TİBBİ CİHAZ VE MALZEMELER

Russell Ackoff, bilişimi geniş bir perspektifte ele alarak DIKW (Data, Information, Knowledge and Wisdom) Hiyerarşisi’ni ortaya atar

Toplum sağlığı bilişiminde merkezde toplum yer almaktadır, klinik bilişimde odak noktası bireydir, görüntüleme bilişiminde organ ve dokular (örn. Bilgisayarlı tomografi), biyobilişimde ise hücreler, hücreiçi yapılar, proteinler, genler ve moleküller odak noktası olarak yer almaktadır (örn. Genom dizileme).

Betts, bir bilgi sisteminin sahip olduğu iki özelliği “verinin bilgiye dönüştürülmesi” ve “bilginin analiz edilmesi” olarak ifade etmiştir.

HIMSS’e göre e-sağlık, bireylerin sağlık durumunu iyileştirme amacıyla sağlık kurumları, sağlık çalışanları, hastalar ve tüketicilerin faydalandığı klinik ve iş süreçlerinin erişilebilirlik, verimlilik, etkinlik ve kalitesini geliştirmek üzere İnternet ve ilgili diğer teknolojilerin sağlık hizmetleri alanında kullanılmasıdır.

Ülkemizde Sağlık-NET, Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS), Tele-Tıp, Ulusal Sağlık Veri Standartları Sözlüğü (USVS), Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS) ve web tabanlı çok sayıda servis, Türkiye’deki e-sağlık uygulamalarının temel bileşenlerini oluşturmaktadır.

Bunların yanı sıra, “m-sağlık”ın güncel ve proaktif potansiyelinin etkin bir şekilde kullanımı doğrultusunda AB çapında birtakım politika geliştirme çalışmaları yapılmıştır. Nisan 2014’te AB Komisyonu m-sağlık konusunda bir Yeşil Rapor hazırlamış ve bu rapor da m-sağlıkın AB çapında kavranması konusunda tanımlı 11 bariyer hakkında görüşlerini sunmak üzere paydaşlara davette bulunan bir kamuoyu müzakeresine zemin hazırlamıştır.

Robert Reiser, sağlık kurumlarında hastalara yönelik tıbbi kayıtlar tutulmasının sebeplerine yönelik birtakım açıklamalarda bulunmuştur. Reiser’a göre hasta kayıtları yapılan gözlemleri hatırlamak, bilgilendirmek, öğrencilere yol göstermek, bilgi sahibi olmak, performans izlemi yapmak ve müdahaleleri gerekçelendirmek amaçları doğrultusunda tutulmaktadır

KSK Sistemi’nin Türkiye de uygulanması, 2015 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından uygulamaya konan E-Nabız Kişisel Sağlık Sistemi’yle mümkün olmuştur.

CPOE genel manada hasta hizmetlerini ve reçeteleme süreçlerini oluşturma ve yönetme hususunda klinik çalışanlara yardımcı olmak üzere özel olarak dizayn edilen order giriş uygulamasıdır

Telesağlığın, sağlık hizmetleri hususundaki ikinci katkısı hasta ve çalışanlara sağlık eğitimi hizmeti sunmasıdır.

Shortlife ve Blois ise biyomedikal bilişim ifadesini tercih etmekle birlikte, bunu toplum sağlığı bilişimi, klinik bilişim, görüntüleme bilişimi ve biyobilişim olmak üzere dört alt başlıkta incelemiştir. Toplum sağlığı bilişiminde merkezde toplum yer almaktadır, klinik bilişimde odak noktası bireydir, görüntüleme bilişiminde organ ve dokular (örn. Bilgisayarlı tomografi), biyobilişimde ise hücreler, hücreiçi yapılar, proteinler, genler ve moleküller odak noktası olarak yer almaktadır (örn. Genom dizileme).

Ülkemizde Sağlık-NET, Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS), Tele-Tıp, Ulusal Sağlık Veri Standartları Sözlüğü (USVS), Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS) ve web tabanlı çok sayıda servis, Türkiye’deki e-sağlık uygulamalarının temel bileşenlerini oluşturmaktadır. 2009 yılında çalışmalara başlanılan ve 2011 yılında ülke genelinde yaygınlaştırılan MHRS, vatandaşların Sağlık Bakanlığına bağlı birinci, ikinci ve üçüncü basamak hastaneler ve ADSM’lerden (Ağız Diş Sağlığı Merkezi) ALO 182 hattı vasıtasıyla canlı operatörlerden veya web üzerinden istedikleri hastane ve hekimden randevu alabildikleri bir e-sağlık uygulamasıdır. Bu sistem üzerinden günlük 400 bine varan kişi muayene randevusu almaktadır.

Ülkemizde Sağlık-NET, Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS), Tele-Tıp, Ulusal Sağlık Veri Standartları Sözlüğü (USVS), Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS) ve web tabanlı çok sayıda servis, Türkiye’deki e-sağlık uygulamalarının temel bileşenlerini oluşturmaktadır.

Avrupa’da HIMSS Stage 7 seviyesine sahip Toplam 5 hastane bulunmakta olup bunların ikisi (İzmir Tire Devlet Hastanesi ve Yozgat Şehir Hastanesi) ülkemizde yer almaktadır.

Shortlife ve Blois ise biyomedikal bilişim ifadesini tercih etmekle birlikte, bunu toplum sağlığı bilişimi, klinik bilişim, görüntüleme bilişimi ve biyobilişim olmak üzere dört alt başlıkta incelemiştir. Toplum sağlığı bilişiminde merkezde toplum yer almaktadır, klinik bilişimde odak noktası bireydir, görüntüleme bilişiminde organ ve dokular (örn. Bilgisayarlı tomografi), biyobilişimde ise hücreler, hücreiçi yapılar, proteinler, genler ve moleküller odak noktası olarak yer almaktadır (örn. Genom dizileme).

Veri (data) dediğimiz şey basit semboller, ölçümlerdir. Bu tarz veriler işlenip, birtakım düzlemlere oturtulduktan sonra bilgi oluşur. Bilgi dediğimiz şey “kim, ne, ne zaman ve nerede” sorularının yanıtıdır. Bilgi yorumlanarak anlamlandırıldığında kavrayışa (knowledge) dönüşür. Kavrayış ise “nasıl” sorusunun yanıtıdır. Bu sorunun anlaşılıp değerlendirilmesiyle “neden” sorusu yanıtlanır ve özümsemeye (wisdom) ulaşılır.

HBYS, bir hastanedeki tüm tıbbi ve idari işlemlerin bilgisayar ortamında yapılması, her türden verinin entegre modüllerle, farklı kullanıcılar kanalıyla bir ana veri tabanına girilmesi ve gereken tüm çıktıların/verilerin bu veri tabanından tekrar anlamlı bir şekilde geri alınmasını sağlayan ve hastanelere zaman, iş gücü ve mali anlamda kazanç ve daha da önemlisi araştırma ve çalışma aktiviteleri için nitelikli veri elde edilmesini sağlayan
yazılımlar bütünüdür.

Sağlık Bakanlığının vatandaşın kullanımına sunduğu E-Nabız Kişisel Sağlık Sistemi ile birlikte akıllı bileklik ve saat gibi giyilebilir teknolojiler vasıtasıyla toplanan adım, nabız, harcanan kalori, uyku kalitesi, solunum hızı, kilo, vücut sıcaklığı, ultraviyole indeksi, zorlu vital kapasite ve tansiyon gibi veriler doğrudan kişinin e-nabız profiline aktarılmakta ve yukarıda bahsettiğimiz üzere, olası hastalıklara karşı erken teşhis gibi hususlara imkân
vermektedir. Böylelikle bu verilerin giyilebilir cihazlarla ölçümüyle, kişinin ek bir ekipman kullanma ve hastane ziyaretinde bulunma ihtiyacı ortadan kalkmakta, diğer yandan bu ölçümler için yapılacak hastane ziyaretleri sebebiyle oluşacak doğrudan ve dolaylı maliyetlerin önüne geçilmektedir.

2009 yılında çalışmalara başlanılan ve 2011 yılında ülke genelinde yaygınlaştırılan MHRS, vatandaşların Sağlık Bakanlığına bağlı birinci, ikinci ve üçüncü basamak hastaneler ve ADSM’lerden (Ağız Diş Sağlığı Merkezi) ALO 182 hattı vasıtasıyla canlı operatörlerden veya web üzerinden istedikleri hastane ve hekimden randevu alabildikleri bir e-sağlık uygulamasıdır. Bu sistem üzerinden günlük 400 bine varan kişi muayene randevusu almaktadır.

Yine kişi dilerse acil durumlarda sağlık ekiplerinin kişinin kendisi tarafından belirlenen birtakım verilerine (kan grubu bilgisi, hastalık ve ilaç geçmişi vs.) erişme izni verebilmektedir. Bu noktada e-nabızın 112 Acil butonu etkin bir çözüm teşkil etmektedir. Vatandaşlar, e-nabız mobil uygulamasında bulunan 112 Acil butonuyla kendisi veya bir başkası için acil sıhhi yardım çağrısında bulunabilmektedir. Akabinde ilgili kişinin acil sağlık bilgileri ve konumu 112 merkezine ulaştırılmakta ve olay mahaline en uygun durumdaki ambulans ilgili noktaya yönlendirilmektedir.