TIBBİ BELGELEME - Deneme Sınavı - 3

225. sayfada yer alan 112 acil sağlık hizmetlerinin takibinde ve değerlendirilmesinde kullanılabilecek veri elemanları listesine bakıldığında “istasyondan ayrıldıktan sonraki iptal sayısı” verisinin bu veri elemanlarından biri olduğu görülmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Birincil (primer) koruma: Hastalık kişide biyolojik olarak başlamadan önce bazı önlemler alarak söz konusu hastalığın görülmesini önlemektir. Bunlar, çevredeki olumsuz etmenlerin yok edilmesi, bu etmenlere insanların maruz kalmasının önlenmesi, aşılama, iyi beslenme, kazaları önlemek için alınan önlemler, hiç sigara içmemek, kişisel hijyen kurallarına uymak, çocuk yetiştirme konusunda çocuğa bakım veren kişilerin ve toplumun eğitimi gibi önlemlerdir.

İnsanın çevresinde bulunan ve onun sağlığını olumsuz etkileyen biyolojik, fiziksel, kimyasal ve sosyal etkenleri yok ederek, çevreyi olumlu hale getirme veya olumsuz çevre koşullarının kişileri etkilemesini önleme çabalarının tümü bu başlık altında toplanır. Bu hizmetlerin amacı kişilerin çevresindeki olumsuz biyolojik, fiziksel ve kimyasal faktörleri yok etmek, düzeltmek ya da kişilerin etkilenmelerini önleyerek sağlıklarını korumaktır. Başlıca çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri şu şekilde özetlenebilir:

a. Yeteri kadar ve temiz su sağlanması,

b. Besin kontrolü ve güvenliği,

c. Katı ve sıvı atıkların zararsız hale getirilmesi,

d. Hava kirliliğinin kontrolü,

e. Vektörlerle (haşerelerle) mücadele,

f. Endüstri sağlığı,

g. Konut sağlığı,

h. Radyasyon ve gürültü ile mücadele,

i. İş ortamında sağlığı tehdit edebilecek etkenlerin kontrolü.

II, III ve V kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetlerindendir.

Tüm birinci basamak sağlık hizmetlerinin yürütülmesi görevi 112 acil sağlık hizmetleri hariç Türkiye Halk Sağlığı Kurumu’na verilmiştir. İkinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetleri ise Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu çatısı altında gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Bu kurumların taşra yapılandırmaları ise; Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, illerde Halk Sağlığı Müdürlükleri; Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu ise Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği olarak örgütlenmişlerdir.

663 sayılı kanun hükmünde kararname öncesinde birinci basamak sağlık kuruluşları:

Sağlık Ocağı

Sağlık Evi

Ana-Çocuk Sağlığı Merkezi (AÇSAP)

Verem Savaş Dispanseri

Sıtma Savaş Dispanseri

Halk Sağlığı Laboratuvarı

112 Acil Sağlık Hizmetleri

Sağlık Merkezi

Kurum Hekimlikleri

663 sayılı kanun hükmünde kararname sonrasında birinci basamak sağlık kuruluşları:

Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)

Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) ve bağlı birimler (AÇSAP,
Verem Savaş Dispanserleri, KETEM vb.)

Halk Sağlığı Laboratuvarı
112 Acil Sağlık Hizmetleri

Aile sağlığı elemanının Halk Sağlığı Kurumu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde görev, yetki ve sorumlulukları şöyledir:

a. Kişilerin hayati bulgularını ölçer ve kaydeder.

b. Aile hekiminin gözetiminde, talimatı verilen ilaçları uygular.

c. Yara bakım hizmetlerini yürütür.

d. Tıbbi alet, malzeme ve cihazların hizmete hazır bulundurulmasını sağlar.

e. Poliklinik hizmetlerine yardımcı olur, tıbbi sekreter bulunmadığı hallerde sevk edilen hastaların sevk edildiği kurumla koordinasyonunu sağlar.

f. Gereken tetkikler için numune alır, eğitimini aldığı basit laboratuvar tetkiklerini yapar veya aldığı numunelerin ilgili laboratuvar tarafından teslim alınmasını sağlar.

g. Gezici ve yerinde sağlık hizmetleri, sağlığı geliştirici ve koruyucu hizmetler ile ana çocuk sağlığı ve üreme sağlığı hizmetlerini verir, evde sağlık hizmetlerinin verilmesinde aile hekimine yardımcı olur.

h. Halk Sağlığı Kurumu tarafından belirlenen hizmet içi eğitimlere katılır.

i. Sağlık hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili olarak görev, yetki ve sorumlulukları kapsamında aile hekiminin verdiği diğer görevleri yerine getirir.

j. Halk Sağlığı Kurumu tarafından ve ilgili mevzuat ile verilen diğer görevleri yapar.

Toplum sağlığı merkezinin kayıt ve istatistik ile ilgili belirlenmiş görevleri şunlardır:

Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği standartlar doğrultusunda bölgesinde sağlık hizmeti sunanlardan verilerini toplar.

Bölgesinde yürütülen hizmetlerin kayıt ve istatistiklerini elektronik veya basılı ortam- da tutar.

Olağanüstü durumlarda bölgesinde sağlık hizmeti sunanlardan yazılı olarak da veri toplar ve topladığı verileri zamanında mü- dürlüğe iletir.

Aile hekimini değiştirmek isteyen ya da aile hekimine yeni kayıt olmak isteyen kişilerin başvurularını kabul ederek mevzuat çerçevesinde kişilerin bu taleplerini karşılar.

Bölgesinde ikamet etmesine rağmen aile hekimliğine kaydedilememiş kişiler var ise ilgili kurum ve kuruluşlarla koordinasyon içerisinde en uygun aile hekimine kaydedilmelerini sağlar.

I. ve II. ifadeler Aile sağlığı merkezlerinde tutulan kayıtlar sonucu oluşan verilerin analizinde belirtilen iki amaçtır.

Toplum sağlığı merkezi tarafından bölgesinde sunulan aile hekimliği hizmetlerinin takibinde ve değerlendirilmesinde kullanılabilecek bazı veri ele- manları ve bilgiler vardır. Bu veri elemanları ve bil- gilere şu örnekler verilebilir:

Aile hekimi başına harcanan laboratuvar aylık sarf tutarı

Tanı ve tedavi hizmeti içermeyen enjeksiyon, pansuman işlemleri için üretilmiş aylık protokol sayısı

Aylık toplam üretilen protokol sayısı

Yıllık poliklinik sayısı

Aile hekiminin aylık bazda kayıtlı nüfus sa- yısının ortalaması

Bir ayda istenen toplam kişi başı görüntüle- me sayısı

Bir ayda istenen toplam kişi başı laboratu- var tetkik sayısı

Aylık misafir hasta poliklinik sayısı

Gezici sağlık hizmeti sunumunda aylık po- liklinik sayısı

Söz konusu ayın son günü itibari ile aile he- kimine kesin kayıtlı kişi sayısı

Söz konusu ayın son günü itibari ile aile hekimine kesin kayıtlı gezici sağlık hizmeti alan kişi sayısı

Ayın ilk gününden son gününe kadar yeni kesin kayıt yaptıran kişi sayısı

Ayın ilk gününden son gününe kadar ilişiği kesilen kişi sayısı

Eğitim verilen kişi sayısı

Halk eğitim seans sayısı 

Aile hekiminin gezici sağlık hizmeti planının günleri ve saatleri

Aile sağlığı merkezine kayıtlı okul çağı çocuk sayısı

Toplum sağlığı merkezleri bünyesinde belirli bir hizmeti yoğun olarak sunmak üzere kurulan birimlere bağlı birim denmektedir. Bir toplum sağlığı merkezi bünyesinde bulunabilecek birimler şunlardır:

Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması (AÇS-AP) Birimi

Verem Savaş Dispanseri (VSD) Birimi

Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM) Birimi

Toplum Sağlığı Merkezi İş Sağlığı ve Gü- venliği (İSG) Birimi

Diyabet ve Obezite Birimi

Hemoglobinopati Tanı Birimi

Deri ve Zührevi Hastalıklar Birimi

Sıtma ile Mücadele Birimi

Sağlık Evi

Verem Savaş Dispanseri Birimi ile ilgili istenebilecek bazı formlar şu şekilde özetlenebilir:

1. Verem Savaş Dispanseri (VSD) Aylık Çalışma ve İkmal Raporu

2. Verem Savaş Dispanserine Kaydolan Tüberküloz Hastaları (TUTSA) Formu

3. Bölge Tüberküloz Laboratuvarları Çalışma Formu

4. Verem Eğitim ve Propaganda Haftası İl Etkinlikleri Tablosu

5. Tüberkülozda Birinci Seçenek İlaç Talep Formu

6. Tüberkülozda İkinci Seçenek İlaç Talep Formu

7. Mobil Tarama Ekiplerinin Faaliyetlerini Değerlendirme Raporu

8. Aylık DGT Durum Raporu

Verilen 112 acil sağlık hizmetlerinin takibinde ve değerlendirilmesinde kullanılabilecek veri elemanları ve bilgilerin bazıları şu şekilde özetlenebilir:

0-10 dk ulaşılan vaka sayısı

Toplam vaka sayısı

0-30 dk ulaşılan vaka sayısı

İl Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) nüfusu

İstasyon sayısı

İl ambulans servisine müracaat sonrası ulaşılan vaka sayısı

İstasyondan ayrıldıktan sonraki iptal sayısı

Sevk edilen hasta sayısı

Ölen hasta sayısı

Ayaktan tedavi edilen hasta sayısı

Yatarak tedavi edilen hasta sayısı

Sağlık hizmetleri, insan sağlığına zarar veren çeşitli etmenlerin ortadan kaldırılması, kişilerin ve toplumun bu etmenlerin etkilerinden korunması, hastalanmış kişilerin tedavi edilmesi, tam olarak iyileşmeyip sakat kalanların, bedensel ve ruhsal yetenekleri ile becerileri azalmış kişilerin başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmelerini sağlamak için rehabilite edilmesi ve bir bütün olarak toplumun sağlık düzeyinin yükseltilmesi için yapılan planlı çalışmaların tümüdür. Doğru yanıt C seçeneğidir.

İkincil (sekonder) korum, hastalıkların belirtisiz dönemlerinde ya da belirtilerin/semptomların hafif olduğu dönemlerde teşhis edilerek tedavi edilmeleridir. İkincil korumaya “erken tanı” hizmetleri de denir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Tıbbi rehabilitasyon, hastalık veya kaza sonrasında güçsüzleşen organın, fizik tedavi vb. tıbbi yöntemlerle yeniden güçlendirilmesi ya da tamamen kaybedilen organ yerine ortez/protez takılmak suretiyle kişiye o organın işlevini kısmen kazandırma türünden hizmetlere denir. Yani daha çok bedensel özürlüler için verilen rehabilitasyon hizmetleridir. Bu hizmetler sonunda kişi sınırlı da olsa, günlük yaşam ve işlerini devam ettirebilme olanağına kavuşmuş olur. Tıbbi rehabilitasyon hizmetleri sağlık sektörü ve çalışanları tarafından yürütülen hizmetlerdir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

2011 yılında, Sağlıkta Dönüşüm Programının hedefleri doğrultusunda Sağlık Bakanlığı, dikey örgütlenmeyi ortadan kaldırarak yeniden yapılanma sürecine girmiş ve 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname çıkarılmıştır. Sağlık Ocakları bu kapsamda değiştirilerek Aile Sağlığı Merkezleri kurulmuştur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yataksız sağlık kuruluşlarında yapılacak hesaplamalarda kullanılacak verilerin büyük bölümüne Sağlık Bakanlığı elektronik sistemleri üzerinden erişmek mümkündür. Sağlık-Net: Tüm hastane ve aile hekimlerinin, sundukları sağlık hizmetleri ve hastaları ile ilgili bilgileri kayıt altına aldıkları sistemdir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Tetkik hizmetlerinin verilmesini sağlamak ya da bu hizmetleri vermek aile sağlığı elemanının görev, yetki ve sorumlulukları arasında yer almamaktadır. Bu hizmet Aile hekiminin bir sorumluluğudur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Toplum sağlığı merkezi, bölgesinde yaşayan toplumun sağlığını korumak ve geliştirmek maksadıyla sağlıkla ilgili risk ve sorunları belirleyen, bunlarla ilgili düzeltici ve önleyici faaliyetleri gerçekleştiren; birinci basamak koruyucu, iyileştirici ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini koordine eden ve bu hizmetlerin etkin ve verimli bir şekilde sunulmasını izleyen, değerlendiren, denetleyen ve destekleyen; bölgesinde bulunan sağlık kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlar arasındaki koordinasyonu sağlayan sağlık kuruluşunu ifade eder. Doğru yanıt A seçeneğidir.

BCG (Bacillus Calmette-Guerin) Aşısı tüberküloza karşı bağışıklık için doğumdan sonra 2. ayın sonunda yapılan aşıdır. Verem Savaş Dispanseri (VSD) Birimi, toplum sağlığı merkezinin tüberküloz hastalığına ilişkin teşhis, tedavi, tarama ve eğitim faaliyetlerini yürüten birimidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Halk Sağlığı Laboratuvarları ve Yetkilendirilmiş Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ile halk sağlığı laboratuvarları, halk sağlığının korunması ve iyileştirilmesi kapsamında birey ve toplum sağlığını etkileyen ve etkileyebilecek etmenleri inceleyen ve görev alanıyla ilgili klinik ve klinik dışı laboratuvar hizmetleri sunan laboratuvar olarak tanımlanmıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir.