TİCARET HUKUKU II - Deneme Sınavı - 6

Kanunda ve esas sözleşmede gösterilen bir sebebin gerçekleşmesiyle ayrıca bir karara gerek olmadan şirketin kendiliğinden sona ermesi infisahtır.

Çözüm: Genel kurul, sermayenin en az yüzde yetmiş- beşini (%75) oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla anonim şirketin sona ermesine karar verebilir.

Mutlak teselsülde kusur oranlarına ve derecesine bakılmaksızın tazminatın tamamı sorumluların birinden veya tamamından talep edilebilmektedir.

Anonim şirketlere ilişkin yasal düzenlemelerden hareketle paya ilişkin çeşitli ilkeler ortaya konulmuştur. Bu ilkeler; payın tescil ile oluşması ilkesi, payın bölünmezliği ilkesi, payın devredilebilirliği ilkesi, payın senede bağlanmasının payda değişiklik yapmadığı ilkesidir. Payın Senede Bağlanmasının Payda Değişiklik Yapmadığı İlkesi: Anonim şirket payının senede bağlanması (hisse senedi çıkarılması), sağladığı haklar ve borçlarda bir değişiklik yapmaz, payın devrini kolaylaştırıcı bir etkisi vardır.

Anonim şirket payları farklı yönlerden sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır. Bunlar, Karşılıkları Bakımından Paylar,  Oy Hakkı Bakımından Paylar, İtibari Değeri Bakımından Paylar, İmtiyazlı Olup Olmaması Bakımından Paylar ve Bedelli Olup Olmaması Bakımından Paylardır. İmtiyazlı olup olmaması bakımından paylar; adi pay ve imtiyazlı pay olarak ayrılmaktadır.

Anonim şirket esas sermayesinin %10’na sahip olan pay sahibi azlık (azınlık) olarak ifade edilmektedir. Halka açık anonim şirketlerde sermayenin en az %5’ine sahip olmak azlık haklarından yararlanmak için yeterlidir. Bu orana sahip olmayan pay sahipleri ise azlık oluşturmayan pay sahipleridir. Anonim şirket genel kurulunda tek başına karar alınmasını sağlayabilen ortaklar ise çoğunluk pay sahibi olarak ifade edilmiştir.

Anonim şirketlerde pay sahipliğinin aslen veya devren kazanılması mümkündür. Aslen Kazanma: Kuruluşta veya sermaye artırımında sermaye taahhüdünde bulunma yoluyla pay sahipliği sıfatı aslen kazanılmaktadır. Birleşme ve tür değiştirme sonucu çıkarılan payların da aslen kazanıldığı kabul edilmektedir. Devren Kazanma: Anonim şirket payının bir başkasından satım, trampa, bağışlama gibi işlemlerle devralınması halinde devren kazanma söz konusudur. Miras, cebri icra, evlilikte mal rejimleri uyarınca pay edinilmesi de devren kazanma kapsamındadır.

Anonim şirketlerde pay sahipliğinin kaybedilmesi farklı şekillerde karşımıza çıkabilir. Payın devri, birleşme, şirketin tasfiyesi, sermaye borcunun ödenmesinde temerrüt sebebiyle ıskat ve payın itfası gibi sebepler pay sahipliğini sona erdirmektedir. Pay sahibi sıfatının kaybıyla, paya bağlı haklar da ortadan kalkmaktadır. Payın itfası, anonim şirket hisse senetlerinin itibari değerlerinin şirket temettülerinden ayrılan para ile ortaklara ödenmesidir.

Anonim şirketlerde pay sahibine tanınan hakların kaynağı paydır. Pay sahibinin hakları farklı ölçütlere göre sınıflandırılabilmektedir. Haklar konularına göre malvarlığı hakları, katılma hakları, aydınlatıcı haklar ve koruyucu haklar şeklinde 4 grup halinde sınıflandırılmıştır. Pay sahibinin malvarlığı hakları; kar payı hakkı, tasfiye payı hakkı, yeni payları edinmede öncelik hakkı, bedelsiz pay edinme hakkı, hazırlık devresi faizini talep hakkı, önerilmeye muhatap olma hakkı, tesislerden yararlanma hakkıdır.

Öncelikle şirket, sermaye borcunu yerine getirmeyen ortağın sermaye koyma borcunu yerine getirmesini isteyebilecek, dava edebilecek ve icra yoluyla takip edebilecektir. Sermaye koyma borcunu yerine getirmeyen pay sahipleri için; temerrüt faizi, ıskat, sözleşme cezası ve tazminat gibi yaptırımlar öngörülmüştür: Ortağın nakit sermaye koyma borcunu süresi içinde yerine getirmemesi halinde şirket, ihtara gerek olmaksızın pay sahibinden temerrüt faizi talep edebilecektir. Anonim şirketlerde sermaye borcunu yerine getirmeyen ortağa uygulanabilecek en etkili yaptırım ıskattır.

İlmühaberler, anonim şirketlerde ileride çıkarılacak hisse senetleriyle değiştirilmek üzere hisse senetlerinin yerine geçici olarak çıkarılan, kıymetli evrak niteliğinde senetlerdir. İlmühaberler nama veya hamiline yazılı senetler yerine çıkarılabilir. İster nama yazılı ister hamiline yazılı senetler için çıkarılsın ilmühaberin şekil açısından nama yazılı senetlere ilişkin hükme uygun olarak düzenlenmesi ve pay defterine kaydedilmesi gerekmektedir.

Kupon, sahibine kar payı, hazırlık dönemi faizi ve rüçhan hakkı veren, pay senedine bağlı veya ondan ayrı olarak düzenlenebilen senetlerdir. Kuponlar hamiline yazılı senetlerdir. Kuponlar tükendiğinde yeni kupon alma hakkı veren talon adı verilen senetler düzenlenebilmektedir.

Her çeşidi ile tahviller, finansman bonoları, varlığa dayalı senetler, iskonto esası üzerine düzenlenenler de dâhil, diğer borçlanma senetleri, alma ve değiştirme hakkını haiz senetler ile her çeşit menkul kıymetler, aksi kanunlarda öngörülmedikçe, ancak genel kurul kararı ile çıkarılabilmektedir. Genel kurul kararının, sermayenin en az %75’ini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oyu ile alınmış olması gerekmektedir. Bu yetersayı, genel kurulun menkul kıymet çıkarma yetkisini yönetim kuruluna bırakmasında da aranır. Kanunda aksine düzenleme mevcut değilse, genel kurul menkul kıymetin çıkarılması kararı alma yetkisini, en çok on beş ay için yönetim kuruluna bırakabilmektedir.

Anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yö­netilir ve temsil olunur (TTK m.365). Anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden olu­şan bir yönetim kurulu bulunur (TTK m.359/1). Yönetim kurulu kanunen kendisine tanınan yetki­ler çerçevesinde, şirketin işletme konusu içerisinde kalmak koşuluyla kural olarak her konuda yöneti­me yetkilidir.

Yönetim kurulu üyeliğinin kazanılması çeşitli şekillerde gerçekleşebilir. İlk yönetim kurulu üyeleri kurucular tarafından esas sözleşmede gösterilmek suretiyle seçilirler (TTK m.339/3). Kuruluştan sonraki dönemlerde yönetim kurulu üyeleri genel kurulca seçilir (TTK m.359/1). Seçim olağan ya da olağanüstü genel kurul toplantısında yapılabilir. Üyelerin seçimi için nitelikli yeterli sayı aranmamıştır. Genel kurul olağan yeterli sayıyla toplanıp mevcut oyların çoğunluğuyla yönetim kurulu üyelerini seçebilir. Görev süreleri dolan üyelerin yeniden seçilmeleri mümkündür.

Yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl süreyle görev yapmak üzere seçilir. Esas sözleşmede aksine hüküm yoksa aynı kişi yeniden seçilebilir (TTK m.362). Gö­rev süresi üç yılı aşamaz. Esas sözleşme ile daha kısa görev süreleri öngörülebilir. Esas sözleşmede görev süresi belirlenmemişse üyelerin üç yıl için seçildikleri kabul edilmelidir. Görev süresi sona eren yönetim ku­rulu üyesinin ve yönetim kurulunun görev ve yetkileri sona erer. Bunun tek istisnası, görev süresi sona eren yönetim kurulunun genel kurulu olağan ve olağanüs­tü toplantıya çağırabilmesidir.

Borca Batıklık: Şirketin tüm aktiflerinin muaccel olsun olmasın, tüm borçlarını karşılamaya yetmemesidir.

TTK’da genel kurul kararlarının butlanı ve ip­tali düzenlenirken, yönetim kurulu kararları için yalnızca butlana yer verilmiştir. Bazı hallerde yö­netim kurulu kararlarının batıl olduğunun tespiti mahkemeden istenebilir. Bunun için tespit davası açılması gerekir. Buna göre özellikle şu kararlar ba­tıl kararlardır:

- Eşit işlem ilkesine aykırı olan kararlar,

- Anonim şirketin temel yapısına uymayan veya sermayenin korunması ilkesini gözet­meyen kararlar,

- Pay sahiplerinin, özellikle vazgeçilmez ni­telikteki haklarını ihlal eden veya bunların kullanılmalarını kısıtlayan ya da güçleştiren kararlar,

- Diğer organların devredilemez yetkilerine gi­ren ve bu yetkilerin devrine ilişkin kararlar.

Yönetim kurulu üyelerine, tutarı esas sözleşmeyle veya genel kurul kararıyla belirlenmiş olmak şartıyla huzur hakkı, ücret, ikramiye, prim ve yıllık kârdan pay ödenebilir (TTK m.394). Buna göre yönetim kurulu üyelerinin mali hakları huzur hakkı, ücret, ikramiye, prim ve kazanç payından oluşmaktadır. Huzur Hakkı: Yönetim kurulu üyelerine her toplantı başına ödenen ücrettir. Toplantıda hazır bulunmanın, toplantıya iştirak etmenin karşılığı olarak ödenir. Miktarı esas sözleşmede gösterilme­miş ise genel kurul tarafından belirlenir.

Yönetim kurulu üyelerinin haklarının yanın­da borçları (yükümlülükleri) da vardır. Üyeler bu yükümlülükleri yerine getirmediğinde şirkete, pay sahiplerine ve alacaklılara karşı sorumlu olacaktır. Yönetim kurulu üyelerinin borçları; yönetim bor­cu, gözetim borcu, özen ve bağlılık yükümlülüğü, şirketle işlem yapmama yasağı, şirkete borçlanma yasağı, rekabet yasağı, şirket sermayesinin kaybı ve borca batık olma durumundaki görevleri, riskin er­ken saptanması ve yönetimine ilişkin görevlerden oluşmaktadır. Rekabet Yasağı Yönetim kurulu üyelerinden biri, şirketin iş­letme konusuna giren ticari iş türünden bir işlemi kendi veya başkası hesabına yapamayacağı gibi, aynı tür ticari işlerle uğraşan bir şirkete sorumlulu­ğu sınırsız ortak sıfatıyla da giremez. Rekabet yasa­ğı genel kurul tarafından verilen izinle kaldırılabilir (TTK m.396/1). Esas sözleşme ile de aksine dü­zenleme yapılması mümkündür.