TİCARET HUKUKU II - Deneme Sınavı - 6

Limited şirket Türk Ticaret Kanununun 573-644 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Anonim şirket ve kollektif şirkete benzeyen özelliklere sahiptir. Anonim şirkette olduğu gibi ortaklar şirket borçlarından sorumlu olmayıp sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle yükümlüdür. Asgari sermaye miktarı kanunda belirtilmiştir. Ortakların oy hakkı, esas sermaye paylarının itibari değerine göre hesaplanır. Genel kurul kararlarının alınmasında kural olarak çoğunluk ilkesi geçerlidir. Limited şirket yönetim ve işleyiş bakımından kollektif şirkete benzer. Esas sermaye payının devri zordur. Şirketten çıkma ve çıkarılmaya olanak tanınmıştır.

Limited şirketin sermayesi esas sermayedir. Limited şirketin esas sermayesi en az onbin Türk Lirasıdır. Bu tutar, Bakanlar Kurulunca on katına kadar artırılabilir. Limited şirkette kayıtlı sermaye sistemi kabul edilmemiştir, sadece esas sermaye sistemi benimsenmiştir. Bunun sebebi az ortaklı limited şirkette sermaye artırımının zaten kolay olması sebebiyle önemli bir kararı müdürlere bırakmanın doğru olmayacağı düşüncesidir. Kurucuların sermayenin tamamını ödemeyi şartsız olarak taahhüt etmeleri gerekmektedir. Esas sermaye nakit veya ayın olabilir. Sermayenin bir kısmının nakden bir kısmının aynen taahhüt edilmesi mümkündür. Nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az yüzde yirmibeşi tescilden önce, gerisi de limited şirketin tescilini izleyen 24 ay içinde ödenir.

Limited şirket sözleşmesinin yazılı şekilde yapılması ve kurucuların imzalarının noterce onaylanması veya şirket sözleşmesinin ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalanması şarttır.

Limited şirket sözleşmesinde bulunması zorunlu kayıtlar şunlardır:

- Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer.

- Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde, şirketin işletme konusu.

- Esas sermayenin itibarî tutarı, esas sermaye paylarının sayısı, itibarî değerleri, varsa imtiyazlar, esas sermaye paylarının grupları.

- Müdürlerin adları, soyadları, unvanları, vatandaşlıkları.

- Şirket tarafından yapılacak ilanların şekli.

Genel kurul bütün ortakların katılımı ile oluşur ve limited şirketin karar organıdır. Yürütme yetkisi yoktur. Genel kurul, ortakların ortaklık haklarını kullandıkları, müdürleri seçen ve görevden alan, müdürlere ilgili ibra kararı veren, finansal tablolar hakkında karar alıp, kâr dağıtımına karar veren, şirket sözleşmesini değiştirebilen ve Kanunda belirtilen devredilemez nitelikteki kararları alma yetkisine sahip organdır. Tek ortaklı limited şirketlerde, bu ortak genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir. Tek ortağın genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmaları şarttır.

Müdür ya da müdürler limited şirketin yönetim ve temsil organıdır. Şirketin sözleşmesi ile yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. Buna göre tek kişi müdür olarak atanabileceği gibi müdürlerin birden fazla olması da mümkündür. Müdür veya müdürlerin şirket sözleşmesiyle atanması veya genel kurul kararıyla seçilmeleri gerekir. Şirketin kuruluşunda ilk müdür veya müdürler, şirket sözleşmesiyle atanır. İlk müdürlerin görev süresi dolduktan sonra müdürler genel kurul kararıyla seçilir. Müdürlerin görev süreleri limited şirket sözleşmesiyle belirlenebilir. Müdürler, kanunla veya şirket sözleşmesi ile genel kurula bırakılmamış bulunan yönetime ilişkin tüm konularda karar almaya ve bu kararları yürütmeye yetkilidirler.

Limited şirkette ortakların hak ve borçları; kişisel nitelikteki hak ve borçlar ile parasal nitelikteki hak ve borçlar olarak iki gruba ayrılır. Ortakların kişisel nitelikteki hak ve borçları; Limited şirkette ortakların parasal nitelikteki hak ve borçları; kâr payı hakkı, rüçhan hakkı, tasfiye payı hakkı, sermaye koyma borcu, ek ödeme yükümlülüğü, yan edim yükümlülüğüdür.

Rüçhan Hakkı (Yeni Pay Alma Hakkı) Şirket sözleşmesinde veya artırma kararında aksi öngörülmemişse, her ortak, esas sermaye payı oranında, esas sermayenin artırılmasına katılmak hakkını haizdir. Genel kurulun sermaye artırımına ilişkin kararıyla, ortakların yeni payları almaya ilişkin rüçhan hakkı, ancak haklı sebeplerin varlığında ve genel kurulda temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğu ile sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir. Özellikle, işletmelerin, işletme kısımlarının, iştiraklerin devralınmaları ve işçilerin şirkete katılmaları haklı sebep olarak kabul edilebilir. Rüçhan hakkının kullanılabilmesi için en az on beş gün süre verilir.

Ortağın Şirketten Çıkarılması: Çıkarılma, ortağın rızası dışında şirketten uzaklaştırılması ve ortaklık sıfatına son verilmesidir. Şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir. Şirket sözleşmesindeki düzenleme çerçevesinde bir ortağın şirketten çıkarılabilmesi için genel kurul kararının temsil edilen oyların üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğuyla alınmış olması gerekir. Çıkarma kararı noter aracılığıyla ortağa bildirilir. Ortak, kararın kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde mahkemede iptal davası açabilir.

Ortakların Hakları: Ortakların hakları katılma hakları, koruyucu haklar ve malvarlığı haklarından oluşmaktadır. Katılma hakları; genel kurul toplantılarına katılma hakkı ve oy hakkından oluşmaktadır. Koruyucu haklar; bilgi alma hakkı, ticari defterleri ve belgeleri inceleme hakkı, denetleme hakkı, dava açma hakkından oluşmaktadır. Malvarlığı hakları ise gelir gider farkı üzerindeki haklar, tasfiye artığı üzerindeki hak, kooperatif ortağının mirasçısının ortağın yaptığı ödemelerin iadesini talep hakkından oluşmaktadır.

Kooperatiflerde üç zorunlu organ vardır. Bunlar genel kurul, yönetim kurulu ve denetçilerdir. Genel kurul karar organıdır. Genel kurul bütün ortakları temsil eden en yetkili organdır. Genel kurul olağan ve gerektiğinde olağanüstü olarak toplanır. Olağan toplantının her hesap devresi sonundan itibaren 6 ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması zorunludur. Genel kurul toplantı tarihi, yeri ve gündemi toplantıdan en az 15 gün önce ilgili bakanlığa ve mülki idare amirliğine yazılı olarak bildirilir. Toplantı çağrısına ve ilana gündem yazılır. Dörtten az olmamak üzere ortakların en az 1/10’u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların gündeme konulması zorunludur.

Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez. Bu tanım incelendiğinde, kıymetli evrakın varlığından söz edebilmek için üç unsurun bir arada bulunması gerektiği görülmektedir. Bunlar; senet, hak ve hak ile senet arasındaki bağlantıdır.

Senet, kıymetli evrakın maddi unsurunu oluşturmaktadır. Senet, “bir kişinin kendi aleyhine delil olmak üzere imzaladığı yazılı belge” olarak tanımlanabilir. Bu açıdan senet, irade açıklaması içeren yazılı bir belgedir ve bu belgede düzenleyen kişinin imzası bulunur. Bu belge genelde kağıt olarak karşımıza çıkmakla birlikte, üzerine yazı yazmaya elverişli başka cisimlerin de senet oluşturmak amacıyla kullanılması mümkündür. Senet kavramı teknolojik gelişmelere bağlı olarak değişmektedir. Günümüzde özellikle “menkul kıymetler” olarak adlandırılan kıymetli evrak grubu kaydi ortamda oluşturulmakta ve işlem görmektedir.

İçerdiği hakkın türü açısından kıymetli evrak alacak senetleri, eşya hukuku senetleri ve ortaklık senetleri olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Alacak senetleri, bir alacak hakkını içeren senetlerdir. Alacağın genelde para alacağı olması nedeniyle bu senetlere “para senetleri” de denilmektedir. Örneğin kambiyo senetleri (bono, poliçe ve çek), tahviller, emre yazılı havale ve emre yazılı ödeme vaadi para alacağını içeren alacak senetleridir. Ancak alacak senetlerinin içerdiği alacak hakkının para alacağı olması şart değildir. Eşya hukuku senetleri, eşya üzerindeki ayni bir hakkı içeren senetlerdir. Emtia senetleri olarak da adlandırılan bu senetlere eşya üzerindeki mülkiyeti temsil eden makbuz senedi ile rehin hakkını temsil eden varant örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca ipotekli borç senedi, irat senedi ve konişmento da eşya hukuku senetleri arasında sayılabilir. Ortaklık senetleri ise anonim ortaklıklarda ve sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklıklarda payları temsilen çıkarılan kıymetli evraktır.

Kıymetli evrakın çeşitli ölçütlere göre sınıflandırılması mümkündür.

- İçerdiği Hakkın Türü Açısından Kıymetli Evrak: Alacak Senetleri, Eşya Hukuku Senetleri, Ortaklık Senetleri

- Hakkın Senetten Önce Mevcut Olup Olmaması Açısından Kıymetli Evrak: Kurucu Kıymetli Evrak, Açıklayıcı Kıymetli Evrak

- Düzenlenmesine Neden Olan Temel İlişkiyle Bağlantısı Açısından Kıymetli Evrak: Soyut Kıymetli Evrak, İlli Kıymetli Evrak

- Devir Şekli Açısından Kıymetli Evrak: Nama Yazılı Kıymetli Evrak, Emre Yazılı Kıymetli Evrak, Hamiline Yazılı Kıymetli Evrak

- Kamu Güvenine Sahip Olup Olmaması Açısından Kıymetli Evrak: Kamu Güvenine Sahip Olan Kıymetli Evrak,  Kamu Güvenine Sahip Olmayan Kıymetli Evrak.

Hamiline yazılı kıymetli evrak, senedin metninden veya şeklinden, hamili kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan kıymetli evraktır. Bu tür kıymetli evrakın devri için senet zilyetliğinin devri yeterlidir. Bu nedenle bu tür senetlerin tedavülü de oldukça kolaydır. Çek, ipotekli borç senedi ve irat senedi, anonim şirket pay senetleri, tahviller ve intifa senetleri hamiline yazılı kıymetli evraka örnek gösterilebilir. Bono ve poliçe ise hamiline yazılı olarak düzenlenemez. İntifa senedi: Anonim şirketlerde, genel kurul kararıyla kanuna uygun olarak yok edilen payların sahipleri, alacaklılar ya da bunlara benzer bir sebeple şirketle ilgili olanlar lehine çıkarılan ve sahiplerine net kara ya da tasfiye sonucunda kalan tutara katılma veya yeni çıkarılacak payları alma hakkı tanıyan kıymetli evrak niteliğindeki senetlerdir.

Defileri etkili oldukları kişiler açısından ve maddi özellikleri açısından sınıflandırmak mümkündür.

- Etkili Oldukları Kişiler Açısından Defiler:  Defiler, etkili oldukları kişiler açısından mutlak defiler ve nisbi defiler olmak üzere ikiye ayrılır.

- Maddi Özellikleri Açısından Defiler: Maddi özellikleri açısından defiler senet metninden anlaşılan defiler, senetteki bir taahhüdün geçersizliğine ilişkin defiler ve şahsi defiler olmak üzere üçe ayrılır.

Şahsi defiler ise borçlunun belirli bir alacaklıyla olan ilişkisinden Kaynaklanan defilerdir. Bu tür defiler herkese karşı ileri sürülemez; yalnızca belirli bir alacaklıya karşı ileri sürülebilir. Bu nedenle şahsi defiler etkili oldukları kişiler açısından yapılan tasnifte nisbi defiler arasında yer alır. Senedin düzenlenmesine yol açan temel ilişkiden kaynaklanan ödemezlik defi, hatır anlaşması, takas defi, vadenin uzatılması bu tür defilere örnek gösterilebilir.

Senetteki bir taahhüdün geçersizliğine ilişkin defiler, senet metninden anlaşılamayan, bu nedenle de senedin geçersizliğine yol açmayan, ancak senette imzası bulunan bazı kişilerin taahhütlerini geçersiz kılan defilerdir. Bu nedenle bu tür defiler herkes tarafından ileri sürülemez; yalnızca taahhüdü geçersiz olan kişi tarafından herkese karşı ileri sürülebilir. Bu tür defiler herkese karşı ileri sürülebildiği için etkili oldukları kişiler açısından yapılan ayrımda mutlak defiler arasında değerlendirilebilirler. Bu defiler sahte imza, ehliyetsizlik, imzanın zorla attırılmış olması ve yetkisiz temsildir.

Kıymetli evrakta tür değiştirme konusu da Türk Ticaret Kanunu’nda devir şekli açısından kıymetli evrak türleri esas alınarak düzenlenmiştir. Yani kıymetli evrakta tür değiştirme denildiğinde nama, emre ve hamiline yazılı kıymetli evrakın tedavüle çıkmasından sonra bir türden diğerine dönüşmesi kastedilmektedir. Kıymetli evrakın düzenlenmesi aşamasında türünün belirlenmesi tür değiştirme usulüne tabi değildir. İkinci olarak türü değişen kıymetli evrakın yeni türde de düzenlenmesi mümkün olan bir senet olması gerekir. Örneğin hamiline yazılı olarak düzenlenmesi mümkün olmayan senetler, tedavüle çıktıktan sonra hamiline yazılı hale dönüştürülemezler. Nama veya emre yazılı kıymetli evrakın hamiline yazılı kıymetli evraka dönüştürülebilmesi için kendisine hak verdiği veya borç yüklediği tüm kişilerin muvafakatinin bulunması gerekir. Bu muvafakat doğrudan senet üzerine yazılmalıdır. Aynı hüküm nama yazılı kıymetli evrakın emre yazılı kıymetli evraka dönüşmesi açısından da uygulanabilir. Hamiline yazılı kıymetli evrakın nama veya emre yazılı kıymetli evraka dönüştürülebilmesi için de kendisine hak verdiği veya borç yüklediği tüm kişilerin muvafakati bulunmalıdır.

Kıymetli evrakta ziya, kıymetli evrakın ibrazını imkansız kılan nedenlerin ortaya çıkması olarak tanımlanabilir. Ancak bu noktada dikkat edilmesi gereken husus, senedin ibrazının objektif olarak imkansız hale gelmesidir. Kıymetli evrakın yırtılması, çalınması, yanması, doğal afet sırasında yok olması ya da kaybolması gibi durumlarda kıymetli evrakın zayi olmasından söz edilebilir.