TİBBİ CİHAZ VE MALZEMELER

Shortlife ve Blois ise biyomedikal bilişim ifadesini tercih etmekle birlikte, bunu toplum sağlığı bilişimi, klinik bilişim, görüntüleme bilişimi ve biyobilişim olmak üzere dört alt başlıkta incelemiştir. Toplum sağlığı bilişiminde merkezde toplum yer almaktadır, klinik bilişimde odak noktası bireydir, görüntüleme bilişiminde organ ve dokular (örn. Bilgisayarlı tomografi), biyobilişimde ise hücreler, hücreiçi yapılar, proteinler, genler ve moleküller odak noktası olarak yer almaktadır (örn. Genom dizileme).

Sağlık bilişimine yönelik ilk çalışmalar 1949 yılında Gustav Wager’in Almanya’da ilk profesyonel organizasyonu kurmasıyla başlamaktadır.

Ülkemizde Sağlık-NET, Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS), Tele-Tıp, Ulusal Sağlık Veri Standartları Sözlüğü (USVS), Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS) ve web tabanlı çok sayıda servis, Türkiye’deki e-sağlık uygulamalarının temel bileşenlerini oluşturmaktadır

mHIMSS Task Force’un başkanı Rosemary Nelson’a göre kullanımdaki en yaygın m-sağlık teknolojileri arasında cep telefonları/akıllı telefonlar, PDA’lar, tablet PC’ler, giyilebilir kablosuz biyo-alıcılar ve kablosuz kronik hastalık takip cihazları ve bu cihazların herhangi birine yüklenmiş ve kurulmuş; dahası toplumsal ve klinik sağlık verisi toplamaya, sağlık bilgilerinin sağlık çalışanlarına, araştırmacı ve hastalara iletimine yardımcı olan,
hastalara ait vital bulguların gerçek-zamanlı izlenmesini sağlayan ve doğrudan tedavi provizyonuna imkân veren m-sağlık uygulamaları yer almaktadır.

ETK, tek bir sağlık kurumunda bir birey hakkında yetkili klinisyenler ve görevliler tarafından oluşturulabilecek, toplanabilecek ve başvurulabilecek bir sağlık bilgisinin elektronik kaydıdır.

Bir diğer elektronik hasta kayıt türü olan Elektronik Sağlık Kaydı (ESK) ise ETK’nin aksine, birden fazla sağlık kuruluşunda yer alan yetkili klinisyenler ve personellerce oluşturulabilen, yönetilebilen ve başvurulabilen, ulusal çapta kabul edilen birlikte işlerlik standartlarına uyan bireysel sağlık bilgisinin elektronik ortamdaki kaydıdır.

Avrupa’da HIMSS Stage 7 seviyesine sahip Toplam 5 hastane bulunmakta olup bunların ikisi (İzmir Tire Devlet Hastanesi ve Yozgat Şehir Hastanesi) ülkemizde yer almaktadır. Diğerleri ise Hollanda ve Portekiz’de bulunmaktadır.

Bütüncül bir yaklaşımla telesağlığın sağlık hizmet sunumu noktasındaki yararlarından bahsetmek gerekirse telesağlık sayesinde tedavi hizmetleri gecikmeksizin, zamanında iletilir ve zorunlu müdahale sayısının azalmasına katkı sağlar. Diğer yandan, telesağlık sistemiyle tedavi hizmetleri mevcut lokasyonda sunulur, böylelikle tedavi için söz konusu olabilecek seyahat maliyetlerinin önüne geçilmiş olur. Evden yapılacak bir telesağlık izlemi
gereksiz hastane ziyaretlerini ve aynı şekilde sağlık çalışanlarının gereksiz ev ziyaretlerini elimine eder. Diğer yandan uzman konsültasyonuna daha kolay erişim sağlanmış olur. Bunların yanı sıra yardımcı sağlık personelleri tedavi sürecinde daha aktif rol alır ve anında tedavi ve hasta izlemleriyle tedavi süreklililiği sağlanmış olur. Dahası, kırsal bölgelerde görev alan sağlık çalışanları, video konferans imkânıyla eğitimlerini uzaktan sürdürebilir, bu imkân sayesinde hastalar da uygun ortamlarda sağlık eğitimi alabilir.

HIMSS süreçlerinde genel olarak kullanılan sistemler ve anahtar terimler aşağıda sayılabilir.
• EMR (Elektronik Medikal Record) Elektronik Medikal Kaydı
• CPOE (Computerized Provider Order Entry) Sağlık Çalışanı Order Girişi
• CDSS (Clinical Decission Support System) Klinik Karar Destek Sistemi
• ETL (Extract-Transform-Load) Çıkart – Dönüştür - Yükle
• CDD (Continuity of Care Document ) Tedavi-Bakım Sonrası Dökümantasyon
• CDA ( Clinical Document Architecture) Kliniksel Doküman Mimarisi
• CCR (Continuity of Care Records) Tedavi-Bakım Sonrası Kayıt
• CDM ( Chronic Diseases Management) Kronik Hastalık Yönetimi

Avrupa’da HIMSS Stage 7 seviyesine sahip Toplam 5 hastane bulunmakta olup bunların ikisi (İzmir Tire Devlet Hastanesi ve Yozgat Şehir Hastanesi) ülkemizde yer almaktadır. Diğerleri ise Hollanda ve Portekiz’de bulunmaktadır.

Veri (data) dediğimiz şey basit semboller, ölçümlerdir. Bu tarz veriler işlenip, birtakım düzlemlere oturtulduktan sonra bilgi oluşur. Bilgi dediğimiz şey “kim, ne, ne zaman ve nerede” sorularının yanıtıdır. Bilgi yorumlanarak anlamlandırıldığında kavrayışa (knowledge) dönüşür. Kavrayış ise “nasıl” sorusunun yanıtıdır. Bu sorunun anlaşılıp değerlendirilmesiyle “neden” sorusu yanıtlanır ve özümsemeye (wisdom) ulaşılır.

Shortlife ve Blois  biyomedikal bilişim ifadesini tercih etmekle birlikte, bunu toplum sağlığı bilişimi, klinik bilişim, görüntüleme bilişimi ve biyobilişim olmak üzere dört alt başlıkta incelemiştir. Toplum sağlığı bilişiminde merkezde toplum yer almaktadır, klinik bilişimde odak noktası bireydir, görüntüleme bilişiminde organ ve dokular (örn. Bilgisayarlı tomografi), biyobilişimde ise hücreler, hücreiçi yapılar, proteinler, genler ve moleküller odak noktası olarak yer almaktadır.

Sağlık bilişimine yönelik ilk çalışmalar 1949 yılında Gustav Wager’in Almanya’da ilk profesyonel organizasyonu kurmasıyla başlamaktadır. Akabinde 1960’lı yıllarda Fransa’da bilişim eğitim programı yürürlüğe girmiş, bütün Avrupa’ya yayılmış ve sonunda 70’lerde ABD’ye ulaşmıştır.

Sağlık bilgi sistemleri gibi yapıların sağlık alanına girmesiyle birlikte, bireysel verinin toplanması, işlenmesi, saklanması, analizi ve bilgiye dönüştürülmesi için birtakım uygulama çözümlerine ihtiyaç duyulmuş ve bu doğrultuda çeşitli yazılım çözümleri geliştirilmiştir. Söz konusu bu yazılım çözümlerinin genel adı “e-sağlık” çözümleridir.

Hızlı gelişen ve ihtiyaca göre çeşitlenen bir alan olan teknoloji alanındaki son yenilik, teknolojiyi taşınabilirliğin ötesinde giyilebilirlik doğrultusunda gelişmeye yöneltmiştir. Sağlık Bakanlığının vatandaşın kullanımına sunduğu E-Nabız Kişisel Sağlık Sistemi ile birlikte akıllı bileklik ve saat gibi giyilebilir teknolojiler vasıtasıyla toplanan adım, nabız, harcanan kalori, uyku kalitesi, solunum hızı, kilo, vücut sıcaklığı, ultraviyole indeksi, zorlu vital kapasite ve tansiyon gibi veriler doğrudan kişinin e-nabız profiline aktarılmakta ve yukarıda bahsettiğimiz üzere, olası hastalıklara karşı erken teşhis gibi hususlara imkân vermektedir.

ETK’ler, tek bir sağlık kuruluşunda oluşturulan, yönetilen ve saklanan tıbbi kayıtlardır. Tek bir sağlık kuruluşundan kasıt, tek bir lokasyon değildir; sağlık bilgisini aynı tescilli
veri yapısını ve mimarisini kullanan birden fazla birimin kullanması ve bilginin kurum sınırları dışına çıkmaması söz konusu bilgiyi bir ETK yapmaktadır. Görüldüğü üzere ETK,
sağlık kuruluşunun kendi kayıtları için alınan ve kurum sınırları dışına çıkarılmayan bir sağlık kaydıdır.

Dünya çapında, sağlık bilişim teknolojilerinde, etkin sağlık hizmet sunumuna büyük katkı sağlayacak olan KSK Sistemi’nin Türkiye de uygulanması, 2015 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından uygulamaya konan E-Nabız Kişisel Sağlık Sistemi’yle mümkün olmuştur.

Klinik KDS’lerin operasyonel bileşenlerini ele aldığımızda, birinci bileşen hastaya özgü kılavuzu sisteme sunan bilgi temelidir, ikinci bileşen bilgiyi kişiye özgü veriyle eşleştiren bir programdır ve üçüncü bileşen ise hastaya ilişkin veriyi Klinik KDS uygulamasına girmek üzere (veya doğrudan ETK’den almak üzere), bu noktadan sonra da ilgili veriyi tekrar klinisyene sunmak üzere kullanılan bir iletişim mekanizmasıdır.

Avrupa’da HIMSS Stage 7 seviyesine sahip Toplam 5 hastane bulunmakta olup bunların ikisi (İzmir Tire Devlet Hastanesi ve Yozgat Şehir Hastanesi) ülkemizde yer almaktadır. Diğerleri ise Hollanda ve Portekiz’de bulunmaktadır.

Beyaz Kod sistemi sağlık tesisinde hasta ve çalışanların fiziksel saldırı, cinsel taciz ve şiddete maruz kalmaları durumlarında personelin mavi kod sistemiyle aynı algoritma doğrultusunda olay bildirimi yapabilmesini ve yapılan bu çağrıların kayıt  edilmesini ve raporlanmasını sağlayan iletişim ve otomasyon sistemidir. Mavi Kod ise solunumsal veya kardiyak arrest gibi acil müdahale gerektiren bir durumun varlığını bildirir.