TERMAL VE SPA HİZMETLERİ

Bu durumda sağlık turizmi alanında yer alan turist tipolojilerini 8 kategoride incelemek daha doğru olacaktır:

Yalnızca turist: Bu grupta yer alan turistler ikamet ettikleri yerden başka bir bölgeye seyahat eden ziyaretçilerdir. Ziyaret ettikleri ülkede herhangi bir tıp hizmetinden yararlanmayan turistlerdir. Ancak gittikleri konaklama işletmelerinde wellness ve SPA hizmetlerinden faydalanabilirler.

Tatilde tedavi edilen turist: Seyahati sırasındaki rahatsızlanma ya da kaza nedeni ile tıp hizmeti almak ve tedavi olmak zorunda kalan turistlerdir.

Tatil ve tedavi amaçlı turistler: Bu turistler ziyaret ettikleri ülke ya da bölgeye tatil amaçlı giderler ancak ziyaret ettikleri bölgede bazı rahatsızlıkları için tedavi olanaklarının da olması nedeniyle o bölgeyi tercih ederler. Hem tatil hem tedavi amacıyla tatile çıkan turistlerdir.

Tatil yapan hastalar: Hasta turist olarak da adlandırılan bu ziyaretçilerin esas amaçları tedavi olmaktır ancak iyileştikten sonra, ya da tedavi sonrası gittikleri bölgede tatil de yapan ziyaretçilerdir.

Yalnızca hastalar: Bu gruptaki medikal turistlerin bir bölgeye gidiş amaçları yalnızca o bölgede tedavi olmak ya da operasyon geçirmektir. Tatil gibi bir amaçları yoktur.

Sağlığını koruma ve tatil amaçlı turistler: Bu gruptaki turistler, wellness ve SPA hizmetleri alabilecekleri otelleri tercih ederler. Böylece hem sağlıklarını korumak, kendilerini daha iyi hissetmek hem de tatil yapmak amacıyla seyahat etmiş olurlar. Termal turizm kapsamında yer alan sağlığını koruma amaçlı olarak şifalı sulardan yararlanmak ve tatil yapmak isteyen turistler de bu gruba girmektedir.

Bakım ve rehabilitasyon amaçlı turistler: İleri veya üçüncü yaş turizme katılan turistler daha çok bu alanda sunulan hizmetlerden faydalanmaktadırlar. Özellikle 65 yaş üstü turistler, bakım gerektiren tedavilerini kapsayan hizmetler, gezi turları, meşguliyet terapileri, bakım evlerinde veya rehabilitasyon hizmetlerinde yaşlı bakım hizmetleri, klinik otellerde verilen rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanırlar. Engelliler için düzenlenmiş özel bakım ve gezi turları da bu kapsamda değerlendirilebilir.

Sağlık personeli olan turistler: Sağlıkla ilgili hizmetleri verebilmek için seyahat eden sağlık personelidir. Bu sağlık personeli, bir bölgede yaşayan halkı tedavi etmek amacıyla gidip bir süre sonra ülkelerine geri döndüklerinden turist olarak nitelendirilirler. Yaptıkları seyahatin tedavi amaçlı olması nedeniyle sağlık turizmi kapsamında yer almaktadırlar

Hastalık durumlarına göre, tıbbi hizmetleri, kür uygulamalarını veya rehabilitasyon hizmetlerini tercih ederler. Sağlıklı bireylerin tatile çıkmaktaki temel motivasyonları ise tatil yapmak olup, tatillerinin bir parçası olarak, koruyucu sağlık hizmetleri sunan termal, SPA ve wellness uygulamalarından yararlanmaktadırlar.

Medikal SPA’lar bir sağlık kliniği ile bir günlük SPA’nın birleşimidir ve bir doktor gözetiminde çalıştırılır. Hastalıkları azaltma ve iyileştirme, kendini iyi hissetme ve vücut şekillendirme gibi yaşam kalitesini yükseltmeyi amaçlayan ürün ve hizmetlerin sunulduğu mekânlardır. Misafirlerine hem modern bir klinik hizmeti hem de lüks kategorideki bir otel konforunda hizmet sunarlar. Medical SPA ya da mediSPA’lar, verdikleri hizmete göre doktor ve hemşirelerin yanı sıra estetisyenler, masörler ve beslenme uzmanlarının da bulunduğu bir klinik ortamına sahip olabilmektedir. Dolayısıyla akupunktur, plastik cerrahi, cilt bakım hizmetleri, diş tedavisi, botoks, saç ektirme vb. hizmetler sunulabilmektedir.

Literatürde sağlık turizmi çeşitleri, sağlığın iyileştirilmesi veya devam ettirilebilmesi açısından farklı alt başlıklarda incelenmektedir. Örnek olarak, sağlık turizmi çeşitlerini, Smith ve Puczko(ss:3, 2009) medikal ve wellness olarak iki grupta; Tunç ve Saç (1998: 22) termalizm ve klimatizm olarak sınıflandırırken, Akat (ss:316, 2000) klimatizm (temiz havadan yararlanma), termalizm (kaplıca) ve üvalizm (meyve-sebze kür tedavisi) olarak sınıflandırmaktadır.

Anadolu’da ilk tarihlerden bu yana kaplıca ve ılıcalar gerek dini inançlardan dolayı, gerekse de sağlık nedeni ile kullanılmışdır. Hititler döneminde de kaplıcaların kullanıldığı bilinmektedir. Örneğin; Pamukkale’de bulunan Hierapolis antik kenti termal kaynakların yanında kurulmuş olmasından dolayı da tarihi bir geçmişe ve üne sahiptir. Roma Dönemi’nde, Pamukkale’de bulunan doğal kaynakların kullanımının yaygınlaşması Hierapolis’in kentleşmesinde etkili olmuştur. Türkiye termal turizm açısından çok önemli bir geçmişe ve doğal kaynağa sahiptir. Ülkemizde termal turizm olanakları özellikle yerli turistler tarafından önemli düzeyde değerlendirildiği görülmektedir. Ülkemizde tarihî önemi olan kaplıcalardan Yalova Kurşunlu Hamamı Bizans, Alexandria Troas (Kestanbol) ve Ulus Tarihî Roma Hamamı (Ankara) Roma dönemine ait yerlerdir. Bu dönemlerde tedavi ve spor amacıyla farklı bölgelerden yoğun ziyaretlerin olmasından dolayı termal turizm Anadolu’nun en eski turizm çeşidi olarak kabul edilebilir.

Medikal turizm, “sağlığı iyileştirme amacıyla seyahat etmek” (Bookman ve Bookman, ss:6, 2007) veya “tedavi almak amacıyla gerçekleştirilen uluslararası seyahat” olarak tanımlanabilir.

Medikal turistleri yaptıkları seyahatlerin amacına göre aşağıdaki gibi gruplandırmak mümkündür (Ehrbeck;2008):

• İyi tedavi almak ve gelişmiş teknolojiden yararlanmak isteyenler; uzaklığı ve maliyeti önemsemeyen medikal turistlerdir. Bu hastaların tercihi genellikle A.B.D. olmaktadır.

• Maliyeti önemseyen; en uygun fiyata en kaliteli tedaviyi almak isteyen, gelişmekte olan ülkelerden yola çıkan ve özellikle kardiyoloji hastalarının oluşturduğu turistlerdir.

• Medikal turistler ülkelerindeki uzun bekleme listeleri dolayısıyla tıbbi tedavilerini en kısa zamanda almak için başka ülkelere seyahat eden kişilerdir. Bu grupta özellikle ortopedi, genel cerrahi ve kardiyoloji hastaları yer almaktadır.

• Ülkelerinden daha ucuza sağlık hizmeti almak için seyahat eden hastalardır.

İleri yaş turistleri, dünya nüfusu içerisindeki artan payları, satın alma güçleri, boş zamanlarının fazla olması, aile bağlılıklarının az olması ve mevsimsel olarak esnekliğe sahip olmaları nedeniyle turizm planlaması içerisinde giderek daha önemli hâle gelmektedir.

Sağlık turizmine katılımın temel sebepleri:

1. Ülkesinde yüksek teknolojili sağlık hizmetleri ve profesyonel insan kaynaklarının azlığı veya yokluğu,

2. Tedaviyle birlikte tatil yapma arzusu,

3. Sağlık hizmetlerinin kendi ülkelerinde pahalı olması,

4. Çok daha kaliteli sağlık hizmeti almak istenmesi,

5. Kendi ülkesinde herhangi bir sebepten dolayı ameliyatının bilinmesini istenmemesi (Estetik Cerrahisi, İnfertilite tedavisi vb.)

6. Ülkesinde iklim ve coğrafi olarak tatil için kısıtlı imkân olduğu durumlarda yapılan turizm hareketliliği (ormanlık, yaylalar, tarihî ve kültürel zenginliği olan ülkelere gidiş),çoğunlukla termal tesisin ve Termal Turizm imkânlarının çok olduğu bir ülkede tatil yapma talebi.

7. Kronik hastaların, yaşlıların ve engellilerin başka ortamlara gitme ve tedavi olma isteklerinin oluşması,

8. Kişilerin tatil yaparken de sağlıklarını korumak ve geliştirmek istemeleri,

9. Kişinin hayata tutunma ve yaşam isteği.

Türkiye’nin sağlık turizmi faaliyetlerini güçlendirmek ve dünyanın dört bir yanından Türkiye’ye daha fazla hasta getirmek ve ulusal çabaları birleştirmek amacıyla Türkiye Sağlık Turizmini Geliştirme Konseyi (THTDC) 2005 yılında, kurulmuştur.

Yaşadığı yerden başka bir yere gitme eylemi, insanoğlunun var oluşu ile birlikte başlamıştır. İlk çağlarda bu eylemler yiyecek bulma, barınma gibi temel ihtiyaçların giderilmesine
yönelik yer değiştirmeler iken, insanoğlu zaman içinde sağlık, ticaret, spor, din, savaş gibi
farklı nedenlerle de yer değiştirmişlerdir. Bu nedenle sağlık amaçlı uluslararası seyahatlerin temelleri çok eskiye dayanmaktadır. Sağlıklı olma ihtiyacı insanın temel fizyolojik
ihtiyaçları arasında yer aldığından insanoğlu tarihin her devrinde şifa aramak adına başka
ülkelere veya bölgelere seyahat etmiştir. İnsanların seyahat etmek sureti ile ikamet ettiği
yerin dışında konaklayarak tedavi olma veya sağlığını korumayı amaçlamaları özel bir
turizm çeşidi olan sağlık turizmini ortaya çıkarmıştır

Yalnızca turist: Bu grupta yer alan turistler ikamet ettikleri yerden başka bir bölgeye
seyahat eden ziyaretçilerdir. Ziyaret ettikleri ülkede herhangi bir tıp hizmetinden yararlanmayan turistlerdir. Ancak gittikleri konaklama işletmelerinde wellness ve SPA hizmetlerinden faydalanabilirler.
Tatilde tedavi edilen turist: Seyahati sırasındaki rahatsızlanma ya da kaza nedeni ile tıp
hizmeti almak ve tedavi olmak zorunda kalan turistlerdir.
Tatil ve tedavi amaçlı turistler: Bu turistler ziyaret ettikleri ülke ya da bölgeye tatil amaçlı
giderler ancak ziyaret ettikleri bölgede bazı rahatsızlıkları için tedavi olanaklarının da olması nedeniyle o bölgeyi tercih ederler. Hem tatil hem tedavi amacıyla tatile çıkan turistlerdir.
Tatil yapan hastalar: Hasta turist olarak da adlandırılan bu ziyaretçilerin esas amaçları
tedavi olmaktır ancak iyileştikten sonra, ya da tedavi sonrası gittikleri bölgede tatil de
yapan ziyaretçilerdir.
Yalnızca hastalar: Bu gruptaki medikal turistlerin bir bölgeye gidiş amaçları yalnızca o
bölgede tedavi olmak ya da operasyon geçirmektir. Tatil gibi bir amaçları yoktur.
Sağlığını koruma ve tatil amaçlı turistler: Bu gruptaki turistler, wellness ve SPA hizmetleri alabilecekleri otelleri tercih ederler

Yalnızca hastalar: Bu gruptaki medikal turistlerin bir bölgeye gidiş amaçları yalnızca o
bölgede tedavi olmak ya da operasyon geçirmektir. Tatil gibi bir amaçları yoktur.
Sağlığını koruma ve tatil amaçlı turistler: Bu gruptaki turistler, wellness ve SPA hizmetleri alabilecekleri otelleri tercih ederler. Böylece hem sağlıklarını korumak, kendilerini
daha iyi hissetmek hem de tatil yapmak amacıyla seyahat etmiş olurlar. Termal turizm
kapsamında yer alan sağlığını koruma amaçlı olarak şifalı sulardan yararlanmak ve tatil
yapmak isteyen turistler de bu gruba girmektedir.
Bakım ve rehabilitasyon amaçlı turistler: İleri veya

k turizmi kapsamında koruyucu sağlık hizmetleri sunan turizm çeşitleri; termal,
wellness ve SPA turizmidir. Tedavi amaçlı sağlık hizmetleri sunan turizm çeşitleri ise Medikal turizm (tedavi ve rehabilitasyon), Termal kapsamında kür uygulamaları ile Medikal
wellness ve Medikal SPA hizmetleri sunan turizm türleridir. Sağlık turizmi kapsamında
yer alan İleri yaş ve Engelli turizmi ise termal, wellness ve SPA ile medikal turizmi talep eden turistlerin oluşturduğu turizm çeşitleridi

Sağlık turizmi kapsamında koruyucu sağlık hizmetleri sunan turizm çeşitleri; termal,
wellness ve SPA turizmidir. Tedavi amaçlı sağlık hizmetleri sunan turizm çeşitleri ise Medikal turizm (tedavi ve rehabilitasyon), Termal kapsamında kür uygulamaları ile Medikal
wellness ve Medikal SPA hizmetleri sunan turizm türleridir. Sağlık turizmi kapsamında
yer alan İleri yaş ve Engelli turizmi ise termal, wellness ve SPA ile medikal turizmi talep eden turistlerin oluşturduğu turizm çeşitleridir (Şekil 1.2). Bu bağlamda Şekil 1.2’de
Türkiye sağlık turizmi literatürü açısından sağlık turizminin çeşitleri ve ziyaretçilere sundukları hizmetlerin birbirleri ile olan ilişkileri değerlendirildiğinde, bozulan sağlığın iyileştirilmesi ve rehabilite edilmesi ile sağlık düzeyinin korunması ve üst düzeye çıkarılması
yönünde hizmetlerin sunulduğu görülmektedir.

Termal kür uygulamaları,
geleneksel olarak termal
kaynaklar ile bu kaynakların
doğal olarak bulunduğu kaplıca
ve ılıcalarda, bazen iklimsel
faktörlerle kombine yapılan ve
doktor tarafından reçetelendirilen
tedavilerdir

kal turizm kapsamında, tedavi olmak amacıyla yapılan seyahatlerde tedavi ve
rehabilitasyon ön planda yer almaktadır. Tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin süresini
belirleyen ise hastalığın şiddetidir. Genelde tedavi hizmetlerine göre rehabilitasyon hizmetleri istenen sonuca ulaşmak için daha uzun bir zaman gerektirebilir. Bununla birlikte,
tıbbi tedaviler doktorların kontrolünde gerçekleştirilirken; rehabilitasyon hizmetleri için
fizyoterapistler, meşguliyetle tedavi uzmanları ve psikologlar gibi profesyoneller ile terapi
desteği gerektirmektedir

Bu sınıflama yapılırken her turizm çeşidinin kendine ait talep ve arz kaynakları değerlendirilmiş ve diğerlerinden farklı özellikleri göz önüne alınmıştır. Bu beş ana başlık ise şöyle
sıralanmaktadır:
1. Termal Turizm
2. Medikal Turizm
3. Wellness ve SPA Turizmi
4. İleri yaş Turizmi
5. Engelli Turizmi

Wellness; “well-being ve fitness” kelimelerinin birleşmesinden üretilen, beden, ruh ve zihin esenliklerini dengede tutarak üst seviyeye çıkaran bir sağlık turizmi çeşitidir (Ergüven,
ss:59, 2012). Wellness turizmi; “sosyal ve doğal yaşamla uyumlu beden, ruh ve zihin esenliklerini arttıran bir yaşam tarzına ulaşmak için yapılan seyahatlerdir” (Cooper ve Cooper,
ss:40, 2009). Wellness ile beraber çok sık anılan SPA ise “suyla gelen esenlik” anlamına gelmekte olup, sağlığı korumaya yönelik uygulamaları içermektedir Termal turizmin wellness
ve SPA gibi koruyucu sağlık hizmetlerini içeren uygulamaları da mevcuttur. Termal turizm,
termal kaynak sularının tedavi, dinlenme ve zindeleşme amaçlarına yönelik kullanımından
doğan bir dizi ilişkiden kaynaklanmaktadır (Tütüncü, ss:5, 2012). SPA’larda doğal mineralli
ya da termal mineral suyun yerine bazen çeşme suyu ve bazen de bu suya karıştırılan mineral tuzlar ya da aromatik esanslar da kullanılmaktadır (Karagülle, ss:67, 2007). Bu nedenle
termal turizm termal suya (kaynağa) bağımlılık gösterirken, SPA “su”ya dayalı olsa da hem
içerik hem de mekân olarak daha yaygın ve esnek bir kullanıma sahiptir

Hareket, görme, işitme, zihinsel vb. kısıtlılığa sahip bireylerin, evrensel olarak tasarlanmış
turizm mallarını, hizmetlerini ve turistik ortamları kullanımları, bağımsız bir şekilde ve
eşitlik çerçevesinde hizmet alabilmeleri engelsiz turizm olarak tanımlanmaktadır (Darcy
ve Dickson, ss:33, 2009). Engelli bireylere yönelik sunulan rehabilitasyon hizmetleri, çeşitli terapiler, engelliler için özel geziler ve bakıma dönük tedaviler bu sağlık turizmi çeşidinin alt başlıkları olarak ifade edilebilir (