMK m. 10). Tüzel kişilerde ise kanuna ve kuruluş belgelerine göre gerekli organlara sahip olmakla, fiil ehliyetini kazanılır. Kambiyo senetleri ile borç altına girebilmek için sözleşme ile borçlanmaya ehil olmak yeterlidir (TTK m. 670). Buna göre bir kişinin kambiyo senetleri ile borç altına girebilmesi için fiil ehliyetine sahip olması gerekir.

Bono, düzenleyenin, lehtara belirli bir bedeli ödemeyi kayıtsız ve şartsız vadettiği kıymetli evrak niteliğinde bir senettir.

Kambiyo senetlerinde müteselsil borçluluk söz konusudur. Buna göre kambiyo senedini düzenleyen, poliçeyi kabul eden, ciro eden veya aval veren kişiler hamile karşı müteselsil borçlu sıfatıyla sorumludurlar. Aval: Kambiyo senedinde borçlulardan biri lehine imza atarak bedelin ödenmesinin kısmen veya tamamen teminat altına alınmasıdır. Aval, kambiyo senetlerine özgü bir şahsi teminat türüdür. Kambiyo senetlerinde bedelin ödenmesi, aval suretiyle tamamen veya kısmen teminat altına alınabilir. Buna göre aval, bedelin tamamı veya bir kısmı için verilebilir.

Kambiyo senetleri ile borç altına girebilmek için sözleşme ile borçlanmaya ehil olmak yeterlidir. Buna göre bir kişinin kambiyo senetleri ile borç altına girebilmesi için fiil ehliyetine sahip olması gerekir. Fiil Ehliyeti: Bir kişinin kendi fiil ve işlemleriyle kendisini hak ve borç sahibi yapabilmesidir. Gerçek kişilerin fiil ehliyetine sahip olması için ergin olması, ayırt etme gücüne sahip olması ve kısıtlı olmaması gerekir. Tüzel kişilerde ise kanuna ve kuruluş belgelerine göre gerekli organlara sahip olmakla, fiil ehliyetini kazanılır.

Bono, düzenleyenin, lehtara belirli bir bedeli ödemeyi kayıtsız ve şartsız vadettiği kıymetli evrak niteliğinde bir senettir. Bonoda düzenleyen ve lehtar olmak üzere iki kişi bulunur. Hukuki açıdan soyut borç ikrarı niteliğindeki bono ekonomik açıdan genellikle bir kredi aracıdır. Soyut borç ikrarı: Borcun sebebini içermeyen borç tanımasıdır. Düzenleyen, lehtara herhangi bir hukuki sebebe dayalı olarak belirli bir bedeli ödeme vaadini içeren bonoyu düzenleyerek teslim eder. Lehtar bu andan itibaren bonoyu devretme imkanına sahiptir.

Lehtar: Bonoda bedel, kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adı gösterilmelidir. Bu kişiye lehtar denir. Lehtar, gerçek ya da tüzel kişi olabilir. Lehtar hayali bir kişi de olabilir. Önemli olan bonoda bir lehtar gösterilmesidir. Bu unsurun zorunlu olması, hamiline yazılı bono düzenlenmesini engeller.

Bononun Unsurları:

- Mutlak Zorunlu Unsurlar

      - Bono veya emre yazılı senet kelimesi

      - Kayıtsız şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadi

      - Lehtar

      - Düzenleme tarihi

      - Düzenleyenin imzası

- Alternatif Zorunlu Unsurlar

      - Düzenleme yeri

      - Ödeme yeri

- İhtiyari Unsurlar

      - Vade

      - Faiz

      - Sorumsuzluk kaydı

      - Menfi emre kaydı

      - Protestodan muafiyet kaydı.

Bono, kıymetli evrak niteliğine sahip bir senettir. Bu nedenle bonoda alacak hakkı ile senet iç içe geçmiş durumdadır ve birbirinden ayrı olarak devredilemez. Devir şekli açısından kanunen emre yazılı kıymetli evrak olan bononun devri için ciro ve zilyetliğin devri işlemlerinin yapılması gerekir. Emre yazılı kıymetli evrakın içerdiği hakkın devri “ciro” ile gerçekleşir. Ciro beyanının yazılı olması gerekir. Bu beyan, doğrudan bono üzerine veya bonoya bağlı bir ek kâğıt üzerine yazılmalı ve beyanda bulunan tarafından imzalanmalıdır. Bonoyu ciro eden kişiye “ciranta” denir. Bononun ilk cirantası lehtardır. Lehtar, bonoyu teslim aldığı andan itibaren ciro edebilir. Lehine ciro yapılabilecek kişi ise bonoyla borç altında girmiş olanlardan herhangi biri (örneğin düzenleyen, aval veren ya da poliçede muhatap) olabileceği gibi üçüncü bir kişi de olabilir.

Cironun Türleri:  Cironun yapılış şekli açısından ve yapılış amacı açısından sınıflandırılması mümkündür. Ciro, yapılış şekli açısından tam ciro ve beyaz ciro olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Tam ciro, lehine ciro yapılan kişinin ciro metninden anlaşılabildiği cirodur. Beyaz ciro ise lehine ciro yapılan kişinin ciro metninde belirtilmediği cirodur. Yalnızca “Ödeyiniz. İmza Leman Lale” bicinde yapılan bir ciro, cirantanın yalnızca imza atmak suretiyle yaptığı ciro ya da “Hamiline ödeyiniz. İmza Leman Lale” şeklindeki bir ciro beyaz cirodur. Yapılış amacı açısından ciro, temlik cirosu, rehin cirosu ve tahsil cirosu olmak üzere üçe ayrılır. Temlik cirosu, bononun içerdiği hakkın devri amacıyla yapılan ciro olup en çok kullanılan ciro türüdür. Tahsil cirosu, lehine ciro yapılan kişiye bono bedelini tahsil etme yetkisini vermek amacıyla yapılan cirodur. Rehin cirosu ise bononun içerdiği alacak hakkını rehnetmek amacıyla yapılan cirodur.