TIBBİ İSTATİSTİK - Deneme Sınavı - 17

Araştırma amacının gerçekleştirilmesi için benimsenen genel yaklaşım araştırma yöntemi olarak ifade edilebilir.

İşlevleri açısından istatistik, “betimsel istatistik” ve “çıkarsamalı istatistik” biçiminde iki ana gruba ayrılabilir.

Ömür süreleri oldukça uzun olan, dolayısıyla herhangi bir anda incelenebilecek durumdaki birimler “devamlı birim”, çok kısa bir ömür süresine sahip, dolayısıyla ortaya çıktığı anda incelenebilecek birimler “ani birim” olarak sınıflandırılır. Genel olarak maddi birimler aynı zamanda devamlı birimler, maddi olmayan birimler ise ani birimler niteliğindedir. A,B, C ve D seçeneklerindeki birimler maddi birimler olduklarından aynı zamanda devamlı birimler iken, E seçeneğindeki trafik kazası birimi maddi olmayan birim olduğu için ani birim özelliğini taşımaktadır.

Birimlerin sınıflandırılmasında “doğal birim” ve “doğal olmayan birim” biçiminde bir ayrım yapılabilir. Doğal birim, parçalara ayrıldığında veya birleştirildiğinde birim olma özelliklerini yitiren birimlerdir. A, B, C ve D seçenekleirndeki birimler doğal birime örnek olarak verilebilir. Doğal olmayan birim ise bir bütün olma niteliğinde olmayan, dolayısıyla parçalandığında ya da birleştirildiğinde birim olma niteliğini koruyan birimlerdir. Bu durumda birimlerin sadece büyüklükleri değişmektedir. E seçeneğinde verilen birim aynı araştırma düzeninde parçalandığında veya birleştirildiğinde birim olma niteliğini kaybetmez. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

İncelenen birimlerin sahip olduğu ve birimden birime farklı değerler alabilen, dolayısıyla birimlerin ayırt edilmesini sağlayan niteliklerine “değişken” adı verilir. Örneğin, insanlar için yaş, cinsiyet, öğrenim durumu, medeni durum, bir bina için inşaat türü, oda sayısı, kullanım alanı, bir hastane işletmesi için yatak sayısı, hizmet verdiği servisler, doktor sayısı v.b. değişken olarak sayılabilir.

Oranlı ölçekte aralıklı ölçeğin özellikleriyle birlikte sıfır değerinin bir başlangıç değeri olması söz konusudur. Buna bağlı olarak sıfır değeri yokluk anlamı ifade eder ve herhangi iki değer arasındaki katın (veya oranın) bir anlamı vardır.

Sayısal değişkenler oranlı ve aralıklı ölçme düzeyinde, buna karşın sayısal olmayan değişkenler ise sıralayıcı ve sınıflayıcı ölçekle ölçülebilmektedir. Dolayısıyla sınıflayıcı ve sıralayıcı ölçekle elde edilen veriler “parametrik olmayan”, aralıklı ve oranlı ölçekle elde edilen veriler hem “parametrik” hem de “parametrik olmayan” tekniklerden yararlanılarak çözümlenebilir.

Bir araştırmada ele alınan belirli bir değişkenin birimlerde ortaya çıkış biçimi olan düzeyler değişkenin ölçülmesiyle belirlenebilir. Ölçme, herhangi bir değişkene ilişkin gözlem sonuçlarının sayı ve simgelerle gösterilmesidir.

Üzerinde araştırma yapmak amacıyla hakkında bilgi elde edinilmek istenen ve belirli bir tanıma uyan, yani yığın olay niteliğindeki birimlerin tamamının oluşturduğu topluluğa “ana kütle” adı verilmektedir. Ana kütleyi oluşturan birimlerin aralarında farklılıklar olmakla birlikte biçimsel homojenlik açısından bazı ortak özellikleri bulunmalıdır.

Hakkında bilgi elde etmek amacıyla hedeflenen ana kütleden hesaplanan aritmetik ortalama, standart sapma, oran gibi özet değerlere “parametre adı verilir.

İncelenen birimlere ilişkin verilerin elde edilmesi, elde edilen verilerin sayısal yapılarının anlaşılabilmesi amacıyla işlenip düzenlenmesi, tablolar ve grafiklerle görsel olarak sunulması, aritmetik ortalama, standart sapma gibi değerlerle özetlenmesi betimsel istatistiğin konusudur. Buna karşılık örnekleme temeline dayanan çıkarsamalı istatistikte bir ana kütleden tesadüfî olarak seçilen örneklem yardımıyla ana kütle parametrelerine ilişkin tahmin, hipotez testleri ve gelecek dönemlere ilişkin öngörüler yapılır.

Ömür süreleri oldukça uzun olan, dolayısıyla herhangi bir anda incelenebilecek durumdaki birimler “devamlı birim”, çok kısa bir ömür süresine sahip, dolayısıyla ortaya çıktığı anda incelenebilecek birimler “ani birim” olarak sınıflandırılır. Dolayısıyla hastane var olduğu sürece incelenebileceği için devamlı birim niteliğindedir.

Üzerinde araştırma yapmak amacıyla hakkında bilgi elde edinilmek istenen ve belirli bir tanıma uyan, yani yığın olay niteliğindeki birimlerin tamamının oluşturduğu topluluğa “ana kütle” adı verilmektedir.

Belirli bir değişkenin birimlerde ortaya çıkış biçimine “düzey” adı verilir. Düzeyler araştırma için verileri (gözlem değerleri, ölçüm sonuçları) oluşturur.

Bağımlı (açıklanan) değişken, bir araştırmada özellikle inceleme konusu olan ve başka değişken ya da değişkenler tarafından açıklanan değişkendir.

Düzeyleri sayılarla ifade edilebilen ve matematiksel işlemlere elverişli olan değişkenlere sayısal (nicel) değişken adı verilir. Sayısal bir değişkenin herhangi iki düzeyi arasına düşünsel olarak sonsuz sayıda yeni düzey ilave edilebiliyorsa sürekli, sınırlı sayıda yeni düzey ilave edilebiliyorsa kesikli sayısal değişken söz konusu olur. Dolayısıyla hasta sayısı kesikli nicel (sayısal) değişkendir.

Sınıflayıcı ölçek, incelenen değişken bakımından birimlerin eşdeğer olup olmadıklarını ortaya koyan ölçme düzeyidir.

Doğal birim, parçalara ayrıldığında veya birleştirildiğinde birim olma özelliklerini yitiren birimlerdir.

Sağlık yöneticileri için veri kaynakları ölümler, doğumlar, hastalıklar ve sağlık hizmetleri konusunda sürekli olarak tutulan kayıtlar veya deneylerle saptanan veriler olabilir. İstatistikte toplanan ilk veriler ham veri olarak tanımlanır. Ham veriler üzerinde herhangi bir düzenleme ve işlem yapılmamış verilerdir.

Derlenen verilerden anlamlı sonuçlar çıkarabilmek için verinin taşıması gereken özellikler; doğru, güvenilir,güncel ve düşük maliyetli veri olmasıdır.