TIBBİ VE PSİKİYATRİK SOSYAL HİZMET

İletişim; vermek, katılmak, paylaşmak veya ortaklık kurmak anlamına gelen Latince “communicare” kelimesinden türetilmiştir ve gerçeklerin, görüşlerin ve fikirlerin değiş tokuşu sürecini ifade etmektedir.

İletişim; konuşma, yazma veya söz dışı unsurları kullanma yoluyla bilgi, duygu düşünce ve fikirlerin paylaşılması sürecidir. Sosyal hizmet sunumunda etkili iletişim, sosyal hizmet uzmanı ile müracaatçının ortak bir anlayış geliştirmek için iletileripaylaşmasına yöneliktir. Bu sayede tutum ve davranış değişimi yaratılarak müracaatçının toplumsal iyilik hâline katkıda bulunulması amaçlanır. Bir sosyal hizmet uzmanının iyi iletişimci olmasının sonuçları sosyal anlamda önemlidir ve müracaatçıyla ilişkinin ilk ve en temel koşuludur.

Jestler, el, kol, bacak, ayak, parmaklar ve baş ile yapılan hareketlerin adıdır.
İletişimde jestler, konuşma sırasında sıklıkla kullanılan ve çoğunlukla istemli olarak sergilenen beden hareketleridir. Jestler beden dilinin bir parçasıdır.

Proksemi de denilen mesafe kullanımı, iletişimin anlamlandırılması ve kişisel ilişkinin düzeyi hakkında bilgi veren bir iletişim göstergesidir. İnsanların
iletişim sırasında karşısındakiyle araya koyduğu mesafe, duydukları yakınlığın dışavurumudur. Sözsüz iletişimde merkez göğüs kafesidir ve çok yakın olunan kişiler merkeze daha fazla yaklaştırılırken uzak olunan ya da yabancı kabul edilenlerle bu mesafe uzun tutulur.

Sosyal hizmetler uzmanı görüşme amacını ve iletişimi müracaatçı ile toplumsal gereksinimler doğrultusunda belirleyerek süreci işletir. Dolayısıyla amaçlar uzman tarafından belirlenmez. Doğru cevap C şıkkıdır.

Başarılı sosyal hizmet uzmanları  müracaatçılar, meslektaşlar, diğer kurumlar ve diğer profesyonellerle iyi iletişim kuran, kime neyi nasıl ileteceğini bilen, amacını açık biçimde karşı tarafa kodlayabilen hizmet sunucularıdır. Ancak sosyal hizmet uzmanları hizmet alan bireyin refahını ve paydaşlarının güvenliğini etkili iletişim yoluyla sağlayamazlar. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

İletişimi iki yönlü hâle getiren ve iletimden ileti(ş)imi ayıran şey geribildirimdir. Geribildirim, iletişimin iki tarafın katılımıyla sürmesinin de aracısıdır. Ortak anlayışın gelişmesi için sosyal hizmet uzmanı hem geribildirimde bulunmalı hem de müracaatçıyı izlemek yoluyla geribildirimi değerlendirmelidir.

Sosyal hizmet uzmanı müracaatçı ile ilk görüşmesinde kendisi, görevi ve rolü hakkında bilgi vermelidir. Görüşmenin hangi amaca yönelik olduğu, kimi temsilen yapıldığı, eğer sonuçta bir kuruma rapor verilecekse bunun detaylarını müracaatçıya aktarmalıdır. Müracaatçının kendini rahatça ifade edebileceği bir ortam yaratmalıdır. Farklı kaynaklardan müracaatçı hakkında bilgi toplamalı ancak görüşmesini bu bilgiler üzerine inşa etmekten ve müracaatçıya önyargı ile yaklaşmaktan kaçınmalıdır. Farklı kaynaklardan gelen bilgiler müracaatçı hakkında ek bilgi sağlayabilir. Ancak bu bilgilerin zaman zaman hatalı veya eksik olma olasılığı da göz önünde tutularak ilk görüşmenin bu bilgilere göre inşa etmekten kaçınmalıdır.

Eleştirel düşünme sosyal hizmet uzmanının kendi düşüncelerini, sorunlarını, algı şekillerini görüşme sırasında gözden geçirmesi, ön yargılarından sıyrılması amacıyla kendini sorgulaması ve değerlendirmesi sürecidir. Bu yolla müracaatçının daha derinden araştırılması sağlanır ve sözel iletişimde müracaatçıya karşı olası direncin önüne geçilmiş olur. Konular ve olaylara
daha nesnel bir bakış kazanmaya yardımcı olur. Sosyal hizmet uzmanının kendi duygu ve yargılarının farkına varması, müracaatçının daha tarafsız değerlendirilmesini sağlayacaktır.

Sosyal hizmet görüşmelerinde kaçınılması
gereken hususlar aşağıda sıralanmaktadır:
• Yargılayıcı dil kullanmak • Ahlak dersi vermeye çalışmak • Müdahale süreci sona ermeden tahminini açıklamak • Arka arkaya sorular sormak • Müracaatçı suçluymuş gibi bir tutuma sahip olmak • Alay etmek • Kişiselleştirmek • Yönlendirmek • Jargon kullanmak • Konu dışına çıkmak • Acıyan bir tavır göstermek • Genellemeler yapmak • İlgisiz örnekler vermek • Boşlukları doldurmak • Söz kesmek • Aceleci olmak • Görüşme sırasında pasif kalmak. Buna göre doğru cevap genellemeler yapmak (C şıkkıdır).

Alıcı: Alıcı, gönderici tarafından aktarılan bilgi, duygu, düşünce, görüş ve fikirlerin hedefi olan kişi ya da gruptur. Gönderilen mesajı anlamlandırması istenen alıcı, beklenen tutumu değiştirmesi ya da davranışı sergilemesi istenen kişi ya da kişileri ifade eder. Doğru cevap C şıkkıdır.

İletişim sürecinde göndericinin bilgi, duygu, düşünce, görüş ve düşüncelerini kodlar hâlinde kanala iletmesine ihtiyaç vardır. Mesaj, gönderici ile alıcı arasında ilişkiyi kuran ya da anlam paylaşımını sağlayan esas ögedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kod, alıcıda anlam yaratan işaretlerdir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Deneyim alanı: Bireyin yaşantıları ile ilgili olan bir unsur olarak deneyim alanı, geçmiş tecrübelerden elde edilen bilgi, tutum ve değerler toplamıdır. Tarafların geçmiş deneyimleri, olaylara bakışlarını, bağlamı değerlendirişlerini ve mesajları anlamlandırışlarını etkilemektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Paralinguistik boyut: Sesin söz ötesi boyutunu ifade eden ve iletişimde sözün kendisi gibi anlam yaratan boyutudur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Sözsüz iletişimde merkez göğüs kafesidir ve çok yakın olunan kişiler merkeze daha fazla yaklaştırılırken uzak olunan ya da yabancı kabul edilenlerle bu mesafe uzun tutulur. İnsanların kendi yakınlarını kabul ettikleri ve cilt temasıyla 40 cm arasındaki mesafeyi ifade eden alan mahrem alan, 40-80 cm arasında birbirlerini tanıyan ve rahat sohbet edilen kişilerin alındığı kişisel alan, resmî ilişkilerin sürdürüldüğü 80 cm ile 2 m arasındaki mesafeyi tanımlayan bölge sosyal alan olarak tanımlanır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Samimiyet: Sosyal hizmet alanı öncelikle bilgi alıp onu değerlendirmeye, sorun çözmeye ve toplumla bütünleşmeye yönelik adımları içerir. Sosyal refah ve sosyal adalet motivasyonlu bu uygulamaların müracaatçı ile içten ilişkiler kurmasına gerek vardır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Geribildirimlere özen gösterme: İletişimi iki yönlü hâle getiren ve iletimden ileti(ş) imi ayıran şey geribildirimdir. Geribildirim, iletişimin iki tarafın katılımıyla sürmesinin de aracısıdır. Ortak anlayışın gelişmesi için sosyal hizmet uzmanı hem geribildirimde bulunmalı hem de müracaatçıyı izlemek yoluyla geribildirimi değerlendirmelidir. Sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçının iki yönlü iletişiminin sorunsuzluğunun sağlanması, toplumsal problemin çözümüne katkıda bulunacaktır. Diğer şıklar sosyal hizmet sunumunda iletişimin amaçlarıdır. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Sosyal hizmet görüşmelerinde kaçınılması gereken hususlar aşağıda sıralanmaktadır: • Yargılayıcı dil kullanmak • Ahlak dersi vermeye çalışmak • Müdahale süreci sona ermeden tahminini açıklamak • Arka arkaya sorular sormak • Müracaatçı suçluymuş gibi bir tutuma sahip olmak • Alay etmek • Kişiselleştirmek • Yönlendirmek • Jargon kullanmak • Konu dışına çıkmak • Acıyan bir tavır göstermek • Genellemeler yapmak • İlgisiz örnekler vermek • Boşlukları doldurmak • Söz kesmek • Aceleci olmak. Doğru cevap E şıkkıdır.

Sözsüz iletişimde dikkat edilmesi gereken diğer hususlar aşağıda sıralanmaktadır: • Konuşma sırasında anlatılanlara karşı ifadelerin yönetiminde kontrollü olmaya ihtiyaç vardır. Şaşırma, şok olma, iğrenme gibi ifadelerin müracaatçıya aktarılmamasına özen gösterilmelidir. • Görüşmede önündeki yazıyla, cep telefonuyla, aksesuarla, bedenin uzuvlarıyla ya da başka bir nesneyle ilgilenmek, oynamak, görüşmenin bağlamını olumsuz etkileyecektir. • Müracaatçının rahatsız olmasına neden olacak düzeyde uzayan sessizlik süreleri, sosyal hizmet sunumu açısından tavsiye edilmez. Kısa sessizlikler olağan olmakla birlikte uzayan süre, konudan kopmalara neden olacaktır. • Temas, önemli bir sözsüz iletişim unsurudur. Ancak temasın düzeyinin ayarlanamaması müracaatçıda farklı çağrışımları yaratacaktır. Bu nedenle omuza dokunma da dahil olmak üzere tokalaşma dışında müracaatçı ile temas etmemek önerilir. Doğru cevap C şıkkıdır.