TİBBİ CİHAZ VE MALZEMELER

Radyasyonun canlılar üzerinde oluşturduğu etki iki farklı şekildedir: Sitokastik etki ve deterministik etki. Sitokastik etki lösemi ve kanser oluşumu, genetik etki ve mutasyonlardan sorumludur. Deterministik etkiler erken dönemde (ciltte kızarıklık, saç-kıl dökülmesi) ve/veya geç dönemde (katarakt, kısırlık, konjenital anomaliler) ortaya çıkabilir.

X-ışını elektromanyetik bir enerji olup enerjisi ve frekansı yüksek, dalga boyu kısadır. Suni olarak röntgen tüpünde üretilir. X-ışının görüntülemede kullanılabilmesini sağlayan en önemli özelliği penetrasyondur. Görüntü oluşumunu etkileyen bir diğer özellik, x-ışınının dokulardan geçerken absorbsiyona uğramasıdır. Dokulardaki absorbsiyon farkı görüntüyü oluşturur. Doğru cevap B'dir.

A, B, D ve E şıklarında yer alan bilgiler doğrudur. Radyoskopi cihazları girişimsel işlemlerde (kateterizasyon ve tüp yerleştirme işlemleri, kırıkların redüksiyonu v.b.) rehber olarak kullanılabilir. C şıkkında yer alan bilgi yanlış olduğu için doğru cevap C'dir.

Dijital radyografide film üzerinde gri ton değişikliği yapılabilir, böylece dozun düşük veya yüksek gelme ihtimali ortadan kalkar ve gereksiz film tekrarı önlenmiş olur. Dijital radyografinin diğer avantajları, hastanın daha az radyasyon alması, görüntülerin bir yerden başka bir yere “network” ile transfer edilebilmesidir. Dijital radyolojinin dezavantajı, kuruluş aşamasında yüksek maliyet gerektirmesidir. I. ve III. yargılar doğrudur. Doğru cevap D'dir.

Ultrasonografi, Bilgisayarlı Tomografi, Elastografi ve Manyetik Rezonans Görüntüleme kesitsel görüntülemeye olanak sağlarken, mamografi cihazları, spesifik olarak meme kanserini erken dönemde saptamak için şikayeti olmayan hastalarda tarama yöntemi olarak kullanıldığı gibi şikâyeti olan hastalarda lezyonların değerlendirilmesi için kullanılmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Anjiografi, damar veya parankimal yapılarının görüntülenmesinde altın standart inceleme yöntemidir. Ayrıca girişimsel radyolojik işlemler ile damarsal lezyonların tedavisinde kullanılan bir cihazdır. Genellikle dijital sistemler olup subtraksiyon (çıkarma) işlemi sayesinde çevre dokular görüntüden çıkarılarak sadece damar görüntüleme yapılabilmektedir. Damar içine kontrast madde enjeksiyonu ile damarlar görülür hâle gelir. Doğru cevap E'dir.

Elastografi, US teknolojisindeki en son gelişmelerden olup dokunun sertliğini görsel (kalitatif) ve sayısal (kantitatif) olarak değerlendiren bir görüntüleme yöntemidir. Elastografinin çalışma prensibi, kanser dokusunun çevre dokuya göre daha sert olması gerçeğine dayanır. Bunu anlamak için probdan ses dalgası dışında bir titreşim gönderilir ve dokunun buna cevabı değerlendirilir. Önceleri meme ve tiroid kitlelerinde kullanılan bu yöntem, kendi içindeki yeni gelişmelerle prostat, kas iskelet sistemi ve karın içi solid organlarda da fibrozis ve malign kitle ayrımının değerlendirilmesinde kullanılmaya başlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Pozitron Emisyon Tomografi (PET)’de pozitron salan radyonüklidler (18F-flourodeoxyglukoz) kullanılır. Bu teknik tümör hücrelerinde olan metabolik değişimleri belirlemek, tanı koyma, evreleme, takip ve tedaviye yanıtın değerlendirilmesi için kullanılır. PET üç boyutlu olarak değerlendirmeye olanak tanır. Radyonüklid görüntüleme yöntemleri arasında en yüksek rezolüsyona sahip yöntemdir. PET yöntemi ile sadece radyonüklidin varlığı değil konsantrasyonu da belirlenebilmektedir. Doğru cevap A'dır.

MR cihazı çekim odasının BT cihazında olduğu gibi izolasyon için kaplanması gerekir. Buna “RF shielding” denir ancak kurşun değil bakır levhalar kullanılır. Bunun amacı BT’de x-ışınının dışarı sızmaması iken MR’da amaç, dış etkilerin magneti etkileyip homojenitesini bozmamasıdır. Doğru cevap C'dir.

Refleksiyon: Vücuda yollanan ses dalgalarının “yansıma”sı prensibi ile görüntü elde edilir. US cihazları bu prensiple çalışır. X-ışını kullanılan tüm cihazların (ör. BT, mamografi) ana çalışma prensibi transmisyondur. MRG ve RG’nin ana prensibi emisyondur. Doğru cevap E'dir.

BT 1963 yılında Cormack tarafından teorize edilmiş, 1967’de Hounsfield tarafından gerçekleştirilmiştir. BT, kesitsel görüntüleme yöntemlerinin başında gelmektedir. Hasta vücudundan tıpkı bir ekmeğin dilimleri gibi eşit ve istenen milimetrik kalınlıkta sanal kesitler alarak üç boyutlu görüntüleme sağlar. BT, tüm organ sistemleri görüntülemesinde kullanılabilir. Kontrast madde uygulamaları ile patolojilerin saptanması ve karakterizasyonu kolaylaşır. Doğru cevap D'dir.

C Kollu Floroskopi Cihazları: Bu aygıtlar da seyyar olup radyoskopi amacıyla geliştirilmiştir ve şehir şebekesinden alınan normal voltajla x-ışını üretmektedir. Radyoskopi cihazlarının hafifletilmiş ve basitleştirilmiş formundadır. Bu cihazlar radyolojik girişimsel işlemlerde kullanılabildiği gibi radyoloji birimi dışında endoskopik retrograd kolanjiografi (ERCP) incelemelerinde, kalp pili yerleştirilmesinde ve ameliyathane ortamında kırık-çıkıkların redüksiyonunda kullanılmaktadır.

Manyetik Rezonans Görüntüleme: MRG de BT gibi kesitsel bir görüntüleme yöntemidir ancak x-ışını kullanılmaz.

Ultrasonografi, ses dalgasını kullanan non-invaziv bir görüntüleme yöntemidir.

PET: Bu teknik tümör hücrelerinde olan metabolik değişimleri belirlemek, tanı koyma, evreleme, takip ve tedaviye yanıtın değerlendirilmesi için kullanılır. PET de SPECT gibi üç boyutlu olarak değerlendirmeye olanak tanır.

Damar veya parankimal yapılarının görüntülenmesinde altın standart inceleme yöntemidir.

Mamografi cihazları, meme kanserini erken dönemde saptamak için şikayeti olmayan hastalarda tarama yöntemi olarak kullanıldığı gibi şikâyeti olan hastalarda lezyonların değerlendirilmesi için kullanılmaktadır.

Ortopantomografi: Cihaz dişlerin, alt ve üst çenenin birlikte görüntülenmesi için özel olarak tasarlanmış tomografik bir yöntemdir. Diş hekimliğinde özellikle çocuk hastalarda diş gelişimini değerlendirmek için sıkca kullanılmaya başlanmıştır.

Kemik Mineral Dansitometri (KMD) aslında görüntüleme yönteminden çok kemik yoğunluğunu kantitatif olarak ölçen bir cihazdır. Osteoporozun erken dönemde saptanıp tedavi edilerek, toplumsal ve ekonomik bir yük hâline gelebilecek vertebra ve kalça fraktür riskini en aza indirmek hedeflenmektedir.

Üç boyutlu (3D) US, son yıllarda özellikle obstetrik US’de fetal embriyolojik gelişimi, malformasyonları, konjenital anomalileri incelemek için kullanılmaya başlanmıştır. Bu günkü teknoloji ile gerçek zamanlı olarak elde edilen 3D görüntüler, 4D olarak adlandırılmaktadır.