TİCARET HUKUKU I

Ekonomi hukuku, devletin ticari hayata kamu yararı düşüncesiyle müdahalesi sonucu ortaya çıkan bir karma hukuk dalıdır ve hedefinde tek tek bireylerin değil kamunun yararı fikri vardır. Ekonomi hukuku bulunduğu yer itibarıyla ticaret hukuku ile idare hukukunun kesiştiği bir noktada bulunmaktadır. Bu hukuk dalı açısından ticari hayata kamu otoritelerince en çok müdahale, özellikle sermaye piyasası hukuku, banka ve sigorta hukuku, rekabet ve marka hukuku gibi alanlarda gerçekleşmektedir.

İlk ticaret kanunumuz, 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret, Fransız Ticaret Kanunu etkisinde kalınarak hazırlanmıştır. Bu dönemde özellikle kapitülasyonların etkisi ile güçlenen Fransız tacirlerinin kanunun hazırlanmasında etkili olduğu kabul edilmektedir.

RK md. 3’te rehin ilişkisinin, kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında veya tacir ve/veya esnaflar arasında tesis edilebileceği belirtilmektedir.

İşletme devri Türk Ticaret Kanununda değil Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir.

Ticari işletmenin devri tüm aktif ve pasifleri kapsayan bir işlemdir.

İşletmenin devri ile işletmelerin birleşmesi aynı hukuki sonuca tabi işlemlerdir. Bir başka ifadeyle, TBK m. 202 ile 203’ün tabi olduğu hukuki netice birbiriyle aynıdır.

Ticari işletme devrinin yazılı yapılması zorunludur, ayrıca ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi gerekir.

Ticari işletmesini devreden (gerçek kişi) tacir, devirden dolayı ticareti bırakmış olacağından tacir sıfatını kaybeder. Ancak İcra ve İflas Kanunu uyarınca ticaretin terkinin ilan edilmesinden itibaren bu kişi bir yıl daha borçlardan iflas yoluyla takip edilebilir.

Rehin borçlusu olan işletme sahibi borcunu öderse feri hak olan rehin de sona erer ve Taşınır
Rehin Sicili’ndeki rehin kaydının silinmesi gerekir.
Bunun için, rehin alacaklısı, alacağın son bulduğu
tarihten itibaren üç işgünü içinde, rehin kaydının
Sicilden terkini için başvuruda bulunur.

İşletmenin maddi malvarlığı unsurlarının kapsamına ticari işletmenin el ile tutulan göz ile görülen yani fiziki veya cismani varlığı bulunan unsurları girer. İşletmenin üzerinde bulunduğu taşınmaz, binası, üretimde kullandığı makine, araç ve gereçler, işlenmek üzere satın alınan hammadde, nakilde kullanılan taşıtlar vs. varlıklar işletmenin maddi unsurları arasında sayılır. İşletmenin maddi olmayan malvarlığı unsurlarından ise bedensel veya fiziki varlığı bulunmayan bir takım haklar anlaşılır. Bu kapsama ticaret unvanı, işletme adı, marka, patent, endüstriyel tasarım, faydalı model, fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar (telif hakları), kiracılık hakkı, know-how, goodwill (müşteri çevresi hakkı) gibi haklar girer.

Adi işlerde sözleşmenin öngördüğü hükümler veya şartların tamamı değil de bazıları emredici hukuk kurallarına aykırılık oluşturuyorsa sözleşmenin tamamı değil sadece aykırı olanları geçersiz sayılacaktır (kısmi geçersizlik); emredici kurallara aykırı hükümler veya koşullar olmaksızın tarafların sözleşmeyi yapmayacakları anlaşılıyorsa sözleşme tamamen geçersiz olur

TTK md 1 hükmüne göre hakkında ticari bir hüküm bulunmayan ticari işlerde mahkeme ticari örf ve âdete, bu da yoksa genel hükümlere göre karar verir. Burada belirtilen hususlara emredici hükümler ve sözleşme hükümleri de dâhil edilmek suretiyle şu sıralamaya dikkate edilmesi gerekmektedir:

Emredici hükümler / Sözleşme hükümleri /Tamamlayıcı veya yorumlayıcı ticari hükümler / Ticari örf ve adet / Genel hükümler

TTK m. 2/3’e göre, tacir olmayanlar hakkında ticari örf ve adet ancak onlar tarafından bilindiği veya bilinmesi gerektiği takdirde uygulanır.

Bir ticari işletmeden söz etmek için ortada kazanç sağlama hedefinin var olması gerekir. Ancak faaliyet neticesinde mutlaka (fiilen) kazanç sağlanmış olması şart değildir. Önemli olan böyle bir hedefin varlığıdır.

Marka, patent, endüstriyel tasarımlar ve coğrafi işaretler için 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu yer almakta olup, bu husus Türk Ticaret Kanununda ayrı bir  kitap halinde düzenlenmemiştir.

Marka, işletmenin ürettiği mal veya hizmetleri başka işletmelerin ürettiği mal veya hizmetlerden ayırt etmek üzere kullanılan her türlü işarettir. Kısacası işletmenin kendi ürününe verdiği addır.

Bu kapsama ticari işletmenin el ile tutulan göz ile görülen yani fiziki veya cismani varlığı bulunan unsurları girmektedir. Dolayısıyla üretimde kullanılan makineler işletmenin maddi malvarlığı değerleri arasındadır.

Şubenin yaptığı işlemlerden dolayı şubenin bulunduğu yerde de dava açılabilir ve icra takibi yapılabilir. Ancak İflas davası bu kurala tabi
değildir Bu davanın mutlaka merkezin bulunduğu yer mahkemesinde açılması gerekir

Ticaret hukukunun medenin hukuktan farklı bir dal oluşturup oluşturmadığı, bağımsız bir hukuk dalı olup olamayacağına dair tartışmalar 19 ncu Yüzyıl sonrasında aşılmış ve medeni hukuk kurallarından ayrı ticaret hukuku düzenlemeleri tüm kara Avrupası ülkelerinde kabul edilmiştir. 1850 yılından beri ülkemizde de medeni hukuka ilişkin genel düzenlemelerden ayrı ticaret hukuku kuralları bulunmaktadır.

Ekonomi bilimi açısından ticaret, malların üretim ve tüketim aşamaları arasındaki aracılık faaliyetlerini ifade edilmesi Ticaret Hukuku Kavramı içinde ticaretin tanımıdır.

Ekonomi hukuku, devletin ticari hayata kamu yararı düşüncesiyle müdahalesi sonucu ortaya çıkan bir karma hukuk dalıdır ve hedefinde tek tek bireylerin değil kamunun yararı fikri vardır. Ekonomi hukuku bulunduğu yer itibarıyla ticaret hukuku ile idare hukukunun kesiştiği bir noktada bulunmaktadır.

İlk ticaret kanunumuz, 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret, Fransız Ticaret Kanunu etkisinde kalınarak hazırlanmıştır. Bu dönemde özellikle kapitülasyonların etkisi ile güçlenen Fransız tacirlerinin kanunun hazırlanmasında etkili olduğu kabul edilmektedir.

Türk Ticaret Kanunu 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren kanun 1957 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun genel sistematiğinin genel olarak korunduğu kabul edilebilir. Eski kanunda beş ayrı kitap halinde gerçekleştirilen bölümleme, bu kanunda altı kitap halinde gerçekleştirilmiştir. Bunlar: Ticari İşletme, Ticaret Şirketleri, Kıymetli Evrak, Taşıma İşleri, Deniz Ticareti ve Sigorta Hukuku’dur.