TIBBİ İSTATİSTİK

Oranlı ölçekte aralıklı ölçeğin özellikleriyle birlikte sıfır değerinin bir başlangıç değeri olması söz konusudur.Buna bağlı olarak sıfır değeri yokluk anlamı ifade eder ve herhangi iki değer arasındaki katın (veya oranın) bir anlamı vardır.

İnsanların belirli bir konudaki tavırlarını ölçmek için kullanılan ölçeğe likert ölçeği denir

Bir araştırmada özellikle inceleme konusu olan ve başka değişken yada değişkenler tarafından açıklanan değişkene bağımlı değişken denir

Hastane işletmesinin geliri ; başlangıç noktası sıfır olduğu için oranlı ölçektir.

Örnek olayda verilen durum, bir betimleme işlemidir. Var olan durumun olduğu biçimde ortaya konulması, özetlenmesi amacıyla grafiklerden yararlanılmıştır.

Karbondioksit gazı doğal bir birimdir. Bir kapta bulunan gazdan bir miktar alındığında, yani parçalara ayrıldığında, her bir parça birim olma özelliğini korumaya devam eder.

Birim "şehir" olduğundan, ana kütle de Türkiye'deki tüm şehirler olacaktır.

Bir araştırmada bir neden-sonuç ilişkisine yönelik bir çıkarım yapılmak isteniyorsa o çalışmada en az bir bağımlı ve bir bağımsız değişken olmalıdır. Örnek olayda reklam türünün satın alma davranışına etkisi incelendiğinden, reklam türü bağımsız bir değişkendir.

Eğitimde uygulanan testlerde "0" puan alan bir bireye "bu konuyu hiç bilmiyor" diyemeyiz. Bir başka ifadeyle gerçek bir sıfır noktası yoktur. Puanlar arasındaki aralıklar ise birbirine eşittir. Yani; 78 ile 77 arasındaki bir birimlik fark, örneğin 63 ile 62 arasındaki fark ile aynıdır. Yani aralıklar eşittir.

Likert tipi ölçeklerle aralık ölçeği düzeyinde bilgi edinilebilir. Aralık ölçeği ile elde edilen sonuçlar arasındaki farka bakılabilir; ancak gerçek bir "0" noktası olmadığından çarpma-bölme işlemi yapılamaz.

Cinsiyet sayısal olmayan, nitel bir değişkendir.

Karıştırıcı değişken, iki değişken arasındaki ilişkiye (neden-sonuç ilişkisi de olabilir) etkisi olabilecek, bu nedenle elde edilen sonuçların tartışmalı olmaması için kontrol altına alınması gereken değişkendir. 

Verilen örnekte hastaların memnuniyeti ile yakın ilişkili olabilecek bir değişken olarak aylık gelir yer almaktadır. Bireylerin gelir düzeyi arttıkça aldıkları hizmete yönelik beklentileri de artacaktır. Bu beklenti, alınan hizmetten memnuniyet düzeyini düşürebilir. Bu nedenle karıştırıcı bir değişkendir.

İlk üç sırada bulunan sporcular sıralanmışlardır. Ancak bitirme süresi, bir başka ifadeyle zaman oran ölçeğindedir. Gerçek bir "0" noktası vardır. Bu nedenle de bu ölçek ile elde edilen değerler üzerinde çarpma ve bölme işlemleri yapmak mümkün olur.

Akademik not ortalaması, aralık düzeyindedir ve sayısal bir değişkendir. İstenirse daha alt düzeyde olan sıralama düzeyinde de kullanılabilir.

İstatistik, hakkında bilgi elde etmek amacıyla hedeflenen ana kütleden tesadüfi
olarak çekilen bir örneklemin aritmetik ortalama, standart sapma, oran v.b. herhangi bir özetleyici değerine verilen addır. Ana kütleden hesaplanan bu özet değerlere “parametre”, örneklemeye başvurulduğunda ise “istatistik adı verilir.

Birbirinin tam benzeri olan olaylar “tipik olaylardır. Bu tür olaylardan ele alınan
değişken açısından sadece biri incelense ait  olduğu kütleyi temsil eder. Bu tür olaylar birim anlamında istatistiğin konusunu oluşturmaz. Örneğin bir hastane işletmesinde görev yapan doktorların meslek açısından incelenmesinde doktorlar tipik olay durumundadır.

Birimler öncelikle belirli bir maddi varlığa sahip olup olmamasına göre “maddi birim” veya “maddi olmayan birim” biçiminde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflama biçiminde birimlerin boyutlarının olup olmaması dikkate alınır. Maddi birim, elle tutulur ve gözle görülür, yani uzunluk, genişlik ve yükseklik boyutlarına sahip olan birimlerdir. Maddi olmayan birim ise boyutları olmayan birimlerdir. Örneğin, insan, bitki, bina v.b. birimler maddi, doğum, ölüm, hastalık, bir ilaç denemesi gibi birimler maddi
olmayan birimlerdir.

Birimlerin sınıflandırılmasında “doğal birim” ve “doğal olmayan birim” biçiminde bir ayrım da yapılmaktadır. Doğal birim, parçalara ayrıldığında veya birleştirildiğinde birim olma özelliklerini yitiren birimlerdir. Örneğin, deneysel bir çalışmada denek olarak kullanılan bir farenin ikiye bölünmesi durumunda iki canlı fare oluşmaz. Benzer biçimde otomobil, bina doğal birime örnek olarak verilebilir. Doğal olmayan birim ise bir bütün olma niteliğinde olmayan, dolayısıyla parçalandığında ya da
birleştirildiğinde birim olma niteliğini koruyan birimlerdir. Bu durumda birimlerin sadece büyüklükleri Örneğin, deneysel bir çalışmada büyük hacimli bir sıvı daha küçük miktarlara ayrılarak denemede birim olarak kullanılabilir. Bir arazi parçası daha küçük parsellere ayrılarak tarımsal denemelerde birim olarak kullanılabilmektedir. Verilen iki örnekte de birimler aynı araştırma düzeninde
parçalandıklarında veya birleştirildiklerinde birim olma niteliğini kaybetmezler.

Bir değişken kütleyi oluşturan birimlerde çeşitli biçimlerde ortaya çıkabilir. Belirli bir değişkenin birimlerde ortaya çıkış biçimine “düzey” adı verilir. Düzeyler araştırma için verileri (gözlem değerleri, ölçüm sonuçları) oluşturur. Bu anlamda değişken, birimler topluluğunu veriler topluluğuna dönüştüren bir işleve sahiptir. Değişkenler çeşitli açılardan sınıflandırılabilirler. Bu sınıflandırma biçimleri bir araştırmanın istatistiksel olarak tanımlanmasında ele alınacak değişkenlerin belirlenmesinde yararlı olmaktadır.

Sayısal değişkenler ayrıca “sürekli sayısal değişken” ve kesikli sayısal değişken” olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Sayısal bir değişkenin herhangi iki düzeyi arasına düşünsel olarak sonsuz sayıda yeni düzey ilave edilebiliyorsa sürekli, sınırlı sayıda yeni düzey ilave edilebiliyorsa kesikli sayısal değişken söz konusu olur. Örneğin ağırlık değişkeninin iki düzeyi arasına sonsuz sayıda yeni düzey getirilebilir, ancak ailedeki çocuk sayısı değişkeninin iki düzeyi arasına sınırlı sayıda düzey ilave edilebilir. Buna göre ağırlık sürekli, çocuk sayısı kesikli sayısal değişkendir.