TİBBİ CİHAZ VE MALZEMELER

Toplum sağlığı bilişiminde merkezde toplum yer almaktadır, klinik bilişimde odak noktası bireydir, görüntüleme bilişiminde organ ve dokular (örn. Bilgisayarlı tomografi), biyobilişimde ise hücreler, hücreiçi yapılar, proteinler, genler ve moleküller odak noktası olarak yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Elektronik Tıbbi Kayıtlar (ETK)’ler, tek bir sağlık kuruluşunda oluşturulan, yönetilen ve saklanan tıbbi kayıtlardır. Elektronik Sağlık Kaydı (ESK) ise ETK’nin aksine, birden fazla sağlık kuruluşunda yer alan yetkili klinisyenler ve personellerce oluşturulabilir. ETK, sağlık kuruluşunun kendi kayıtları için alınan ve kurum sınırları dışına çıkarılmayan bir sağlık kaydıdır. ESK’lere zaman ve mekandan bağımsız olarak erişim mümkündür, her durumda bireyin ESK’sine erişim sağlanabilir. Dahası, ESK’ler bilgiyi saklayıp aktarmakla kalmamakta, aynı zamanda bu bilgilere ilişkin tahminler yürütmektedir şöyle ki hastaya yeni bir ilaç reçetelendiğinde problem araştırması yapmakta ve potansiyel uyuşmazlıklar konusunda otomatik olarak sorumlu klinisyeni bilgilendirmektedir. II., III. ve IV. yargılar doğrudur. Doğru cevap B'dir.

KSK Sistemi’nin Türkiye de uygulanması, 2015 yılında T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından uygulamaya konan E-Nabız Kişisel Sağlık Sistemi’yle mümkün olmuştur. E-nabız ile tüm vatandaşlar kendi adlarına üretilmiş tüm sağlık bilgilerini yönetebilmekte, sağlık geçmişlerini görüntüleyebilmekte ve bu bilgileri zamandan ve mekândan bağımsız olarak diledikleri kişiyle paylaşabilmektedir. Doğru cevap A'dır.

KDS’ler çok fazla programlama çabası gerektirmeksizin genelde teknik personel olmayan kullanıcılara çeşitli analizler sunmaktadır. Yöneticiler ise KDS’yi arama yapma, veriyi geri çağırma, kararla alakalı veriyi analiz etme temel amaçları çerçevesinde kullanmakta, böylelikle daha etkin kararlar alma ve politikalar oluşturma hususunda kendilerine yardımcı olacak temel noktaları bir araya getirebilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Sağlık bilişimine yönelik ilk çalışmalar 1949 yılında Gustav Wager’in Almanya’da ilk profesyonel organizasyonu kurmasıyla başlamaktadır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

HBYS, bir hastanedeki tüm tıbbi ve idari işlemlerin bilgisayar ortamında yapılması, her türden verinin entegre modüllerle, farklı kullanıcılar kanalıyla bir ana veri tabanına girilmesi ve gereken tüm çıktıların/verilerin bu veri tabanından tekrar anlamlı bir şekilde geri alınmasını sağlayan ve hastanelere zaman, iş gücü ve mali anlamda kazanç ve daha da önemlisi araştırma ve çalışma aktiviteleri için nitelikli veri elde edilmesini sağlayan yazılımlar bütünüdür. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Elektronik Belge ve Doküman Yönetim Sistemi (EBYS), kurumsal anlamda kurum içi ve kurum dışı tüm yazışmaların yapılabildiği, iş süreçlerinin ve görevlerin takip edilebildiği, e-imza ve Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) gibi sistemlerle entegrasyonlar yapılarak kurumsal süreçlerin hızla ilerletilebildiği sistemlerdir. Doğru cevap E'dir.

2009 yılında çalışmalara başlanılan ve 2011 yılında ülke genelinde yaygınlaştırılan MHRS, vatandaşların Sağlık Bakanlığına bağlı birinci, ikinci ve üçüncü basamak hastaneler ve ADSM’lerden (Ağız Diş Sağlığı Merkezi) ALO 182 hattı vasıtasıyla canlı operatörlerden veya web üzerinden istedikleri hastane ve hekimden randevu alabildikleri bir e-sağlık uygulamasıdır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

E-Nabız Kişisel Sağlık Sistemiolası hastalıklara karşı erken teşhis gibi hususlara imkân vermektedir. Böylelikle bu verilerin giyilebilir cihazlarla ölçümüyle, kişinin ek bir ekipman kullanma ve hastane ziyaretinde bulunma ihtiyacı ortadan kalkmakta, diğer yandan bu ölçümler için yapılacak hastane ziyaretleri sebebiyle oluşacak doğrudan ve dolaylı maliyetlerin önüne geçilmektedir. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Bilgisayarlı Klinik Order Girişi (CPOE) genel manada hasta hizmetlerini ve reçeteleme süreçlerini oluşturma ve yönetme hususunda klinik çalışanlara yardımcı olmak üzere özel olarak dizayn edilen order giriş uygulamasıdır. Tıbbi orderların bilgisayar destekli olarak girilmesiyle birlikte, orderlar elektronik ortamda görülebilmekte, mükerrer order sorunlarının önüne geçilebilmekte ve dolayısıyla etkin tedavi uygulamasına katkı sağlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

ETK, tek bir sağlık kurumunda bir birey hakkında yetkili klinisyenler ve görevliler
tarafından oluşturulabilecek, toplanabilecek ve başvurulabilecek bir sağlık bilgisinin elektronik kaydıdır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Klinik KDS vasıtasıyla klinisyenler, hasta ve tedavi sunucular, klinik bilgi ve bireye özgü bilgiyle donanarak etkin sağlık hizmet sunumunu geliştirme noktasında daha efektif kararlar alabilmektedir. Klinik KDS’lerin işleyiş prensibi dâhilinde hasta bilgisi klinik bilgi temeliyle eşleştirilmekte ve hastaya özel değerlendirme ve tavsiyeler tedavi esnasında veya uygun zamanda sağlık profesyoneline iletilmektedir. Klinik KDS’lerin operasyonel bileşenlerini ele aldığımızda, birinci bileşen hastaya özgü kılavuzu sisteme sunan bilgi temelidir, ikinci bileşen bilgiyi kişiye özgü veriyle eşleştiren bir programdır ve üçüncü bileşen ise hastaya ilişkin veriyi Klinik KDS uygulamasına girmek üzere (veya doğrudan ETK’den almak üzere), bu noktadan sonra da ilgili veriyi tekrar klinisyene sunmak üzere kullanılan bir iletişim mekanizmasıdır. Bunlara ek olarak Klinik KDS’lerin efektif kullanımına yönelik yasal bariyerler de söz konusudur. Klinik KDS’lere ilişkin herhangi bir detaylı içtihat hukukunun söz konusu olmaması ciddi bir sorun teşkil etmektedir. A, B, C ve D şıklarında bulunan özellikler klinik KDS'ye aittir. Doğru cevap E'dir.

Klinik KDS’nin ikinci bileşeni olan sonuç motoru, bilgiyi hastaya özgü veriyle birleştiren yapı olmakla birlikte, girdi ve diğer verileri mantıklı bir çıktı şemasına göre birleştiren enstrümandır. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

CPOE genel manada hasta hizmetlerini ve reçeteleme süreçlerini oluşturma ve yönetme hususunda klinik çalışanlara yardımcı olmak üzere özel olarak dizayn edilen order giriş uygulamasıdır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

HIMSS 1961 yılında kurulmuş olan; Amerika, Avrupa ve Asya’da yapılanmaları bulunan ve kâr amacı gütmeyen bir organizasyon olarak bilinmektedir. HIMSS, hastaneleri EMRAM (Elektronik Medikal Sağlık Kaydı Adaptasyon Modeli) skorlaması ile dijitalleşme kavramı üzerinden analiz ederek Stage 1’den Stage 7’ye kadar derecelendirmekte ve akreditasyonunu sağlamaktadır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Avrupa’da HIMSS Stage 7 seviyesine sahip Toplam 5 hastane bulunmakta olup bunların ikisi (İzmir Tire Devlet Hastanesi ve Yozgat Şehir Hastanesi) ülkemizde yer almaktadır. Diğerleri ise Hollanda ve Portekiz’de bulunmaktadır. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Beyaz Kod sistemi sağlık tesisinde hasta ve çalışanların fiziksel saldırı, cinsel taciz ve şiddete maruz kalmaları durumlarında personelin mavi kod sistemiyle aynı algoritma doğrultusunda olay bildirimi yapabilmesini ve yapılan bu çağrıların kayıt edilmesini ve raporlanmasını sağlayan iletişim ve otomasyon sistemidir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Sağlık.NET, sağlık kurumlarında elektronik ortamda oluşturulan veriyi, doğrudan veri kaynağından, standartlar dâhilinde toplamayı, topladığı verilerden tüm paydaşlar için nitelikli bilgi üreterek sağlık hizmetlerinde verimliliği ve kaliteyi artırmayı hedefleyen hızlı, güvenli ve geliştirilebilir bir bilgi ve iletişim platformudur. Bu yönüyle e-sağlık, sağlık sektöründeki sorun ve öncelik alanlarını belirlemede, gereken önlemlerin alınmasında, kaynak, çalışma ve yatırım planlarının yapılmasında ve sağlık hizmet kalitesinin değerlendirilmesindeki rolüne ek olarak, bilimsel araştırma ve çalışmalar için gereken nitelikli verinin toplanması ve işlenmesinde de birincil düzeyde role sahiptir. Doğru cevap A'dır.

Elektronik Tıbbi Kayıtlar (ETK), tek bir sağlık kurumunda bir birey hakkında yetkili klinisyenler ve görevliler tarafından oluşturulabilecek, toplanabilecek ve başvurulabilecek bir sağlık bilgisinin elektronik kaydıdır. Aynı zamanda sağlık bilgisi sağlık, refah, idari veri, toplum sağlığı ve bilimsel araştırmalardan elde edilen bilgiyi içermektedir. Doğru cevap D'dir.

Kişisel Sağlık Kaydı (KSK) dâhilinde eksiksiz bir içerik listesi söz konusu olmamakla birlikte uluslararası yaygın kanaat, KSK’nin “kişiye ait isim ve doğum tarihini içeren kimlik bilgileri, acil durumlarda iletişime geçilecek kişi bilgisi, sağlık hizmet sunucularının, aile hekimi ve diğer hekimlerinin adları, adresleri ve irtibat numaraları, sosyal güvence bilgileri, vasiyet, ön direktifler veya tıbbi vekâletname, organ bağış bilgileri, önemli hastalık ve operasyon bilgileri, güncel ilaç ve dozaj bilgileri, alerji ve hassasiyetler, aile hikâyesindeki önemli tarihler, olaylar ve kalıtsal durumlar, güncel fiziksel muayene sonuçları, uzman görüşleri, önemli test sonuçları, sağlık konularına ilişkin güncel eğitim materyalleri, ezgersiz programı, alınan herhangi bir konsültasyon, alınan herhangi bir bitkisel tedavi, tedavi ve/veya bakım orderları, görüntüleme tetkik raporları, laboratuvar raporları, bağışıklama geçmişi, hasta rızası ve yetkilendirme prosedürleri ve kan bilgileri” ni içermesi beklenir. Doğru cevap E'dir.