TİCARET HUKUKU I

Kararın alınmasına esas teşkil eden herhangi bir olayda değişiklik olması halinde değişiklik tarihinden itibaren geçerli olmak üzere (geleceğe etkili), Karara bağlanan şartların veya yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya kararın söz konusu anlaşma hakkında yanlış veya eksik bilgiye dayanarak verilmiş olması hallerinde ise muafiyet kararının verildiği tarihten itibaren (geçmişe etkili) geri alınır. Bu nedenle A, B ve C şıkları doğru cevap değildir. Bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin satın alınmasının zorunlu kılınması hali ise uyumlu eylemler arasındadır. Bu nedenle E şıkkı da doğru cevap değildir. Oysa ilgili teşebbüsün hilesi veya kasıtlı verdiği yanlış ve eksik bilgiye dayalı olarak verilen kurul kararı, hiç alınmamış sayılır.

Kurul kararlarına karşı ve Kurul’un takdir ettiği para cezalarına karşı idari yargıda Danıştay’a müracaat edilebilir (md. 55).

İdari para cezasını Rekabet Kurulu verir. Geçersizlik nedeni ile verilen edimler sebepsiz zenginleşmeye dayanarak geri talep edilebilir. Bu nedenle I ve II de verilen ifadeler yanlıştır. Menfi tespit belgesini Rekabet Kurulu, tazminata da mahkeme karar verir.

Gelir sağlamayı amaçlamayan, ticari işletme işletmeyen ve kamu tüzel kişisi olan kuruluşların dahi teşebbüs olarak kabul edilmeleri sebebiyle Diyanet İşleri Başkanlığı, hac ve umre hizmetleri sunumu sebebiyle Rekabet Kurumu tarafından teşebbüs olarak değerlendirilmiştir.Holding ve yavru şirketler tek bir teşebbüs olduğu kabul edilmektedir. Esnaf işletmelerinin de rekabet hukuku anlamında teşebbüs olarak kabul edildiği görülmektedir. Teşebbüs sayılmayan faaliyetler incelendiğinde ise, sosyal hizmetlerin (sosyal sigortalar gibi), kamu gücüne dayalı olarak yapılan hizmetlerin (toplum sağlığı, güvenlik ve adalet gibi) ve geçici faaliyetlerin teşebbüs oluşumuna imkân vermediği görülmektedir.

Kusur haksız rekabetin ortaya çıkmasının şartı değildir. Bir kimse kusuru bulunmasa da
haksız rekabetin oluşmasına mahal verebilir. Haksız rekabette kusur bazı davaların açılmasına imkân sağlar. Maddi ve manevi tazminat davası gibi.

Müşteriyi ek edimlerle sunumun gerçek değeri hakkında yanıltmak. Müşteri böylece
malın kalitesi, tazeliği ve defosu konusunda fazla düşünmeden karar vermektedir. Örneğin, çay paketine çay bardağı eklenerek satış yapılmasında olduğu gibi. haksız rekabet oluşturur. Bu nedenle A şıkkı doğrudur.

Başkalarını veya onların mallarını, iş ürünlerini yanlış, yanıltıcı veya gereksiz yere
incitici açıklamalarla kötülemek. Gerçek bir durumun belirtilmesi ise kötüleme sayılmaz.

Paye, diploma veya ödül almadığı hâlde bunlara sahipmişçesine hareket ederek müstesna yeteneğe malik bulunduğu zannını uyandırmaya çalışmak halinde haksız rekabet olur.

Karşılaştırmalı reklam kural olarak hukuka aykırı değildir ancak reklamın yanıltıcı, gerçeği saptırıcı bir şekilde sunulması, gerçekte olmayan özelliklerin ortaya konması halinde, haksız rekabet durumunun ortaya çıkacağı kabul edilir.

Kanun veya sözleşmeyle, rakiplere de yüklenmiş olan veya bir meslek dalında veya çevrede olağan olan iş şartlarına uymayanlar dürüstlüğe aykırı davranmış olur.

Maddi tazminat davası ile haksız rekabete uğrayan, davalıdan uğradığı zararların giderilmesini talep eder. Maddi tazminat davası için davacı, davalının kusurunu ve zarara uğradığını ispat etmek zorundadır. Maddi ve manevi tazminat davası dışındaki diğer davalarda kusur unsurunun varlığı aranmamaktadır.

Haksız rekabete uğrayan kimse haksız rekabetin sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılmasını, taklit markalı ürünler varsa, ürünlerden taklit markanın çıkarılması veya bu mümkün değilse taklit markalı malların imhasına, aldatıcı reklamların düzeltilmesine karar verilmesi istenir. Düzeltme davasında davalının kusurlu olması şart değildir, davalının kusurunu ispat etmeye ihtiyaç yoktur.

Haksız rekabet davalarını açabilecekler üç gruptur: Bunlardan ilki rakiptir. Bir diğeri ekonomik menfaatleri zarar gören ya da zarar görme tehlikesi altında bulunan müşterilerdir.Yeni düzenleme ile müşterilerin zarar görme tehlikesinin varlığı dahi dava açabilmeleri bakımından yeterli kabul edilmektedir (TTKmd. 56, f. 1). Üçüncü grup mesleki ve ekonomik birliklerdir.

Haksız rekabet davalarından önleme ve düzeltme davalarında verilen kararlar, haksız rekabete konu olan malları doğrudan veya dolayısıyla ondan ticari bir amaçla elde etmiş olan şahıslar hakkında da icra olunur (TTK md. 56, f. 4). I'deki ifadede her türlü dediği için yanlıştır.

Haksız rekabet nedeniyle açılacak hukuk davalarını dava açma hakkı olan kişi, bu hakların doğduğunu öğrendiği andan itibaren bir yıl ve haksız rekabet oluşturan fiillerin işlenmesinden itibaren üç yıl içinde açmalıdır. Bu nedenle II' de verilen ifade yanlıştır.

Kanunda haksız fiilin her türlü basın, yayın, iletişim ve bilişim işletmeleriyle gerçekleşmesi halinde davalı basın, yayın kuruluşları ve yöneticileridir. III' de verilen ifade doğrudur.

İlk dört seçenekte Rekabetin Korunması Hakkında Kanun kapsamında yer alan eylemlere yer verilmiştir. E seçeneğinde ise haksız rekabet teşkil eden bir eylem söz konusudur ve TTK kapsamında değerlendirilir.

RKHK’nın uygulanmasını sağlamak ve gözetmek üzere kurulan kurum Rekabet Kurumu'dur.

RKHK anlamında teşebbüs piyasada mal veya hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımdan bir bütün teşkil eden birimleri ifade etmektedir (m. 3). Bu tanım dikkate alındığında teşebbüs kavramının, ticaret hukukunda temel kavram olarak kullandığımız “ticari işletme” kavramından farklı olduğu anlaşılmaktadır. Bunun gerekçesi teşebbüs kavramının iktisadi, ticari işletme kavramının ise hukuki bir yaklaşımla ortaya konulmasıdır.

Soruda bahsedilen "niteliği gereği yasaklama sistemi" de denilen "Per Se" doktrini ifade edilmiştir. Bu görüşün kabul edilmesiyle rekabetin bozulup bozulmadığı yönünde araştırma yapılmadan yaptırımlar uygulanabilir hale gelmektedir. Bu çerçevede örneğin kartelin varlığının ispatlanması yeterlidir; rekabetin azalıp azalmadığının ve zarara yol açılıp açılmadığının incelenmesine gerek bulunmamaktadır.

Bağlama anlaşmaları olarak isimlendirilen bu sözleşmelerde, bir ürünü almak isteyen kişinin, talebi olmasa da başka bir ürünü de almak zorunda bırakılmasıdır. Böylece teşebbüsler cazip olmayan ürünlerin satışını arttırmak isterken, alıcı talep etmediği bir üründen alım yapmak zorunda bırakılmaktadır. Bağlama anlaşmaları, anlaşmalar ve uyumlu eylemler kapsamında sayıldığı gibi hâkim durumun kötüye kullanılması örnekleri içinde de yer almaktadır.

RKHK m. 5 gereği Kurul, aşağıda belirtilen şartların tamamının varlığı halinde, teşebbüsler arası anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birlikleri kararlarının 4 üncü madde hükümlerinin uygulanmasından muaf tutulmasına karar verebilir:

a) Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması,

b) Tüketicinin bundan yarar sağlaması,

c) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması,

d) Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan fazla sınırlanmaması.

Bir teşebbüsün bir piyasada hâkim durumda olup olmadığı, bu düzenlemenin uygulanması bakımından
önemlidir. Hâkim durumun tespitinde, incelenmekte olan teşebbüslerin pazar payları, bu pazara yeni teşebbüslerin girişinde engellerin bulunup bulunmadığı, söz konusu teşebbüslerin belirli bir mal ve hizmetin üretiminden tüketiciye ulaşmasına kadar geçen aşamalarda etkin olup olmadığı, ürünün bir başka ürünle ikame edilebilir olup olmadığı gibi hususlar incelenmektedir. Çalıştırılan işçi sayısı ölçüt olarak kullanılamaz.

Borçlar Kanunu m. 57'de haksız rekabete ilişkin bir hükme yer verilmiştir. Ancak ağırlıklı olarak kabul edilen görüşe göre, BK md. 57 yürürlükte olmasına rağmen zımnen ilga edilmiştir ve ticari olmayan haksız rekabet hallerine dahi uygulanamazlar. Bunun yerine ticari olsun ya da ticari olmasın tüm haksız rekabet hallerinde TTK md. 54 vd. hükümlerinin uygulanması gerekir. Zira TTK md. 54 vd.’nın düzenlenme tarzı hem ticari hem de ticari olmayan (adi) haksız rekabet hallerine uygulanacak kabiliyette ve niteliktedir.

Kanun veya sözleşmeyle, rakiplere de yüklenmiş olan veya bir meslek dalında veya çevrede olağan olan iş şartlarına uymayanlar dürüstlüğe aykırı davranmış olur. Eczanelerin belirli saatte kapanmaları, ticaret odalarının belirli dönemlerde indirim yapmaya ilişkin kuralları bunlara örnektir.

Ticaret ve sanayi odaları, esnaf odaları, borsalar ve tüzüklerine göre üyelerinin ekonomik menfaatlerini korumaya yetkili bulunan diğer meslekî ve ekonomik birlikler ile tüzüklerine göre tüketicilerin ekonomik menfaatlerini koruyan sivil toplum kuruluşlarıyla kamusal nitelikteki kurumlar, tespit, önleme ve eski hale getirme (düzeltme) davalarını açabilirler (TTK md. 56, f. 3). Bunların tazminat davası açmaları mümkün değildir.