Limited Şirketler, Kooperatifler

Yeni Ticaret Kanunu’nda limited şirketlerle ilgili önemli değişikler yapılmasının sebebi, limited şirketlerin ticaret ve sanayi hayatında en az anonim şirketler kadar işlev sahibi olması ve yabancı yatırımcıların özellikle son yıllarda bu türü tercih etmeleridir.

TTK, limited şirketi sermaye şirketi olarak nitelendirmiştir.

Limited şirket yönetim e işleyiş bakımından kolektif şirkete benzer.

Limited şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında, kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için kurulan, esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşan, şirket borçlarından ortaklığın sorumluluğu malvarlığı ile ortakların sorumluluğu ise taahhüt ettikleri esas sermaye payları ile sınırlı olan tüzel kişiliğe sahip bir ticaret ortaklığıdır.

Limited şirket bir veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi ile kurulabilir.

Ortaklar gerçek veya tüzel kişi olabilir. Ortakların tamamı sadece gerçek kişiler veya sadece tüzel kişilerden oluşabileceği gibi bir kısmı gerçek kişi bir kısmı tüzel kişilerden oluşabilir.

Eski TTK’da tek ortaklı limited şirkete izin verilmezken yeni TTK ile bu mümkün hale getirilmiştir. Hem kuruluşta hem de kuruluştan sonra tek ortaklı limited şirkete imkân tanınmıştır.

Limited şirket, kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için kurulabilir. Konu kanunen yasaklanmamış veya başka bir şirket türüne özgülenmemiş her türlü ekonomik konudur. Bu anlamda sigortacılık, bankacılık, finansman şirketi, yatırım ortaklığı ve aracı kurumlar, finansal kiralama, faktoring gibi finansal faaliyetler anonim şirketler tarafından yapılabilir, limited şirketler bu faaliyetleri yapamaz. Konu şirket sözleşmesinde gösterilir.

Limited şirketin ticaret unvanında işletme konusunun gösterilmesi ve “limited şirket” kelimelerinin bulunması zorunludur. Ticaret unvanında, gerçek bir kişinin adı veya soyadı yer aldığı takdirde, şirket türünü gösteren ibareler, baş harflerle veya başka bir şekilde kısaltma yapılarak yazılamaz.

Limited şirket, borç ve yükümlülükleri dolayısıyla malvarlığıyla sorumludur. Limited şirkette ortaklar ise, şirkete karşı taahhüt ettikleri sermaye paylarıyla sınırlı olarak sorumludurlar. Ortaklar şirket borçlarından sorumlu değildir. Taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler (TTK m.573/2). Bu yükümlülüklerse şirket alacaklılarına karşı değil, şirkete karşıdır.

Şirket alacaklıları şirket borçlarından dolayı ortakların kişisel malvarlıklarına başvuramaz. Bunun tek istisnası kamu borçlarıdır. 

6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 35’inci maddesine göre limited şirket ortakları, şirketten tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan kamu borçlarından sermaye payları oranında doğrudan doğruya sorumlu olurlar ve bu Kanun hükümleri gereğince takibe tabi tutulurlar. Bu düzenlemeye göre Vergi, Sosyal Güvenlik Kurumunun primi gibi kamu alacakları şirket tüzel kişiliğinden tahsil edilemezse yasal temsilcilere baş- vurulur, onlardan da alınamazsa şirket ortaklarından istenir. Ortaklar bu durumda sermaye payları oranında sınırlı sorumlu olacaklardır.

Limited şirketin esas sermayesi en az onbin Türk Lirasıdır. Bu tutar, Bakanlar Kurulunca on katına kadar arttırılabilir.

Limited şirkete nakdi sermaye getirilebildiği gibi ayni sermaye de getirilebilir. Üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmayan; nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar ve adlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak getirilebilir.

Kişisel emek limited şirkete sermaye olarak konamaz.

Vadesi gelmemiş alacaklar limited şirkete sermaye olarak konamaz.

Sermaye taahhütlerinin yerine getirilmesi konusunda anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanır. Nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az %25’i tescilden önce, kalan %75’i de şirketin tescilini izleyen 24 ay içinde ödenecektir. Nakit dışındaki sermaye payı taahhütleri ise; şirket sözleşmesinde öngörüldüğü şekilde, ayın olarak veya bir alacağın takası yoluyla yahut sermaye artırımında olduğu gibi, serbestçe kullanılabilecek öz kaynakların esas sermayeye dönüştürülmesi yoluyla ödenecektir.

Limited şirket ticaret şirketi olduğu için tüzel kişiliğe sahiptir.

Limited şirket tüzel kişiliği ticaret siciline tescil ile kazanır.

Limited şirketin kuruluşu anonim şirketlerin ani (basit) usulde kuruluşuna benzer. Ancak kuruluşta Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alma aşaması yoktur.

Ani (basit) kuruluş demek, sermayenin tamamımın limited şirket sözleşmesinde nakden veya aynen kurucularca taahhüt edilmesi demektir.

Limited şirketin kuruluşunda şu aşamalar yer alır:

• Şirket sözleşmesinin, tek ortaklı limited şirketlerde taahhütnamenin düzenlenmesi ve kurucuların imzalarının noterce onaylanması veya şirket sözleşmesinin ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalanması
• Esas sermayenin tamamının taahhüt edilmesi ve tamamının şartsız ödeneceğinin üstlenilmesi
• Ön ortaklığın kurulması
• Ön ortaklığın kurulması ile şirketin tescil ve ilan edilmesi arasındaki işlemlerin yapılması
• Ticaret siciline tescil ve ilan 

Limited şirket sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kurucuların imzalarının noterce onaylanması veya şirket sözleşmesinin ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalanması şarttır. Yazılı şekil geçerlilik şartıdır. Noter onayına şirket merkezindeki noter yetkilidir. Noter sözleşmenin içeriğini denetlemeye yetkili değildir. Noter onayı sadece imzalara ilişkindir. Kurucular gerçek veya tüzel kişi, yerli veya yabancı olabilir.

Limited şirket sözleşmesinde bulunması zorunlu kayıtlar şunlardır:

• Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer
• Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde, şirketin işletme konusu
• Esas sermayenin itibari tutarı, esas sermaye paylarının sayısı, itibari değerleri varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarının grupları
• Müdürlerin adları, soyadları, unvanları, vatandaşlıkları,
• Şirket tarafından yapılacak ilanların şekli
• Kurucular, tarafından kurulmakta bulunan şirketle ilgili olarak, şirket hesabına alınan malların bedelleri ile şirketin kurulmasında hizmeti geçenlere tanınan menfaatler de şirket sözleşmesine yazılır.

Kurucular, şirket sözleşmesine, zorunlu kayıtlar dışında emredici kurallara aykırı olmamaları şartıyla, istedikleri hükümleri koyabilirler. Ancak, bazı hükümlerin bağlayıcı olabilmeleri için şirket sözleşmesinde öngörülmeleri gerekir. Ayrıca bu hükümler konulurken, Kanunun o konuda izin verip vermediği hususu da göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü şirket sözleşmesi Kanunda öngörülen düzenlemelerden, ancak Kanunda buna açıkça cevaz verilmesi durumunda sapabilecektir.

Sermayenin bir kısmının nakden bir kısmının aynen taahhüt edilmesi mümkündür.

TTK şirketin kurulma ve tüzel kişilik kazanma anını birbirinden ayırt ederek ön ortaklık sistemini getirmiştir. Şirket, kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi şartsız olarak taahhüt ettikleri, imzalarının noterce onaylandığı veya ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzaladığı şirket sözleşmesinde limited şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur: Tüzel kişiliği henüz elde etmemiş bu ortaklığa ön ortaklık denir.

Şirket sözleşmesinin kanunda öngörüldüğü şekilde düzenlenmesinden sonra, tescil için, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline başvurulur. Başvuru, müdürlerin tümü tarafından imzalanır. Başvuruya, şirket sözleşmesinin onaylanmış bir örneği, yerleşim yerleri de gösterilerek şirketi temsile yetkili kişilerin ve denetçinin seçimini gösterir belge eklenir. Şirket sözleşmesinin tamamı, kurucuların imzalarının noterce onaylanmasını veya şirket sözleşmesinin ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalandığı tarihi izleyen otuz gün içinde, şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan olunur. Şirket, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır.

Tüzel kişiliğe sahip olan şirkette ortaklık malvarlığının sahibi tüzel kişidir, aktif ve pasif dava ehliyeti tüzel kişiye aittir. Tüzel kişinin unvanı, uyrukluğu, yerleşim yeri ve ehliyeti vardır.

Tescilden önce şirket adına işlem yapanlar, bu işlemler dolayısıyla şahsen ve müteselsilen sorumludur. Ancak bu gibi taahhütlerin, ileride kurulacak şirket adına yapıldıklarının açıkça bildirilmeleri ve şirketin ticaret siciline tescilini izleyen üç aylık süre içinde şirket tarafından kabul edilmeleri halinde, bunlardan yalnız şirket sorumlu olur.

Limited şirketin kanunen zorunlu organları genel kurul ve müdürlerdir.

Zorunlu organlardan birinin bulunmaması ya da toplanamaması şirketin mahkemece feshine yol açabilir.

Genel kurul bütün ortakların katılımı ile oluşur ve limited şirketin karar organıdır. Yürütme yetkisi yoktur. Genel kurul, ortakların ortaklık haklarını kullandıkları, müdürleri seçen ve görevden alan, müdürlere ilgili ibra kararı veren, finansal tablolar hakkında karar alıp, kâr dağıtımına karar veren, şirket sözleşmesini değiştirebilen ve Kanunda belirtilen devredilemez nitelikteki kararları alma yetkisine sahip organdır.

Tek ortaklı limited şirketlerde, bu ortak genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir. Tek ortağın genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmaları şarttır.

Genel kurulun devredilemez yetkileri şunlardır:

• Şirket sözleşmesinin değiştirilmesi
• Müdürlerin atanmaları ve görevden alınmaları
• Topluluk denetçisi ile denetçilerin atanmaları ve görevden alınmaları
• Topluluk yılsonu finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporunun onaylanması
• Yılsonu finansal tablolarının ve yıllık faaliyet raporunun onaylanması, kâr payı hakkında karar verilmesi, kazanç paylarının belirlenmesi
• Müdürlerin ücretlerinin belirlenmesi ve ibraları
• Esas sermaye paylarının devirlerinin onaylanması
• Bir ortağın şirketten çıkarılması için mahkemeden istemde bulunulması
• Müdürün, şirketin kendi paylarını iktisabı konusunda yetkilendirilmesi veya böyle bir iktisabın onaylanması
• Şirketin feshi
• Genel kurulun kanun veya şirket sözleşmesi ile yetkilendirildiği ya da müdürlerin genel kurula sunduğu konularda karar verilmesi.

Genel kurulun şirket sözleşmesinde öngörüldüğü takdirde devredilemez yetkileri şunlardır: şirket sözleşmesi uyarınca genel kurulun onayının arandığı hâller; müdürlerin faaliyetlerinin onaylanması, önalım, geri alım ve alım haklarının kullanılması hakkında karar verilmesi; esas sermaye payları üzerinde rehin hakkı kurulmasına ilişkin onayın verilmesi; yan edim yükümlülükleri hakkında iç yönerge çıkarılması; müdürlerin ve ortakların şirkete bağlılık yükümü ve rekabet yasağına aykırı faaliyetleri için izin verilmesi; bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebeplerden dolayı şirketten çıkarılması

Olağan ve olağanüstü olmak üzere iki tür genel kurul toplantısı vardır. Olağan genel kurul toplantısı, her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılır.

Olağanüstü genel kurul toplantısı şirket sözleşmesinde öngörülen hallerde ve gerektikçe yapılır.

Genel kurulun elektronik ortamda yapılması mümkündür. Şirket sözleşmesinde ve esas sözleşmede öngörülerek elektronik ortamda ortaklar kuruluna ve genel kurula katılma, öneride bulunma ve oy verme gerçekleşebilir. Bu şekilde genel kurula katılım, öneride bulunma ve oy verme fizikî katılımın, öneride bulunmanın ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğuracaktır.

Limited şirket şu nedenlerle sona erer:

• Şirket sözleşmesinde öngörülen sona erme sebeplerinden birinin gerçekleşmesiyle
• Genel kurul kararıyla
• İflasın açılmasıyla
• Kanunda öngörülen hâllerde
• Organ yokluğu dolayısıyla ortaklardan veya limited şirket alacaklılarından birinin istemi üzerine mahkeme kararıyla
• Haklı sebeplerden birinin varlığında bir ortağın şirketin feshini istemesi üzerine mahkeme kararıyla

Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.

Diğer ticaret şirketlerinde amaç kâr elde etmek ve paylaşmak iken kooperatiflerde amaç ticari değildir, ortağın ekonomisini iyileştirmektir. Kooperatiflerin amacı ortakların belirli ekonomik menfaatlerinin ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarının işgücü ve parasal katkılar, karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlanıp korunmasıdır. 

Tüzel kişiler kooperatif ortağı olabilirler. Tüzel kişilerin kooperatiflere ortaklığı onların kuruluşlarına yardımcı olma, önderlik etme sınırları içindedir.

Bir kooperatifin kurulabilmesi için en az 7 kişinin bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu 7 ortak kurucu ortak sayılır. Kooperatiflerde ortak sayısı değişkendir. Fakat ortak sayısının yedinin altına düş- memesi gerekmektedir, bu geçerlilik şartıdır. Bu şartın kuruluş aşamasından sonra faaliyet döneminde de devam etmesi gerekmektedir.

Kooperatif ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır.

Kooperatifler, üç aşamadan geçerek kurulur. Bunlar: ana sözleşmenin hazırlanması, ilgili bakanlıktan izin alınması, tescil ve ilandır.

Açık kapı ilkesi gereği Kanun ve ana sözleşmedeki giriş şartlarını gerçekleştiren ve ortak olma isteminin reddi için haklı bir sebep bulunmayan herkes kooperatif ortağı olabilir.

Ortakların hakları katılma hakları, koruyucu haklar ve malvarlığı haklarından oluşmaktadır. Katılma hakları; genel kurul toplantılarına katılma hakkı ve oy hakkından oluşmaktadır. Koruyucu haklar; bilgi alma hakkı, ticari defterleri ve belgeleri inceleme hakkı, denetleme hakkı, dava açma hakkından oluşmaktadır. Malvarlığı hakları ise gelir gider farkı üzerindeki haklar, tasfiye artığı üzerindeki hak, kooperatif ortağının mirasçısının ortağın yaptığı ödemelerin iadesini talep hakkından oluşmaktadır.

Kooperatiflerde üç zorunlu organ vardır. Bunlar genel kurul, yönetim kurulu ve denetçilerdir.