TİCARET HUKUKU I

Bir ticari işletmeyi kimin adınaysa tacir odur. 17 yaşındaki Ahmet'in annesi Aylin tacir sıfatına sahip değildir.

TTK md. 22’ye göre, tacir sıfatına sahip borçlu TBK m. 121/2, 182/3 ve 525. maddelerinde yazılı aşırı ücret ve cezai şartın indirilmesini mahkemeden isteyemez. Bu hüküm uyarınca taraflar arasında belirlenen çok yüksek (fahiş) düzeydeki bir işin görülmesi karşılığı ödenecek ücret veya sözleşmeden kaynaklanan edimin yerine getirilmemesi hali için verilmesi gereken cezai şart imkanı konusunda tacirlerle adi işler arasında bir ayırım yapılmış ve tacir olmayanların ücret veya cezai şartın fahiş olduğu iddiasından yararlanmaları mümkün
kılınmışken, tacir olanların bu imkandan yararlanması mümkün görülmemiştir.

Cezai şartın ve ücretin indirilememesi tacirin basiretli bir adamı gibi davranma yükümlülüğünün
bir sonucudur. Zira tacirin ticari işletmesiyle ilgili işlemlerde dikkatli ve özenli davranıp ücret ve cezai şartın fahiş olup olmadığını daha baştan itibaren bilecek düzeyde bulunup ona göre çıkarlarını korumayı da bilmesi gerekir.

Satıcı Birgül'ün alıcı Umut'a gönderdiği yazı bir teyit mektubudur. Türk Ticaret Kanununa göre, sözlü, telefon veya telgrafla yapılan sözleşmelerin veya beyanların içeriğini teyit eden bir yazıyı alan kimse, aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde bir itirazda bulunmamışsa teyit mektubunun yapılan sözleşmeye ve beyanlara uygun olduğunu kabul etmiş sayılır?

Esnaf işletmeleri TTK’na tabi değildir. Dolayısıyla ticari hükümler esnaflar hakkında uygulanmazlar. Ancak, TTK m. 15/ 1 ve 2, esnaflar hakkında bazı kolaylıklar sağlamak
amacıyla tacir olmanın sonuçlarını düzenleyen bazı hükümlerin esnaflar hakkında da geçerli olacağını düzenlemektedir.

TBK m 547/1'e göre, ticari temsilci bir ticari işletmeyi idare etmek ve hukuki işlemlerde
tacirin ticaret unvanı altında vekaleten imza atarak işletmeyi (taciri) temsil konusunda
açık veya kapalı bir şekilde yetkilendirilen tacir yardımcısıdır. Ticari temsilci ticari mümessil olarak da ifade edilir.

Türk Borçlar Kanunu tarafından düzenlenen pazarlamacı, tacir adına işletme dışında faaliyette
bulunan ve tacire hizmet ilişkisi ile bağlı bulunan tacir yardımcısıdır. Pazarlamacının faaliyet alanı işletmenin dışıdır. Bu unsur pazarlamacıyı özel yetkili ticari vekillerden ayırmaktadır.

Acentenin hakları; ücret isteme, olağanüstü masrafların ödenmesini isteme, hapis hakkı ve tekel hakkıdır. Acente işini görürken personel giderleri veya malların teslimi için sarf ettiği giderler gibi olağan masrafları müvekkilinden isteyemez. Buna karşın örneğin, bozulan malların
satışının sağlanması için yaptığı masraflar olağanüstü olduğu için bu türden masrafların karşılanmasını müvekkilinden isteyebilir.

TBK m. 147/5'e göre, acentelik sözleşmesinden kaynaklanan tüm talep hakları sözleşmenin sona ermesinden itibaren beş yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Dolayısıyla tacir (T)'nin ücrete ilişkin talep hakkı da bu süreye tabidir.

Alım-satım komisyoncusu ile ilgili TBK m. 543/1’e göre komisyoncu borsada kayıtlı veya piyasada cari fiyatı bulunan kambiyo senedi ve diğer kıymetli evrak ve eşyayı, müvekkil tarafından aksine talimat verilmiş olmadıkça bizzat satabilir veya satın alabilir.

Komisyoncu kendisine teslim edilen eşyanın sadece dışarıdan tespit edilecek eksikliklerini
veya ayıbını bulup denetlemekle yükümlüdür.

TTK md. 12, f. 1’e göre, bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişiye tacir denilir. Tacirin tanımlanmasında ticari işletme belirleyici olmaktadır. Zira bir ticari işletmeyi işletme bu sıfatın elde edilmesinde başlangıç noktasıdır; esnaf işletmesi işleten kişi ise tacir olarak kabul edilmez.

Tacir bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişidir. Tacirin tanımında geçen “ticari işletmenin kısmen işletilmesi” adi ortaklığı ifade etmekte ve adi ortaklık yöneticisinin ortaklık işlerini kısmen kendi, kısmen diğer ortaklar adına ve hesabına gerçekleştirdiğini ifade etmektedir. Bu nedenle olayda yer alan ortakların tamamı tacir sıfatını haiz olur.

Kanunda yer alan tanımdan yola çıkıldığında gerçek kişilerde tacir olmanın üç koşulu vardır: Ortada bir ticari işletmenin var olması, bu ticari işletmenin faaliyette olması, ticari işletmenin kendi adına işletiliyor olması.

Dernekler ve vakıflar iktisadi faaliyette bulunmak, ticari işletme işletmek yahut kazanç sağlayıp paylaşmak maksadıyla kurulmazlar. Ancak, amaçlarına ulaşmak için bir ticari işletme işletebilirler. Buna karşın kamu tüzel kişilerine benzer bir biçimde, kamuya yararlı dernekler bir ticari işletme işletseler de tacir sayılmazlar.

Devlet, il özel idaresi ve belediye gibi kamu tüzel kişileri bir ticari işletmeyi doğrudan doğruya veya kamu hukuku hükümlerine göre yönetilen ve işletilen bir tüzel kişi eliyle işletsinler kendileri tacir sayılmazlar. Yine, kamuya yararlı dernekler de ticari işletme işletse bile tacir sıfatını kazanmazlar. TÜBİTAK, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen veya ticari şekilde işletilen kuruluşlardan biri olup TTK  md. 16, f. 1 hükmü uyarınca tüzel kişi tacirdir.

Teselsül karinesine tabi olma tacir olmaya değil, ticari işe bağlanan bir sonuçtur.

TBK’da düzenlenen tacir yardımcıları ticari temsilci (md. 547-550); ticari vekil (md. 551-552); pazarlamacı (md. 448-460); simsar (md. 520-525) ve komisyoncudur (md. 532-546). TTK’da düzenlenen tacir yardımcıları ise, acente (md. 102-123); taşıma işleri komisyoncusudur (md. 917-930).

Acentelik sözleşmesinden kaynaklanan tüm talep hakları sözleşmenin sona ermesinden itibaren beş yıllık zamanaşımı süresine tabidir.

TBK md. 532, f. 1’e göre ücret karşılığında kendi namına müvekkili hesabına kıymetli evrak veya menkul mal alım satımı yapan kişiye alım satım komisyoncusu denir.

Acente bağımsız tacir yardımcılarındandır.