TİBBİ CİHAZ VE MALZEMELER

Özel Hastaneler Yönetmeliğinde De­ğişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik “MADDE 21 – Aynı Yönetmeliğin 24 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Ameliyathane:

MADDE 24 – Özel hastanelerde;

Ameliyathanenin hastane içerisinde cerrahi yoğun bakım ünitesine ve yatan hastaların servisleri ile patoloji ve radyoloji gibi destek servislerine kolay ulaşılabilir bir alanda olması gereklidir. Yapay ışıklandırma yeterli olduğundan günümüzde ameliyathanelerde gün ışığına gereksinim duyulmamaktadır. Yüz ve daha az yataklı hastanelerde pek çok cerrahi müdahale ameliyathanenin aynı alanında gerçekleştirilebilir. Tek bir koridor ve bunun üzerinde yerleşen iki-üç ameliyathane bu kapasite için uygundur. Beşyüz ve üzeri yataklı hastanelerde ise 12-13 oda gerekecektir ve çift koridorlu “U” veya “T” şeklindeki tasarımlar bu kapasiteye daha uygun olacaktır. Tüm tasarımlarda malzemenin akış yönü temiz merkezi alandan ameliyathane odala­rına ve oradan da çevredeki koridorlara doğrudur. Ameliyatlarda kullanılan kirli materyal temiz alana asla tekrar girmemelidir.

Steril alanları (ameliyat masası, alet masası) kontamine etmeden cerrahi ekip elemanla­rının steril olarak giyinebilmelerine, hastanın steril olarak örtülmesine ve cerrahi per­sonelin hareket edebilmelerine olanak sağlayacak ve anestezi ekibinin çalışmasına engel olmayacak boyutta ve yeterlilikte olmalıdır. Bu sayılan özelliklerin ışığı altında ideal bir ameliyathanenin 6 x 6 = 36 m2 olması gerekir.

Ortada ve yerde dolanan ve sarkan kabloları ve tüpleri ortadan kaldırmak amacıyla tavana monte ettirilen ve hareket edebilen pendantlar kullanılmalıdır.

Kapılar, yaklaşıldığında kendiliğinden iki yana açılan türde olmalıdır. Ayrıca kapıların boyutlarının emniyetli geçiş için 1,5 m’den dar olmaması ve elden ele bulaşma ile oluşa­cak çapraz infeksiyonu önlenmesi bakımından dezenfektanlara dayanıklı şekilde üreti­lenlerinin tercih edilmesi gereklidir. Kapılar gerektiğinde elle açılabilme özelliğine sahip olmalıdır.

Işık kaynağı tüm odaya yayılabilen, gerektiğinde arttırılabilen şekilde ve minimum 2000 lux şiddetinde olmalıdır.

Ameliyathane odasında kullanılan yer ve duvar kaplamaları genel hijyen kurallarının sağlanması ve korunması bakımından önem taşımaktadır. Ek yerleri az olan, yıkanabilen özellikte ve üzerinde devamlı hareket eden değişik tıbbi cihazlara karşı dayanıklı olması gerekir. Duvar ve yerlerde kullanılan malzemelerin küflenmenin oluşmasına, mantarlaş­malara ve bakteriyel kontaminasyona karşı dirençli olması gerekmektedir.10 μ’dan daha küçük gözenekli kaplamaların üzerlerindeki organik madde veya tozları en aza indirdiği bilinmektedir.

Ameliyathane duvarlarında kullanılacak renkler pastel tonlardan seçilmelidir. Evren­sel olarak seçilen renk yeşildir. Yeşil renk parlamayı azaltması, rahatlatıcı olması, kan ve pembe renkli dokularla kontrast oluşturması nedeniyle sık kullanılır.

Ameliyathanenin havasında normalde bakteri bulunur. Ancak bunun olumsuz so­nuçlara neden olması için miktarı ve derişimi önemlidir. Ameliyat odası boşken 30 cfu/ m3’ ü, kullanılırken de 180 cfu/m3’ ü geçmemek üzere havada bakteri bulunmasına izin verilir. Havadaki bakteri yoğunluğu odada hareket eden insan sayısıyla doğru orantılıdır. Bu nedenle ameliyat sırasında ameliyat odasındaki insan hareketi ve dolayısıyla insan sa­yısı mümkün olduğunca aza indirilmelidir. Ameliyat odasının açıldığı koridor havasının, komşu odalara oranla daha yüksek basınçta tutulması gerekir. Bu pozitif basınç daha az temiz ortamlardan ameliyat alanına hava akımını önler.

Konvansiyonel yöntemlerin toz ve aerosol partiküllerini ortamdan uzaklaştırarak ha­vadaki bakteri sayısını etkili bir şekilde azalttıkları kanıtlanmıştır. Havalandırma siste­minde etkinlikleri standardize edilmiş ardışık iki filtre sistemi bulunmalıdır. Konvansi­yonel ameliyathane havalandırma sistemleri, saatte en az 15 filtre edilmiş hava değişimi yapmalı ve bunlardan en az 3’ü (% 20) temiz hava ile olmalıdır. Hava tavandan verilmeli ve tabandan dışarı alınmalıdır. Gerekli konforu sağlaması için sıcaklık 20-22 0C arasında, nem oranı % 30-50 arasında tutulmalı, ısı ve nem ekibin isteği ve ameliyatın özeliğine göre içeriden ayarlanabilir olmalıdır. % 60’ın üzerindeki nem, kuru yüzeyler üzerinde yo­ğunlaşmalara neden olur ve % 50’nin altındaki nem de statik elektriği engellemez. Bazı ameliyatlarda cerrahi alan enfeksiyon riskini azaltmak için ek önlem olarak laminer hava akımının kullanılması önerilmiştir. Laminer hava akımı, parçacıklardan arındırılmış ha­vanın aseptik ameliyat ortamı üzerinden sabit bir hızda (0,3-0,5 μm/saniye) akımını sağ­layacak şekilde tasarlanmıştır. Bu hava akımı yatay ya da dikey olarak yönlendirilebilir ve yeniden odaya verilen hava, genellikle yüksek etkinliğe sahip HEPA filtreden geçirilir (ultra-clean air). HEPA filtreler küçük çaplı partikülleri bile % 99,97 etkinlikle temizleyen yüksek etkinlikte hava filtreleridir. Hava 0.3 μ çapındaki partikülleri %99.97 oranında te­mizleyen HEPA filtrelerden geçirilerek yatay veya dikey yönde sabit hızda ameliyat alanı üzerinden üfler. Minimal hava tirbülansı ile birlikte mikroptan arındırılmış temiz hava sağlanır. Bu havalandırma sistemi (ultra-clean air) ), hiç partikül içermeyen aşırı temiz havalandırmalı odalar implant ve protez cerrahisi gibi bazı cerrahi işlemlerin uygulandığı ameliyat odalarında önerilir.

Ameliyathane odasına havalandırma sisteminden gelen hava odadan çıkan havadan bir miktar daha fazla olmalıdır. Böylece ameliyathane içerisindeki pozitif basınç dış alan­daki potansiyel kontamine havanın ameliyathane odası içerisine girişini engeller. Ameli­yathane kapılarının kapalı tutulmalarının bir nedeni de budur.

Ameliyathanelerin, özellikle kullanılmadıkları zamanlarda, ultraviyole (UV) ışık ile ay­dınlatılarak ortamdaki bakteri yükünün azaltılması değişik kuruluşlarda kullanılmakla bir­likte, bu uygulamanın da infeksiyon oranını azalttığı konusunda bilimsel bir kanıt yoktur.

Medikal Gaz Bağlantısı: Ameliyathanede kullanılmak üzere üretilmiş ve paketlen­miş gazlara Medikal Gaz denir. Yasal olarak ilaç kabul edilen bu gazlar oksijen, azot protoksit, nitrojen ve medikal havadır. Ameliyathanede silindirik tüplerde bulun­durulur veya merkezi gaz santralinden boru hattı ile transfer edilirler. Bilgi işlem bağlantıları: Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile birlikte bilgi akışı tek merkezde toplanmakta ve ameliyathanelerindeki bilgisayarlardan bu verile­re ulaşılabilmektedir. Eskiden ameliyathane salonlarında bulunan negatoskoplar yerine dokunmatik monitorler yerleştirilmiştir. Hastaya ait direk grafi, tomografi, MR görüntüleri ve tıbbi laboratuvar sonuçları bu monitorlerden ameliyat sırasında izlenebilmektedir.

Ameliyatlar esnasında ameliyathanede insan hareketi ve sayısı en aza indirilmelidir. Havadaki bakteri yoğunluğu odada hareket eden insan sayısı ile doğru orantılı olarak artar. Ameliyathanede her kişi dakikada 10.000 bakteri yayar. Bu sayı hareketle 50.000’e yükselir.

Cerrahi ekibin üyeleri genelde ameliyathane giysisi adı verilen bir gömlek ve bir pan­tolon giyer. Kanla veya herhangi bir infeksiyon ihtimali taşıyan madde ile temas etmiş giysiler hemen ya da mümkün olduğunca çabuk değiştirilmelidir. Kirli malzemelerin ta­şınması steril veya temiz malzemelerin taşındığı koridorlardan yapılmamalıdır.

Ameliyat ekibinin giydiği eldiven, maske veya kepler infeksiyon önleminin olmazsa olmaz koşullarıdır. Cerrahi ekibin her elemanının saç, deri ve mukozalarından canlı mik­roorganizmalar etrafa yayılır. Bu nedenle de ekibin saç, deri ve mukozaları örterek bu yollardan oluşabilecek yayılmayı önlemek amacıyla kep ve maske kullanmaları, doğru bir uygulama olarak günümüzde kabul edilmektedir.

Galoşlar ameliyathane ayakkabılarıyla dış ortamın kirinin içeriye taşınmasını engelle­mek amacıyla kullanılır.

Cerrahi ekip, steril eldivenler giymeden önce el ve kollarını antiseptikli solüsyonlar ile yıkar ve fırçalar. Bunun amacı cerrahi alanla doğrudan veya dolaylı olarak karşılaşı­labilecek olan ellerin ve kolların uygun bir antiseptikli bir solüsyon ile yıkanarak yüzeyel floranın azaltılmasıdır. Bu amaçla günümüzde daha çok %4 klorheksidin glukonat veya %7.5’lik köpüren povidon-iyodür kullanılmaktadır. Bu işlemler esnasında tek başına sa­bunun kullanılması yeterli değildir. Yukarıda önerilen antiseptik solüsyonlar ile ellerin ve kolların üç-beş dakika yıkanması ve fırçalanması yeterli kabul edilmektedir. Steril eldi­venler, steril giysiler giyildikten sonra ameliyathane hemşiresi tarafından ameliyat ekibine giydirilmelidir.

Anestezide kullanılmak üzere merkezî gaz kaynaklarından ya da yedek silindirlerden sağ­lanan medikal gazlar anestezi cihazına girdikten sonra akımölçerlerden geçer. Akımölçer­ler, medikal gazların ml/dk. veya l/ dk. olarak verilmesini sağlayan aygıtlara verilen addır. Akımölçerler, her gaza özel olarak üretilir ve diğer gazlar için kullanılmaz. Günümüzde anestezi cihazlarında oksijen ve azot protoksit için olmak üzere iki akımölçer (flowmetre) bulunur.

Defibrilatör cihazı, ameliyathanede kullanılan temel cihazlardandır. Kalp kaslarının fibri­lasyona girerek rastgele kasıldıkları, dolayısıyla kalbin kan pompalama görevini yapama­dığı durumlarda kalbe elektrik şoku vererek kasılmaların tekrar düzenli hâle getirilmesi maksadıyla kullanılır. Defibrilatör cihazı, şehir ceryanı ve şarj edilebilir dahili bataryası ile çalışır. Cihazda aynı zamanda sürekli olarak EKG dalgalarını izlemek amacıyla EKG monitörü bulunmaktadır.

Ameliyathanede kullanılan bir diğer temel cihaz cerrahi aspiratördür. Hastanın vücudun­daki, ağzındaki veya yarasındaki kanı ve mukusu uzaklaştırmaya yarayan bir alettir. Emme aleti genellikle emilen sıvıların toplandığı bir kavanoza sahiptir. Cihazın kompresörü ile veya ameliyathanede bulunan bir vakum portu kullanılarak aspirasyon işlemi yapılabilir. Cerrahi aspiratörler 5 litrelik iki kavanoz ile toplam 10 litrelik kapasitede olup, cerrahi mü­dahale ve aspiratör gerektirecek durumlarda kullanılırlar.

Ameliyathanede kullanılan temel cihazlardan bir diğeri de elektrokoter cihazıdır. Dokuyu kesmek ve kanayan damarları dağlamak için gerekli radyo frekanslı AC enerjiyi üreten cihazlardır. Cihaz 220 V,50 Hz şebeke gerilimi ile çalışır, tüm açık ve laparoskopik cerrahi uygulamalar, su altı kesme (TUR) ve endoskopik girişimlerde kullanılabilecek özellikte olup, mikroişlemcisi sayesinde yağ, kas, sinir dokusu gibi farklı dokularda ortaya çıkan empedans farklılıklarını tanır ve çevre dokularda oluşabilecek nekrozu azaltabilmek için ideal enerji düzeyini otomatik olarak belirler. Elektrokoter Cihazları, hasta üzerinde yanıklara neden olmamak amacıyla çalışılmakta olan dokunun direncini sürekli ölçümleyerek ayarlanmış olan çıkış gücünü sabit bir şekilde hastaya transfer eder. Böylelikle hastanın kilosuna ve plakanın yapıştırıldığı bölgelerin farklılıklarına göre oluşabilecek yanık riskleri tamamen ortadan kaldırılmıştır.

Steril alanları (ameliyat masası, alet masası) kontamine etmeden cerrahi ekip elemanlarının steril olarak giyinebilmelerine, hastanın steril olarak örtülmesine ve cerrahi personelin hareket edebilmelerine olanak sağlayacak ve anestezi ekibinin çalışmasına engel olmayacak boyutta ve yeterlilikte olmalıdır. Bu sayılan özelliklerin ışığı altında ideal bir ameliyathanenin 6 x 6 = 36 m² olması gerekir.

Ameliyat Masasının ameliyat sırasında gerek duyulan pozisyonları (aşağı/yukarı, yatay kayma, sırt bölümü aşağı/yukarı, Trendelenburg/ters Trendelenburg, sağ/sol lateral, böbrek cerrahisi pozisyonları) gibi pozisyonları elektro-hidrolik sistem ile sağlanır.

Ameliyat masası tablasının minderleri dekübit yaralanmaları minimize etmek için poliüretan malzemeden üretilmiş, 60-80 mm kalınlığında, antistatik, sıvı geçirmez, dikişsiz ve yumuşak bir dokuya sahiptir.

Anestezi cihazları şekil, tasarım, kombinasyon olarak farklılık gösterebilir. Fakat markası ve üreticisi hangi firma olursa olsun bütün anestezi cihazlarında bulunması gereken temel bileşenler şunlardır:
• Temel gaz kaynağı ve yedek gaz kaynaklarına bağlantı
• Manometre ve basınç düşürücü valfler
• Akımölçerler (flowmetreler)
• Buharlaştırıcılar (vaporizatörler)
• Karbondioksit absorbanı
• Solunum devreleri
• Ventilatör
• Monitör
• Laringoskopi seti

Anestezi uygulamalarında devrede kaçak olması ya da aciliyet hâllerinde oksijene akımölçerin verebileceğinden daha yüksek hızda ihtiyaç duyulabilir. Bu durumlarda kullanılmak üzere ayrı bir oksijen hattı ve valfi bulunur. Oksijen flush valfi 30-70 ml/dk. hızda ve 20-45 psi basınçta oksijen verebilir.

Anestezi uygulamalarında devrede kaçak olması ya da aciliyet hâllerinde oksijene akımölçerin verebileceğinden daha yüksek hızda ihtiyaç duyulabilir. Bu durumlarda kullanılmak üzere ayrı bir oksijen hattı ve valfi bulunur. Oksijen flush valfi 30-70 ml/dk. hızda ve 20-45 psi basınçta oksijen verebilir

Ameliyathane salonlarının ölü alan oluşturacak girinti, çıkıntı ve bunlardan oluşan boşluklar ile keskin köşeler haricinde kalan net kübik kullanım alanı en az otuz metrekare, kardiyovasküler cerrahi ve organ nakli ile ilgili ameliyathaneler için en az kırkbeş metre kare olur. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Ameliyat odası boşken 30 cfu/ m3’ ü, kullanılırken de 180 cfu/m3’ ü geçmemek üzere havada bakteri bulunmasına izin verilir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Ameliyat masası aksesuarları, masanın her iki yanında bulunan paslanmaz çelikten üretilmiş kenar raylar üzerine monte edilir. Bu aksesuarlar; Anestezi çerçevesi, Serum askısı, Omuz destek, Vücut destek, Kol bölümü, Kol destek , Kol/el ameliyat bölümü, Bilek
kemeri, Diz destek , Artroskopik diz destek , Litotomi bacak askısı, Ayak destek, Ayak pedalı, Röntgen kaset sürücü, U-tipi baş bölümü, Çivili başlık, Atık toplama, Vücut kemer grubu gibi parçalardan oluşur. Ventilatör, anestezi cihazlarında bulunması gereken temel bileşenlerden bir tanesidir. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Volatil ajanları sıvı hâlden gaz hâle getirmek için kullanılan araçlara vaporizatör (buharlaştırıcı) adı verilir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.