Kollektif ve Komandit Şirketler

TTK m.124/2’e göre kollektif ile komandit şirket
şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş
komandit şirket sermaye şirketi sayılır.

Kollektif şirketin tüzel kişiliğe sahip olmasından
kaynaklanan farklılıklar bir kenara bırakılacak olursa
kollektif şirketlerin pek çok yönü adi şirketlere büyük
ölçüde benzemektedir. Özellikle kollektif şirketin iç
ilişkileri içerisinde yer alan yönetim, denetim, rekabet
yasağı vb. konular hemen hemen adi şirketlerdeki gibidir.

• Ortakların ad ve soyadları, yerleşim yerleri ve
vatandaşlıkları
• Şirketin kollektif olduğu
• Şirketin ticaret unvanı ve merkezi
• Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir
şekilde şirketin işletme konusu
• Her ortağın sermaye olarak koymayı taahhüt
ettiği para miktarı, para niteliğinde olmayan
sermayesinin değeri ve bu değerin ne suretle
biçilmiş olduğu; sermaye olarak kişisel emek
konulmuşsa bu emeğin niteliği, kapsamı ve
değeri
• Şirketi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları,
bunların yalnız başına mı, yoksa birlikte mi imza
koymaya yetkili oldukları

Şirket borçlarından dolayı ortaklarının şahsen ve
sınırsız sorumluluk taşıması, ortakların iflasının
istenebilmesi, ortaklarının da vergi mükellefi olması, bu
tür şirket kuruluşunda herhangi bir teşvik unsurunun
bulunmaması gibi nedenlerden dolayı kollektif şirket
uygulaması giderek azalmaktadır.

Ticari bir işletmeyi, bir ticaret unvanı altında
işletmek amacı ile gerçek kişiler arasında kurulan ve
ortaklarından hiçbirisinin sorumluluğu şirket alacaklarına
karşı sınırlanmamış olan şirket, kollektif şirkettir.

Kollektif şirketin unsurları şunlardır: ticari
işletme, ticaret unvanı, ortaklar, sınırsız sorumluluk, tüzel
kişilik.

Kanun koyucu ticari işletmeden daha küçük
işletmelerin kollektif şirket tarafından işletilmesine izin
vermemiştir. Bir esnaf işletmesi işletmek için kollektif
şirket kurulamaz. Bir esnaf işletmesi ancak adi şirket
olarak işletilebilir.

Kollektif şirketlerde zorunlu bir asgari sermaye
getirilmesine gerek görülmemesinin nedeni, ortakların
sınırsız sorumluluğunun alacaklılar yönünden yeterli
garanti sayılmasıdır.

Tek ortakla kollektif şirket kurulamaz, en az iki
ortak gerekir.

Kollektif şirket tacir olduğu için bir ticaret unvanı
seçmek ve iş ve işlemlerinde bu unvanı kullanmak zorundadır. Ticaret unvanı bütün ortakların veya
ortaklardan en az birinin ad ve soyadı ile kollektif şirket
ibaresinden oluşur. Unvanda şirketin faaliyet konusunun
bulunmasına gerek yoktur.

Kollektif şirkette ortaklar şirket borçlarından
dolayı sınırsız sorumludurlar. Kollektif şirketin bu özelliği
onu komandit şirketten ayırır. Kollektif şirkette ortakların
tamamı sınırsız sorumlu iken komandit şirkette ortakların
bir kısmının sorumluluğu sınırsızdır. Buna göre, kollektif
şirkete ortak olan kişilerin tamamı, şirkette sınırsız
sorumluluk esasıyla hak ve borç yüklenirler. Ortakların
getirdiği sermaye miktarı ve pay oranları sorumluluk
açısından bir önem taşımaz.

Kollektif şirket ortaklarından ayrı, bir tüzel
kişiliğe sahiptir. Kollektif şirket ticaret siciline tescil ile
tüzel kişilik kazanır.

Şirket Sözleşmesinin Hazırlanması; Noter Onayı
veya Sözleşmenin Ticaret Sicili; Ticaret Siciline Tescil ve
İlan

Noter onayı, sözleşmenin kanuna uygunluğuna
yönelik değildir. Noter ticaret sicili müdürü yahut
yardımcısından farklı olarak huzurunda imzalanan
sözleşmenin içeriğini kontrol etmez. Noter, sadece
sözleşme altına imza atan kişilerin ehliyetini haiz bir
şekilde kendi iradeleriyle imza atıp atmadıklarına bakar ve
herhangi bir sorun görmezse sözleşmeyi onaylar.

Tescil talebi şirketin kurucuları tarafından
yapılmalıdır. Şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret
sicili müdürlüğüne başvuru yapılır. Süre sözleşmenin
onaylanmasından itibaren on beş gün olarak belirlenmiştir.

Ticaret sicili müdürü tescil başvurusunu
incelemekle yükümlüdür. Eğer tescil için kanunda aranan
koşullar karşılanmamışsa sicil müdürü tescil başvurusunu
duruma göre ya reddeder ya da düzeltme yapılmasını ister.

Müteselsil (Zincirleme) Sorumluluk: Birden çok
kimsenin bir borcun veya zararın ödenmesinden alacaklıya
karşı borcun tamamı için asıl borçlu olarak sorumlu
olmasıdır.

Tescil yükümlülüğü yerine getirilmeksizin şirket
adına işlere başlanmışsa, ortaklar giriştikleri işlerden dolayı
üçüncü kişilere karşı müteselsilen sorumludur. (TTK
m.216/1). Bir kollektif şirket sözleşmesi yapılmaksızın,
şirketin türünü gösterir bir kaydı içermese bile, ortak bir
unvan altında, üçüncü kişilerle işlem yapılması veya onlara
karşı haksız bir fiil işlenmesi hâlinde de müteselsil
sorumluluk esası geçerlidir (TTK m.216/2).

Kollektif şirketin yönetimi, ortaklık amacının
elde edilmesine yönelik her türlü faaliyettir. Bu niteliğiyle
ortaklığın yönetimi, ortakların bir iç işidir. Kollektif
şirkette ortaklardan her biri, ayrı ayrı şirketi yönetme
hakkını ve görevini haizdir. Ancak, şirket sözleşmesiyle
veya ortakların çoğunluğunun kararıyla yönetim işleri
ortaklardan birine, birkaçına veya tümüne verilebilir.

Ortaklar, şirketin kuruluşunda sözleşmeye
koyacakları bir hükümle şirketin yönetim şekli ile
yöneticilerin kimlerden oluştuğunu tespit edebilirler.
Sözleşmede ortaklardan birine veya birkaçına şirketi tek
başına veya birlikte yönetim yetkisi verilebilir. Bu
durumda diğer ortaklar şirket yönetimi üzerinde söz sahibi
olmazlar. Şirket sözleşmesinde bir hüküm yoksa ortaklar
daha sonradan alacakları bir kararla şirket yöneticilerini
belirleyebilirler. Bu karar ortak sayısının çoğunluğuyla
alınmalıdır. Şirket sözleşmesinde bir hüküm bulunmadığı
hallerde, ortaklar bu konuda bir karar da almamışlarsa,
kanun gereği her bir ortak kollektif şirketin yöneticisidir.

Sulh; usul hukukunda tarafların kendi istekleriyle
taleplerinden vazgeçmeleri, belli konularda uyuşmalarıdır.

Feragat; usul hukukunda taraflardan birinin
talebinden vazgeçmesidir.

Usul hukukunda uyuşmazlıkların hâkim yerine
hakem tarafından çözülmesidir.

Kabul; usul hukukunda taraflardan birinin,
diğerinin talebini benimsemesidir.

Kollektif şirkette yönetici ortak hangi yöntemle
atanmışsa yönetim görevinin sona ermesinde veya
kısıtlanmasında aynı yöntem geçerli olur.

Kollektif şirkette ortakların hak ve borçları
sermaye koyma borcu, kâr ve zarara katılma, ücret, faiz ve
masraf talebi, tasfiye payı, oy hakkı, denetleme hakkı,
rekabet yasağından oluşur.

Kollektif şirketin kazanç sağlamak ve bunu
ortaklarına paylaştırmak amacını gerçekleştirebilmesi için
sermayeye ihtiyacı vardır. Ortaklar ekonomik değeri olan
her şeyi sermaye olarak getirebilirler. Sermayenin türü
bakımından bir sınırlama yoktur. Bir kişi ortaklığı
olduğundan kişisel emek de sermaye olarak konabilir.
Ortaklar aynı tür sermaye koymakla yükümlü değildirler.
Bir ortak nakit, diğeri mal, bir diğeri ise emeğini sermaye
olarak koyabilir. Sermaye değerlerinin eşit olması da şart
değildir.

Finansal Tablo: Muhasebenin işlediği ve
biriktirdiği bilgilerin bir özetini belli dönemlerde ilgililere
aktararak, bunların işletme hakkında ayrıntılı bir bilgiye
sahip olmalarını sağlayan bilanço, gelir tablosu gibi
tablolardır.

Şirket sözleşmesinde sadece kârın nasıl
dağıtılacağı veya sadece zararın nasıl paylaşılacağı
belirlenmişse bu oran, diğeri için de geçerli olur.

Kollektif şirkette ortakların koydukları sermaye
için faiz verilmesi ortaklık sözleşmesinde öngörülebilir.
Bu takdirde sermaye için öngörülen faiz, kar olsun veya
olmasın ortaklara ödenir. Faiz de, sözleşmede
kararlaştırılan biçimde ve belirlenen koşullar çerçevesinde
ödenir.

Şirketin tasfiyesi sonucu, tasfiye bakiyesi
üzerinde ortağın talep hakkına tasfiye payı denir. Tasfiye
sonucunda arta kalan malvarlığının ortaklar arasında ne
şekilde dağıtılacağı şirket sözleşmesi ile istendiği gibi
düzenlenebilir.

Oy, bir önerinin karara bağlanması için ortaklarca
leh ve aleyhteki görüşün açıklanmasıdır. Ortakların oy
kullanma ve kararlara katılma hakkı, bir kişisel haktır.
Böylece ortaklar, gerek ortaklık işlerinde ve gerekse
aralarındaki ilişkilerde oylarını kullanarak ortaklıkta
alınan kararlarda etkili olurlar. Kollektif şirkette her ortak bir oy hakkını haizdir. Buna aykırı sözleşme hükümleri geçersizdir. Şirket sözleşmesinin her ne şekilde olursa
olsun değiştirilmesine ilişkin kararlar oybirliğiyle, diğer
kararlar ise, kanunda veya şirket sözleşmesinde aksine
hüküm yoksa ortakların çoğunluğunun oylarıyla verilir
(TTK m.226). Oy hakkı şahsen kullanılır.

Kollektif şirkette ortaklar şirket borçlarından
dolayı sınırsız ve müteselsil sorumludurlar. Bu nedenle
ortağın denetleme hakkı geniş tutulmuştur. Yönetim
hakkına sahip olsun olmasın her ortak denetleme hakkına
sahiptir.

Rekabet yasağının kapsamına, şirket
sözleşmesinde yazılı olan bütün faaliyet konuları değil,
şirketin fiilen faaliyette bulunduğu konular girer. Böylece,
kollektif şirket ortakları başka alanlarda faaliyet gösteren
şirketlere ortak ve yönetici olabilecekleri gibi bu işleri
kendi adlarına da yapabilirler. Kollektif şirkette bütün
ortaklar için rekabet yasağı vardır.

Kollektif şirketin tüzel kişiliği olduğundan şirket
adına yapılacak işlemler temsilciler aracılığıyla
gerçekleştirilir. Kollektif şirketin temsilcileri yasal ve iradi
temsilciler olmak üzere iki gruba ayrılır. İradi temsilciler,
genel hükümler çerçevesinde kendilerine ortaklığı temsil
yetkisi verilen kişiler, tacir yardımcılarıdır. Kanuni
temsilciler ise şirket adına hak ehliyetini kullanma
yetkisine doğrudan doğruya sahip, ortaklığın organı
sayılan kişilerdir.

Ortağın ölümü, ortağın şirketten çıkarılması,
ortağın şirketten çıkması, payın devri, şirkete yeni ortak
alınması

Kollektif şirket kanunda veya şirket
sözleşmesinde öngörülen sebeplerden birinin
gerçekleşmesiyle sona erer. Sona eren şirket tasfiye
sürecine girer. Tasfiyenin bitmesiyle şirketin kaydı
sildirilir ve ortaklık ilişkisi sonlandırılır. Kollektif şirketi
sona erdiren sebepler fesih ve infisah halleri olarak iki
gruba ayrılır. Fesih, ortakların iradesi veya mahkeme
kararıyla şirket tüzelkişiliğinin sona erdirilmesidir. İnfisah
ise kanunda veya şirket sözleşmesinde belirlenen
durumların gerçekleşmesi veya sebeplerin ortaya
çıkmasıyla şirket ilişkisinin kendiliğinden bozulmasıdır.

Tasfiye memurlarının seçilmesi, tasfiye
işlemlerinin yapılması, şirket kaydının silinmesi

Komandit şirketler adi komandit şirket ve sermayesi
paylara bölünmüş komandit şirket olarak iki türe
ayrılmaktadır.

Adi komandit şirket bir kişi ortaklığıdır, kollektif
şirkete çok benzer. TTK kollektif şirketleri ayrıntılı bir
şekilde düzenlediği halde, komandit şirketleri sadece
farklılık gösteren yönleriyle düzenlemiş, ortak konularda
kollektif şirket hükümlerine atıf yapmakla yetinmiştir.

Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket,
sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya
birkaçı şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket,
diğerleri bir anonim şirket ortağı gibi sorumlu olan
şirkettir (TTK m.564). Bu şirketler, komandit şirketlerin
bir türü olmalarına rağmen, sermaye şirketleri arasında yer
alırlar. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler,
anonim şirketlerden farklı olarak en az beş kişi ile
kurulurlar. Hisse senedi çıkarma ve halka açılma
imkânları da vardır. Kanunda hüküm bulunmayan hallerde
anonim şirket hükümlerine tabi olurlar.

TTK m.304’e göre “ticari bir işletmeyi bir ticaret
unvanı altında işletmek amacıyla kurulan, şirket
alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının
sorumluluğu sınırlandırılmamış ve diğer ortak veya
ortakların sorumluluğu belirli bir sermaye ile
sınırlandırılmış olan şirket komandit şirkettir.”

Komandit şirketin unsurları; ticari işletme, ticaret
unvanı, ortaklar, ortakların sorumluluğu ve tüzel kişiliktir.

Komandit şirket ancak bir ticari işletmeyi
işletmek üzere kurulabilir. Komandit şirketin işletmesi
esnaf işletmesi hacminde olamaz. Faaliyet konusu, iktisadi
nitelik taşıyan ve kanunda yasaklanmamış olan her türlü
işten oluşabilir. Kanun komandit şirket için asgari bir
sermaye şartı getirmemiştir. Ancak bir ticari işletmeye
yetecek kadar sermayenin getirilmesi gerekmektedir.

Komandit şirket tacir olduğu için bir ticaret
unvanı seçmek, iş ve işlemlerinde bu unvanı kullanmak
zorundadır. Ticaret unvanı komandite ortaklardan en az
birisinin adı ve soyadıyla, ortaklığın türünü gösteren bir
ibareden (komandit) oluşur. Komanditer ortakların adı
unvanda yer alamaz. Ancak her nasılsa unvana komanditer
ortağın adı ve soyadı yazılmışsa, bu ortak üçüncü kişilere
karşı komandite ortak gibi yani sınırsız sorumlu olur.
Şirket temsilcileri unvanı, şirketin işletmesiyle ilgili olarak
kullandığı her türlü kâğıt ve belgede, ticaret sicil numarası
ve merkezi ile birlikte kullanmak zorundadır.

Komandit şirket, kollektif şirket gibi en az iki kişi
ile kurulabilir. Bu iki ortaktan birisi sınırsız sorumlu (komandite), diğeri sınırlı sorumlu (komanditer) ortaktır.
Komanditer ortağın sorumluluğu koyduğu veya taahhüt
ettiği sermaye miktarını aşamaz (TTK m.319). Şirkette en
az bir komandite ve bir komanditer bulunmak şartı ile
Ticaret Kanunu ortak sayısına bir sınırlama getirmemiştir.

Şirket Sözleşmesinin Hazırlanması, Noter Onayı
veya Şirket Sözleşmesinin Ticaret Sicili Müdürü Yahut
Yardımcı Huzurunda İmzalanması, tescil ve ilan

Olağan denetleme hakkı ve olağanüstü denetleme
hakkı

Komandite ortaklar, şirket borçlarından dolayı
tüm malvarlığı ile şahsen, müteselsil, sınırsız ve ikinci
dereceden sorumluluk taşırlar. Komandite ortaklar,
kollektif şirket ortakları ile aynı şekilde sorumludurlar.

Komanditer ortaklar, şirket borçlarından dolayı
taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlı olarak
sorumludurlar (TTK m.319). Eğer komanditer ortak
şirkete koymayı taahhüt ettiği sermaye borcunu yerine
getirmişse şirket borçlarından dolayı sorumluluğu yoktur.
Komanditer ortak, koymayı taahhüt ettiği sermaye
tutarınca, kendisinin şirkete girmesinden önce doğan
borçlardan da sorumludur (TTK m.321/4). Komanditer,
koymayı taahhüt ettiği sermaye borcunun henüz
ödemediği tutarına kadar şirket alacaklılarına karşı
sorumludur. Bu suretle kendisine başvurulan komanditer
ortak, şirket alacaklısına ödemede bulunduğu tutarda
sermaye borcundan kurtulur.

Komandit şirketin ticaret unvanında komandite
ortaklardan birinin adı ve soyadı bulunur. Komanditer
ortakların adı ve soyadı unvana yazılamaz. Adı şirketin
unvanında bulunan komanditer, üçüncü kişilere karşı
komandite bir ortak gibi sorumlu sayılır.