TİCARET HUKUKU I - Deneme Sınavı - 13

Ekonomi hukuku, devletin ticari hayata kamu yararı düşüncesiyle müdahalesi sonucu ortaya çıkan bir karma hukuk dalıdır ve hedefinde tek tek bireylerin değil kamunun yararı fikri vardır. Ekonomi hukuku bulunduğu yer itibarıyla ticaret hukuku ile idare hukukunun kesiştiği bir noktada bulunmaktadır. Bu hukuk dalı açısından ticari hayata kamu otoritelerince en çok müdahale, özellikle sermaye piyasası hukuku, banka ve sigorta hukuku, rekabet ve marka hukuku gibi alanlarda gerçekleşmektedir.

İlk ticaret kanunumuz, 1850 tarihli Kanunname-i Ticaret, Fransız Ticaret Kanunu etkisinde kalınarak hazırlanmıştır. Bu dönemde özellikle kapitülasyonların etkisi ile güçlenen Fransız tacirlerinin kanunun hazırlanmasında etkili olduğu kabul edilmektedir.

RK md. 3’te rehin ilişkisinin, kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında veya tacir ve/veya esnaflar arasında tesis edilebileceği belirtilmektedir.

İşletme devri Türk Ticaret Kanununda değil Türk Borçlar Kanununda düzenlenmiştir.

Ticari işletmenin devri tüm aktif ve pasifleri kapsayan bir işlemdir.

İşletmenin devri ile işletmelerin birleşmesi aynı hukuki sonuca tabi işlemlerdir. Bir başka ifadeyle, TBK m. 202 ile 203’ün tabi olduğu hukuki netice birbiriyle aynıdır.

Ticari işletme devrinin yazılı yapılması zorunludur, ayrıca ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi gerekir.

Ticari işletmesini devreden (gerçek kişi) tacir, devirden dolayı ticareti bırakmış olacağından tacir sıfatını kaybeder. Ancak İcra ve İflas Kanunu uyarınca ticaretin terkinin ilan edilmesinden itibaren bu kişi bir yıl daha borçlardan iflas yoluyla takip edilebilir.

Rehin borçlusu olan işletme sahibi borcunu öderse feri hak olan rehin de sona erer ve Taşınır
Rehin Sicili’ndeki rehin kaydının silinmesi gerekir.
Bunun için, rehin alacaklısı, alacağın son bulduğu
tarihten itibaren üç işgünü içinde, rehin kaydının
Sicilden terkini için başvuruda bulunur.

İşletmenin maddi malvarlığı unsurlarının kapsamına ticari işletmenin el ile tutulan göz ile görülen yani fiziki veya cismani varlığı bulunan unsurları girer. İşletmenin üzerinde bulunduğu taşınmaz, binası, üretimde kullandığı makine, araç ve gereçler, işlenmek üzere satın alınan hammadde, nakilde kullanılan taşıtlar vs. varlıklar işletmenin maddi unsurları arasında sayılır. İşletmenin maddi olmayan malvarlığı unsurlarından ise bedensel veya fiziki varlığı bulunmayan bir takım haklar anlaşılır. Bu kapsama ticaret unvanı, işletme adı, marka, patent, endüstriyel tasarım, faydalı model, fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar (telif hakları), kiracılık hakkı, know-how, goodwill (müşteri çevresi hakkı) gibi haklar girer.

Adi işlerde sözleşmenin öngördüğü hükümler veya şartların tamamı değil de bazıları emredici hukuk kurallarına aykırılık oluşturuyorsa sözleşmenin tamamı değil sadece aykırı olanları geçersiz sayılacaktır (kısmi geçersizlik); emredici kurallara aykırı hükümler veya koşullar olmaksızın tarafların sözleşmeyi yapmayacakları anlaşılıyorsa sözleşme tamamen geçersiz olur

TTK m. 2/3’e göre, tacir olmayanlar hakkında ticari örf ve adet ancak onlar tarafından bilindiği veya bilinmesi gerektiği takdirde uygulanır.

Bir ticari işletmeyi kimin adınaysa tacir odur. 17 yaşındaki Ahmet'in annesi Aylin tacir sıfatına sahip değildir.

TTK md. 22’ye göre, tacir sıfatına sahip borçlu TBK m. 121/2, 182/3 ve 525. maddelerinde yazılı aşırı ücret ve cezai şartın indirilmesini mahkemeden isteyemez. Bu hüküm uyarınca taraflar arasında belirlenen çok yüksek (fahiş) düzeydeki bir işin görülmesi karşılığı ödenecek ücret veya sözleşmeden kaynaklanan edimin yerine getirilmemesi hali için verilmesi gereken cezai şart imkanı konusunda tacirlerle adi işler arasında bir ayırım yapılmış ve tacir olmayanların ücret veya cezai şartın fahiş olduğu iddiasından yararlanmaları mümkün
kılınmışken, tacir olanların bu imkandan yararlanması mümkün görülmemiştir.

Cezai şartın ve ücretin indirilememesi tacirin basiretli bir adamı gibi davranma yükümlülüğünün
bir sonucudur. Zira tacirin ticari işletmesiyle ilgili işlemlerde dikkatli ve özenli davranıp ücret ve cezai şartın fahiş olup olmadığını daha baştan itibaren bilecek düzeyde bulunup ona göre çıkarlarını korumayı da bilmesi gerekir.

Satıcı Birgül'ün alıcı Umut'a gönderdiği yazı bir teyit mektubudur. Türk Ticaret Kanununa göre, sözlü, telefon veya telgrafla yapılan sözleşmelerin veya beyanların içeriğini teyit eden bir yazıyı alan kimse, aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde bir itirazda bulunmamışsa teyit mektubunun yapılan sözleşmeye ve beyanlara uygun olduğunu kabul etmiş sayılır?

Esnaf işletmeleri TTK’na tabi değildir. Dolayısıyla ticari hükümler esnaflar hakkında uygulanmazlar. Ancak, TTK m. 15/ 1 ve 2, esnaflar hakkında bazı kolaylıklar sağlamak
amacıyla tacir olmanın sonuçlarını düzenleyen bazı hükümlerin esnaflar hakkında da geçerli olacağını düzenlemektedir.

TBK m 547/1'e göre, ticari temsilci bir ticari işletmeyi idare etmek ve hukuki işlemlerde
tacirin ticaret unvanı altında vekaleten imza atarak işletmeyi (taciri) temsil konusunda
açık veya kapalı bir şekilde yetkilendirilen tacir yardımcısıdır. Ticari temsilci ticari mümessil olarak da ifade edilir.

Türk Borçlar Kanunu tarafından düzenlenen pazarlamacı, tacir adına işletme dışında faaliyette
bulunan ve tacire hizmet ilişkisi ile bağlı bulunan tacir yardımcısıdır. Pazarlamacının faaliyet alanı işletmenin dışıdır. Bu unsur pazarlamacıyı özel yetkili ticari vekillerden ayırmaktadır.

Acentenin hakları; ücret isteme, olağanüstü masrafların ödenmesini isteme, hapis hakkı ve tekel hakkıdır. Acente işini görürken personel giderleri veya malların teslimi için sarf ettiği giderler gibi olağan masrafları müvekkilinden isteyemez. Buna karşın örneğin, bozulan malların
satışının sağlanması için yaptığı masraflar olağanüstü olduğu için bu türden masrafların karşılanmasını müvekkilinden isteyebilir.

TBK m. 147/5'e göre, acentelik sözleşmesinden kaynaklanan tüm talep hakları sözleşmenin sona ermesinden itibaren beş yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Dolayısıyla tacir (T)'nin ücrete ilişkin talep hakkı da bu süreye tabidir.

Alım-satım komisyoncusu ile ilgili TBK m. 543/1’e göre komisyoncu borsada kayıtlı veya piyasada cari fiyatı bulunan kambiyo senedi ve diğer kıymetli evrak ve eşyayı, müvekkil tarafından aksine talimat verilmiş olmadıkça bizzat satabilir veya satın alabilir.

Komisyoncu kendisine teslim edilen eşyanın sadece dışarıdan tespit edilecek eksikliklerini
veya ayıbını bulup denetlemekle yükümlüdür.

TTK md. 12, f. 1’e göre, bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişiye tacir denilir. Tacirin tanımlanmasında ticari işletme belirleyici olmaktadır. Zira bir ticari işletmeyi işletme bu sıfatın elde edilmesinde başlangıç noktasıdır; esnaf işletmesi işleten kişi ise tacir olarak kabul edilmez.