TIBBİ VE PSİKİYATRİK SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 7

Tarihte birçok ünlü hekim olmasına rağmen tıp tarihinde iz bırakan kişi Hipokrat’tır. Hipokrat, yaklaşık 2500 yıl önce Ege Denizi’nden bulunan Kos adasında yaşayan bir Pagan rahibinin oğludur. Gerek uygulamaları gerekse tıp alanında getirdiği öğretiler ile hâlen günümüzdeki tıp anlayışına önemli etkileri bulunmaktadır.

Türkiye kendi iç mevzuatı ve taraf olduğu uluslararası sözleşmelere de dayanarak 1 Ağustos 1998’de “Hasta Hakları
Yönetmeliği”ni yürürlüğe koymuştur.

Biyomedikal sağlık, sağlığı ve hastalığı laboratuvar bulguları ve patolojik sonuçlar bağlamında ele alan indirgemeci bir
yaklaşımdır ve psikolojik ya da sosyal boyutları göz ardı eder.

Dünya Sağlık Örgütünün 1947’de resmen benimsediği biyo-psiko-sosyal yaklaşıma göre sağlık “sadece hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel ruhsal ve sosyal açıdan tam iyilik hâli”dir.

1. Hastaların, sadece insan olmasından kaynaklanan ertelenemez, devredilemez haklara sahipliği tartışmasız her şeyin üstünde tutulmalıdır.
2. İnsanımızın sağlık hizmetlerinden tam olarak yararlanabilmesi için kolay ve adil erişim imkânı mutlaka sağlanmalıdır.
3. Tıbbın eriştiği modern teknik ve yaklaşımlardan faydalanan, tıbbın sosyal boyutlarının da en az tıp hizmeti kadar önemsendiği bir sağlık hizmeti anlayışı sahaya hakim olmalıdır (Sahada yaygınlaşmalıdır).
4. Hastanın kültürü, inancı, değerleri, anlayışı, ortamı, sosyal statüsü, yaşam algısı gibi durumların tamamen göz ardı edilerek eşit bir sağlık hizmeti sunulmalıdır.
5. Hizmet verilen kişilere dönük her türlü etiketleme, damgalama ve yoksun bırakmadan uzak tutulan bir sağlık hizmeti verilmelidir.
6. Yetileri (kapasitesi) bağlamında hastayı her türlü karar verme süreçlerine dâhil eden, tıbbi ilişki boyunca açık davranan, teknoloji kullanımını insan ilişkisinin önüne geçirmeyen bir ilişki türü uygulanmaya çalışılmalıdır.
7. Hastanın aldığı hizmetin gereklerini, boyutlarını, nedenini, muhtemel sonuçlarını anlamasına odaklanan, hastanın merkezde olduğu, kişiye özgü tutum ve davranışın belirlendiği bir ilişki sürdürülmelidir.
8. Sağlık personeli iletişim beceri yeteneğine sahipliği derecesinde hastaların fiziksel, zihinsel ve duygusal durumlarını anlayabilir. Sağlık personelinin gerilim ve zaman baskısı altında iletişim kurmak zorunda olması gerçeği göz ardı edilmemelidir.
9. Hastanın beden mahremiyeti, bilgilerin gizli tutulması, sırlarının saklaması gibi temel ilkelerden taviz verilmeden bilgilendirme süreçlerinde hassas yaklaşımlar sergilenmelidir.
10. Giderek yaşlanan ve yalnızlaşan toplum fertlerinin artışı kaçınılmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmıştır. Bu gruba sağlık hizmeti sunumuyla alakalı gerekli düzenlemeler zaman geçirilmeden yapılmalıdır.
11. Sağlık meslek mensuplarının örgün eğitim sürecindeki ders programları ile hizmet içi eğitim programlarına insanı psikososyal açıdan daha iyi anlamaya yönelik içerikte konular eklenmelidir.
12. Sağlık meslek mensuplarının dışa dönük, kendini geliştiren esnek bir anlayışla evrensel değerler ile halkın değerlerini bağdaştırmış bütüncül bir hizmet anlayışına sahip birey olması için çaba gösterilmelidir.
13. Özellikli grupları önceleyen, onları her türlü örselemeden uzak tutan bir sağlık hizmeti sunum biçimi benimsenmelidir.
14. Sığınmacı ve mülteciler gibi grupların acil ve koruyucu sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için ayrıntılı mevzuat hazırlanmalı, sağlık giderlerinin karşılanabilmesi ve bu durumun sürdürülebilir hâle gelmesi için fonlar oluşturulmalıdır.
15. Sağlık çalışanları ile halkın birbirini daha iyi anlaması durumunda sağlık çalışanına şiddete varan davranışlar azalacaktır. Bu gerçekten hareketle sağlık çalışanı ve vatan41 Tıbbi ve Psiko-Sosyal Hizmet 2 daşların iş dışı sosyal alanlarda daha fazla birlikteliğinin sağlanması, sorunların çözümünde katkı sağlayacaktır.
16. Sağlık sisteminin bütünü, hizmet verilen yerler, yapılan işlemler sadeleştirilerek halkın kolayca anlayabileceği bir hâle getirilmelidir.
17. Sağlık hizmeti sunumunda vatandaştan alınan ek ödemeler ya hiç olmamalı ya da kişinin ödeme durumuna göre tekrar gözden geçirilmelidir.
18. Sosyal Güvenlik Kuruluşu uygulamaları, sağlığın temel belirleyicisi olmamalıdır.

Sağlık Bakanlığına bağlı tüm sağlık kurum ve kuruluşları kapsayan “Hasta Hakları Uygulama Yönergesi” 26/04/2005
tarih ve 3077 sayılı yürürlüğe girmiştir.

Hastayı merkeze alan davranışların başında dinlemek, hastanın suskunluğuna tahammül etmek, hastanın endişelerini yorumlamak, açıklama ve özetlemek gelmektedir.

IFSW

Olgusal bilgi

Sosyal tedavi

1869

Miss Mary Stewart

1907

Sigmund Freud

Hasta davranışı

Taburculuk planlaması

Açık iletişimi engelleyen statü uyuşmazlıkları

Günümüz tıp etiğinde çeşitli sayıda ilkelerden söz edilse de genel eğilim; dört ana ilkenin varlığına ilişkindir.
Bunlar:
• Yararlılık
• Zarar vermeme
• Hasta özerkliğine saygı
• Adalet

Paternalist yaklaşım; sağlık çalışanı ile hasta arasındaki iletişim ve ilişkide sağlık çalışanının egemen olması ve hastanın ya da yakının pasif konumda tutulması durumudur. Hekim ya da diğer sağlık çalışanı, kendi aldığı kararlara hastanın uymasını bekler ve hastanın kararlara katılmasına izin vermez.

Tıbbi sosyal hizmet, hasta ve ailesinin hastalık süreciyle birlikte ortaya çıkan psiko-sosyal sorunların önlenmesi ve çözümlenmesi amacıyla sağlık hizmeti veren kurum ve kuruluşlarda yürütülen sosyal hizmet uygulamalarıdır. Tıbbi sosyal hizmet uzmanları; hastaların yaşam koşulları, çevreleri, alışkanlıkları, kişilikleri ve benzeri psikososyal özelliklerine ilişkin sosyal incelemeler ve değerlendirmeler yaparlar.