TİCARET HUKUKU I

Sözlük anlamı ile değerlendirildiğinde “tacir”, ticaretle uğraşan kimse olarak tanımlanmaktadır. Buna karşın Türk Ticaret Kanunu anlamında tacir olmak için sadece ticaretle uğraşmak yeterli değildir. Gerçekleştirilen faaliyetin ticari işletme çapında olması da gerekmektedir.

Tacirin tanımında geçen “ticari işletmenin kısmen işletilmesi” adi ortaklığı ifade etmekte ve adi ortaklık yöneticisinin ortaklık işlerini kısmen kendi, kısmen diğer ortaklar adına ve hesabına gerçekleştirdiğini ifade etmektedir.

Ticaret şirketleri tüzel kişilik kazandıkları anda tacir sıfatını da kazanırlar.

Kızılay Derneği bir takım ticari işletmeler işletmesine rağmen kamuya yararlı dernek statüsüne sahip olduğu için tacir değildir.

Birden çok kişinin paylı mülkiyet şeklinde malik oldukları bir gemiyi, menfaat sağlamak amacıyla aralarında yapmış oldukları sözleşme gereğince, hepsi adına ve hesabına suda kullanmaları ile ortaya çıkan birliğe donatma iştiraki denir.

TTK md. 18, f. 1’e göre tacirler her türlü borçlarından dolayı iflasa tabidir. Borcun adi ya da ticari olması tacirin iflas yoluyla takibine engel değildir. Bir başka deyişle, tacir ticari işletmesiyle ilgili olmayan borçlarından dolayı da iflasa tabidir. Şu halde tacir, kaynağı ve niteliğine bakılmaksızın tüm borçlarından dolayı özellikle tacirlere karşı takip yolu olan iflas takip edebilir.

İflas yoluyla alacağın takibi yöntemi kural olarak sadece tacirlere karşı uygulanabilse de, gerek TTK gerekse diğer kanunlar tacir olmadıkları halde bazı kimselere karşı iflas yoluyla takip imkânı öngörmektedir (İİK md. 43). Tacir olmamalarına rağmen ilk dört seçenek iflasa tabidir. Ayrıca Şirkete tebliğ edilen, depo kararına rağmen borç miktarı yatırılmadığı takdirde alacaklı, depo kararının ortaklara veya içlerinden bazılarına da tebliğini ve gereğini yerine getirmedikleri takdirde şirketle birlikte iflaslarına karar verilmesini mahkemeden talep edebilir.

Alacaklı hapis hakkını kullanmayacağını borçluya taahhüt etmişse veya hapis hakkının kullanılması eşyanın niteliği gereği mümkün değilse veya hal veya şartlardan anlaşılıyorsa veyahut hapis hakkının kullanılması kamu düzeniyle bağdaşmıyorsa hapis hakkı kullanılamaz (TMK md. 951).

TTK md. 53’e göre esnaf işletme adı kullanabilir. İşletme adı, işletme sahibini hedef tutmaksızın doğrudan doğruya işletmeyi tanıtmak ve benzer işletmelerden ayırt etmek için kullanılan adlara denir. Esnaf kullandığı işletme adını tescil ettirecektir.

CEO, İngilizce’de “Chief Executive Officer” sözcüklerinin baş harflerinden oluşur. Özellikle anonim şirketlerde “yöneticilerin en üstü” ve “yönetim kurulunun altı” olarak nitelendirilir.

Tacir gibi sorumlu olanlar tacir olmanın olumlu sonuçlarından ve bundan kaynaklanan haklardan yararlanamazlar, buna karşın külfetlerine maruz kalırlar. Örneğin borçlarından dolayı iflasa tabidirler, ticari örf ve adetleri bilmeseler dahi bunlar aleyhine uygulanır, basiretli iş adamı gibi hareket etmelidirler, önceden belirtilmiş olmadıkça verdiği avans ve yaptığı işler için faize ve ücrete hak kazanamazlar.

Tacir olmak için TTK özel bir ehliyet, yani ticaret ehliyeti veya tacirlik ehliyeti gibi bir koşula yer vermemiştir. O halde ergin ve sezgin olan ve kısıtlı olmayan her bir kişi fiil ehliyetine sahip olduğu için kendi adına ticari işletme açıp işletebilir ve tacir sıfatını kazanır.

Eczacı sıfatına sahip olmadığı halde eczane işleten kişi özel düzenlemeler gereği cezalandırılsa bile, işletmenin işletilmesine bağlı olarak tacir sıfatı edinecektir.

TTK md. 22’ye göre, tacir sıfatına sahip borçlu TBK md. 121, f. 2, TBK md. 182, f. 3 ve 525. Maddelerinde yazılı aşırı ücret ve cezai şartın indirilmesini mahkemeden isteyemez.

Bağımlı olmayan tacir yardımcıları simsar, acente ve komisyoncudur. Bağımlı olmayan tacir yardımcıları tacire gördükleri iş bakımından onun istek ve talimatlarıyla bağlıdırlar. Ancak, bunlar esasen kendileri de ayrı bir iş veya ticari işletme faaliyeti yürüttükleri için bağımsızdırlar.

Ticari vekilin atanması için kural olarak ticaret siciline tescile ve ilana gerek ve ihtiyaç yoktur.

Rekabet etmeme yükümlülüğü pazarlamacının işveren tacirin  onayı olmadan, işletmeyle aynı işin yapıldığı başka işletme sahipleri adına ve hesabına faaliyette bulunmasını engeller. Bunun dayanağı pazarlamacının sadakat yükümlülüğüdür.

Komisyoncu müvekkili ile arasındaki iş ilişkisini üçüncü kişiye aktarmayan, gerçekleştirdiği sözleşmeyi kendi adına gerçekleştiren ve doğrudan sözleşmenin tarafı olan tacir yardımcısıdır. Bunu sağlayan komisyoncunun dolaylı temsil yetkisine sahip olmasıdır.

Taşıma İşleri komisyoncunun ana borcu eşyayı taşıtmak ve bunun için bir taşıyıcı bulup onunla sözleşme yapmaktır.

Alım satım komisyonculuğunun konusu kıymetli evrak veya menkul eşya alım satımıdır.