TEMEL ZOOTEKNİK

Kuruda kalma süresinin belirli değerler içinde olması gerekir. Bu süre
ineklerde 45-60 gün arasında değişirken yüksek süt verimine sahip keçi ırklarında da bu süre yaklaşık 60 gündür.

Diğer önemli bir meme sorunu da mastitis yani meme iltihabıdır.

Besi başlangıç yaşı; Genç hayvanlarda canlı ağırlık kazancı daha hızlı ve buna bağlı olarak et miktarı daha fazladır. Aynı zamanda genç hayvanların yemden yararlanma yeteneği yaşlı hayvanlara göre daha yüksek olup bir kg canlı ağırlık kazancı ya da et birikimi için daha az yem tüketirler. Bu nedenle karlı bir işletmecilik için beside mümkün olduğu kadar genç hayvanlar seçilmelidir.

Etlik piliçlerde ağırlık kazancı haftadan haftaya artarak yedinci haftada en yüksek düzeye ulaşır.

Damızlık tavuklar 21-22 haftalık yaşta ilk yumurtasını verirken, en yüksek verime 29-30 haftalık yaşta ulaşmaktadırlar.

Morfolojik Özellikler;
• İncelik
• Uzunluk
• Kıvrım

Irk döl verimini etkileyen faktörlerin en önemlilerinden birisidir. Nitekim çoklu doğu­mun istendiği koyun ve keçi yetiştiriciliğinde bazı ırklar çoklu doğum özellikleri ile öne çıkmaktadır. Örneğin; Ost Friz ve Sakız koyun ırkları ile Saanen ve Malta keçi ırklarının ikiz hatta üçüz doğum oranları diğer ırklara göre daha yüksektir.

Hayvanın yaşı, döl verimi üzerinde etkisi olan faktörlerden biridir. Özellikle koyun ve keçi yetiştiriciliğinde hem erkek hem de dişilerin döl verimi belirli bir yaşa kadar artar. Örneğin; koyunlarda en düşük yavru sayısı ilk tohumlamada (1,5 yaş) elde edilirken, en yüksek döl verimi 3. tohumlamada (3,5 yaş) elde edilir. Sığır yetiştiriciliğinde ise ilk kez tohumlanan düveler daha kolay gebe kalırlarken, 2. ya da daha sonraki tohumlamalarda gebe kalmaları daha zordur.

Döl verimi pek çok faktöre bağlı olarak değişebilir. Bu faktörlerin bilinmesi döl veriminin dolayısıyla üretimin devamlılığının sağlanabilmesi için büyük önem taşır. Irk, vücut yapısı, anatomik bozukluklar ve hastalıklar, yetiştirme sezonu, bakım ve beslenme, çevre sıcaklığı ve ışık döl verimini etkileyen faktörlerdendir.

Irk

Vücut yapısı

Yetiştirme Sezonu

Kızgınlık: Dişilerin erkekleri
kabul ettikleri, çiftleşmeye hazır
oldukları dönem

Memeli hayvanların yeni doğan yavrularını besleyebilmek için meme bezlerinden süt salgılamalarına laktasyon denir.

Süt verimini ve bileşimi pek çok faktörden etkilenmektedir. Bunlar; ırk, yaş, kızgınlık ve gebelik, vücut büyüklüğü, kuruda kalma süresi, mevsim ve çevre ısısı, sağım sayısı ve ara­lığı, besleme, meme sağlığı ve hastalıklar olarak incelenebilir. Süt verimi ve bileşimi (yağ, protein, laktoz v.b.) yönünden hayvan türleri arasında farklı­lıklar olduğu gibi aynı türe ait ırklar arasında da farklılıklar görülür. Aynı çevre şartlarına maruz kalmaları, aynı şekilde beslenmeleri halinde bile ırklar arasında süt verimi ve bile­şimi farklılıklar gösterir. Bu farklılığın temel nedeni genetiktir. Aynı ırkın bireyleri arasın­da da özellikle süt verimi yönünden farklılıklar görülebilir. Irk faktörü sütün bileşiminde etkin faktörlerdendir, ancak süt verimi de sütün bileşimini etkileyen faktörlerden biridir. Yani süt verimi yükseldikçe sütteki kuru madde (protein, laktoz, yağ v.b.) oranı düşerken, süt verimi düşerken kuru madde oranı artar. Kısaca süt verimi ve sütün kuru madde mik­tarı arasında ters bir korelasyon söz konusudur. Hayvanlar belirli bir yaşa ulaşana kadar süt verimleri giderek artar ve süt veriminin en yüksek olduğu yaşa ergin yaş denir. Ergin yaş sığır türü için 6-8 yaşlar, koyun ve keçi tür­lerinde ise 4-6 yaşlar arasında değişir ve bu süre ırklara göre küçük farklılıklar gösterebilir. Örneğin; İsviçre Esmeri inekler 7-8 yaşında ergin çağa ulaşırlarken, Holstein ırkı inekler 6 yaşında ergin çağa ulaşırlar. Ergin çağdan sonra süt verimi giderek azalır. Kızgınlık süt verimini olumsuz etkiler. Ancak kızgınlık süresinin kısalığı süt verimindeki düşüşün net olarak görülmesini engeller. Vücut büyüklüğü süt verimini olumlu yönde etkileyen faktörlerden biridir. Nitekim vücut büyüklüğü daha fazla olan bireyler daha büyük bir sindirim sistemine ve meme dokusuna sahiptirler. Dolayısıyla küçük yapılı hayvanlara göre daha yüksek süt verirler. Ancak aynı ırk hayvanlardan oluşan bir sürü içerisinde iri yapılı olanlardan daha fazla süt veren küçük yapılı hayvanlar da bulunabilir, fakat bu daha nadir rastlanan bir durumdur.

Diğer önemli bir meme sorunu da mastitis yani meme iltihabıdır. Kuru dönemde uy­gulanan meme içi ilaçlar doğum sonrasına kadar geçen uzun sürede, meme dokusunu bakterilere karşı koruyarak, doğum sonrası karşılaşılabilecek bir mastitis sorununu elimi­ne etmekte oldukça etkindir.

Karkas randımanı ve bileşimi besleme, cinsiyet, yaş, hayvanın ırkı gibi hayvana bağlı
olan, barınaklar ve sürü yönetimi gibi hayvana bağlı olmayan birçok faktörden doğrudan
etkilenir.

Büyüme ergin canlı ağırlığa ulaşana kadar hayvanların ağırlık kazanmasıdır. Canlının be­den yapısının çeşitli görevleri yapabilecek şekilde farklılaşması olarak tanımlanabilecek gelişme büyüme ile birlikte canlının ağırlık artışı ve beden yapısında gelişme olarak ele alınmaktadır. Hayvanlarda gerçek büyüme ise kas, kemik ve organlardaki dokuların bir artışıdır. Dokulardaki yağ birikmesinden meydana gelen değişiklik bir canlı ağırlık artışı değildir. Canlı ağırlık artışı büyümenin ilk haftalarında çok düşüktür. Sonra en yüksek düzeye ulaşır ve ergin yaşa doğru tedrici olarak azalır. Genç yaşlarda büyüme hızı yüksek iken, ergin döneme yaklaştıkça büyüme hızı azalır. Türler ve ırklar arasında en yüksek büyüme düzeyine ulaşma zamanı bakımından genetik olarak farklılıklar bulunmaktadır. Bu büyü­me düzeyine ulaşmak için de uygun bakım ve besleme uygulanmalıdır. Büyüme hızı hayvanın metabolizmasına bağlı olup, değişik dokularda bile büyüme hızı farklı olabilir. Büyüme veya hayvanın ağırlık kazanmasında hücre sayısının ve hücre hacminin artışı birlikte rol oynar. Canlılarda büyüme doğum öncesi ve doğum sonrası olmak üzere iki bölümde incele­nir. Doğum öncesi büyüme zigotun oluşması ile başlayan, genetik ve anasal çevrenin etkisi ile şekillenen büyüme dönemidir. Doğum sonrası büyüme ise doğumla başlar ve ergin döneme kadar devam eder. Doğumdan sonraki büyüme ve gelişme çok sayıda faktörün etkisi ile şekillenir. Büyüme ve gelişme dişilerde erkeklere göre daha düşüktür.

Beyaz et denilince genel olarak kanatlı hayvanlardan ve özellikle tavuklardan elde edilen yenilebilir et anlaşılır. Tavuk eti denilince de ilk akla gelen broyler ya da etlik piliçlerden elde edilen piliç etidir. Piliç ya da tavuk eti üstün besleyici özellikleri ve ucuz bir hayvansal protein olması nedeni ile bütün dünyada yaygın olarak tüketilmektedir. Tavuk eti yanında son yıllarda hindi eti de beyaz et tüketiminde önemli bir yer tutmaktadır.

İlk yumurtlama yaşı

Ölen ve Sürüden Ayıklanan Hayvan Sayısı

Yumurta ağırlığı, rengi, kabuk kalınlığı, şekli, kırılma direnci gibi faktörler yumurta dış
kalitesini oluşturur.

Morfolojik Özellikler;
• İncelik
• Uzunluk
• Kıvrım