TEMEL ZOOTEKNİK

Holstein (Siyah alaca, Holştayn), Jersey, Guernsey, Angler gibi ırklar sütçü sığırların en
önemli bireyleridir. Süt verimi denilince ilk akla gelen sığır ırkı Holsteindir. Holstein sığır
ırkı tüm dünyada yaygın olarak yetiştirilmektedir. Türkiye’ de mevcut sığır varlığının
yaklaşık yarısı Holstein ırkı ve melezlerinden oluşmaktadır.

Hat: Saf tavuk ırklarının kendi içinde uzun süre akrabalı yetiştirilmesi ile elde edilen yeni hayvan grubuna denir.

Karkas: Kasaplık hayvanlar kesilip, büyükbaş ve küçükbaş hayvanlarda deri ve iç organlar, kanatlı hayvanlarda tüyler ve iç organlar alındıktan sonra bütün olarak geriye kalan kemikli et.

Etlik piliç üreiminde kullanılan hibritler renkli tüyler kolay yolunmayıp karkas üzerinde kaldığından beyaz tüylü olarak geliştirilmişlerdir.

Angus sığır ırkının başlıca verim yönü ettir.

Kars Çoban Köpeği; Kafkas dağ köpeğine çok benzeyen bir sürü koruma köpeğidir. Türkiye’nin Kuzey-Doğusuna özgü, temel işlevi sürü korumak olan, güçlü, iyi bir vücut yapısına sahip, dikkatli bir köpektir. Kars, Artvin, Ardahan, Ağrı, Iğdır ve civarı yaygın olarak bulunduğu illerdir.

Kıl Keçisi; daha çok Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilen Türkiye’ ye özgü bir keçi ırkıdır. Türkiye keçi varlığının büyük bir çoğunluğunu oluşturur.

Holstein (Siyah alaca, Holştayn), Jersey, Guernsey, Angler gibi ırklar sütçü sığırların en önemli bireyleridir. Süt verimi denilince ilk akla gelen sığır ırkı Holsteindir. Holstein sütçü sığır ırklarının en iri yapılısı iken, Jersey ırkı en küçük yapılısıdır.

Angler sütçü sığır türü iken, Saamen sütçi keçi ırkındandır. Doğu Friz (Ost Friz) koyunu ise dünyaca ünlü önemli bir sütçü koyun ırkıdır. Sütçü koyun ırkları genellikle aile işletmelerinde küçük sürüler halinde yetiştirilirler. Sakız koyun ırkı bunun en güzel örneğidir. Yine Türkiye’ ye özgü sütçü bir koyun ırkı olan İvesiler ise sürüler halinde yetiştirilirler.

Süt tipi keçi ırkları erken gelişme yeteneğine sahiptirler, oğlak verimleri yüksektir. Genel olarak süt tipi keçilerin adaptasyon yetenekleri yüksektir. Aşağı yukarı her türlü iklimde verim yetenekleri iyidir. Sütçü keçi ırkları genelde kısa tüylü, iri hayvanlardır. Ön göğüs iyi gelişmiştir. Sırt ve bel geniş, hafif ve asildir.

Sakız koyun ırkı sütçü koyun ırkındandır. Etçi ırk koyunlar denince İngiliz etçi koyun ırkları akla gelir. Kısa yapağılı ve siyah başlı, uzun yapağılı ve beyaz başlı ile dağ koyunları olmak üzere üç gruba ayrılan bu koyun ırkları dünyanın değişik bölgelerine götürülmüşler ve hem saf olarak yetiştirilmişler, hem de melezleme ile yeni etçi tip koyun ırklarının geliştirilmesinde kullanılmışlardır. Bunların en önemli verimleri et olup, döl verimleri de yüksektir. Süt verimleri ise ancak yavrularına yetecek kadardır. Etçi ırk koyunlarda vücudun ön, orta ve arka bölümleri yaklaşık olarak birbirine eşittir. Vücut genişliği ve derinliği belirgindir. Vücut köşeleri yuvarlaklaşmış dikdörtgene veya fıçıya benzer. Vücut derinliği ile bacak yüksekliği birbirine yakındır. Etçi ırk koyunlarda morfolojik yani dış görünüş olarak yeter genişlik ve derinlikte dolgun bir vücut, kısa ve geniş bir baş, kısa ve kalın bir boyun, geniş ve derin bir göğüs, dışa doğru kıvrılmış kaburgalar, geniş ve kuvvetli bir sırt, geniş ve kalın bir bel, uzun ve dolgun bir but, geniş ve etli bacaklar, iyi ve sağlam bir kemik yapısı, düz ve yere yakın ayaklar gözlenir.

Leghorn tavuk ırkı dünyaca meşhur olan iyi bir beyaz yumurtacı saf tavuk ırkıdır ve hemen hemen bütün beyaz yumurtacı hibrit tavukların geliştirilmesinde ıslah işletmeleri tarafından anaç ırk olarak kullanılmıştır. New Hampshire, Rhode Island Red gibi ırklar kombine verim yönlü, kahverengi yumurtacı ya da etçi hibritlerin geliştirilmesinde yaygın olarak kullanılan saf kültür ırkı tavuklardır. Cornish, Susex ve Brahma gibi ırklar et verim yönlü saf ırklar olup, genelde et verim yönlü hibritlerin geliştirilmesinde anaç ırk olarak kullanılmışlardır.

Türkiye’ de önceleri hindi eti üretiminde Amerikan Bronz hindi gibi saf hindi ırkları kullanılırken, günümüzde tıpkı ileri ülkelerde olduğu gibi hibrit hindiler kullanılmaktadır. Hibrit hindiler beyaz tüylü olup, erkek dişi bir arada yetiştirilip et üretimi için kesilmektedirler. Hibrit hindiler de etlik piliçler gibi beyaz tüylüdürler. Yaklaşık dört aylık sürede 8-10 kg kadar canlı ağırlığa ulaşırlar. Dünya genelinde Beyaz Hollanda hindisi, Geniş Göğüslü Bronz hindi, Geniş Göğüslü Beyaz hindi, Küçük Beyaz Beltswille hindisi ve Beyaz Nicholas hindisi yaygın olarak yetiştirilmektedir. Geniş göğüslü Bronz hindi hindi ırkları içinde canlı ağırlığı en yüksek olan ırktır. Göğüs kısmının geniş ve etli olması nedeniyle dünya genelinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Beyaz hindiler renkli olanlara göre güneş ışınlarının olumsuz etkilerinden daha az etkilenirler. Beyaz renkli ve geniş göğüslü ağır hindilerden olan Beyaz Nicholas Hindisi hibrit bir hindi olup, ticari olarak et üretimi amacıyla geniş ölçüde kullanılmaktadır.

Kırmızı boyunlu devekuşları; Kuzey afrika veya Massai devekuşu olarak tanınmakta olup, et üretimleri fazladır, ancak yönetimi güç ve yumurta verimleri daha azdır. Ergin canlı ağırlıkları 125-135 kg. dır. Anavatanı Tanzanya ve Kenya’dır. Boynun alt yarısından başlayıp gövdeye kadar uzanan beyaz halka erkekler için çok tipiktir. Üreme sezonunda erkeklerin bacak ve boyun derilerinin parlak pembe kırmızıya dönmesi dışında bacak ve kanat derileri krem beyazı renktedir. Siyah boyunlu devekuşları; Kırmızı ve mavi boyunlu devekuşlarının melezleme ve seleksiyonu ile elde edilmiştir. Afrika siyahı olarak bilinir. Tüy kalitesi diğer devekuşlarına göre daha iyi olup, optimal kalitede et, tüy ve deri üretimine sahiptirler. Adaptasyon kabiliyeti çok iyi olan bu devekuşu ırkı oldukça sakindir. Mavi boyunlu devekuşları; Guerney ya da Damara devekuşu olarak tanınmıştır. Ergin canlı ağırlığı 110-115 kg olup en küçük ve gösterişli devekuşudur. Kırmızı ve siyah boyunlu devekuşları arası özelliklere sahiptirler. Çevresel koşullara daha hassas olsa da oldukça iyi yönetilirler. Boyun, kanat ve bacakları mavi-gri renktedir.

Spor köpekleri asırlardır yüksek araziler ile su ve bataklıklarda yer alan kuşların avlanmasında insanların en büyük yardımcıları olmuştur. En büyük özellikleri keskin koku alma duyularıdır. Bu gruptaki köpeklerin hemen hepsi pointerler, setterler, retrieverler ve spanieller olmak üzere gruplara ayrılırlar ve bunların başlıcaları; Alman Kısa Tüylü Pointer, Labrador Retriever, Golden Retriever, İrlanda Setteri gibi ırklardır. Av köpekleri spor köpeklerinde olduğu gibi aynı tarzda avlama yapmazlar. Toprağı koklayarak veya avını uzun mesafelerden izleyerek takip ederler. Bu nedenle bu grup köpekler avını gözle izleyenler ve koklayarak takip edenler olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Çalışan köpekler bekçi köpeği olarak, zanlıların yakalanmasında, körler için rehber olarak kullanılmaktadır. Bu köpeklerin doğal hali oldukça soğuk yapılı olmaları ve uyumak için karda dahi derin çukurlar kazmalarıdır. Bu nedenle pet hayvan olarak bakılmak istendiğinde bu doğal davranışlarından vazgeçirmek için epeyce uğraşmak gerekmektedir. Boxer, Doberman Pinscher, Mastiff, Rotweiler, Saint Bernard, Samoyed ve Siberian Husky çalışan grup köpeklerin başlıcalarıdır. Bütün terrierler avcıdır. Pek çoğu sinirli ve kavgacıdır. Oyun köpeklerinin hemen hepsi büyük bir ilgi ve sevgi isterler. Genelde kendilerini ailenin bir bireyi, hatta bebeği, olarak kabul ederler ve kendilerini unutturmak istemezler.

Soğukkanlı At Irkları Bu gruptaki atlar genelde çok iri ve ağır, kasları fazlaca gelişmiş olup, sakin ve ağır hareketlidirler. Beden yapısı kaba ve kalın görünüşte, kemikler kalın, baş ve gözler küçük, boyun kısa, omuzlar kuvvetli, sağrı iyi gelişmiştir. Sağrı Haflinger ırkında olduğu gibi oluklu ya da çift sağrı şeklindedir. Soğukkanlı atlar daha çok iş hayvanıdırlar, ağır çekim işlerinde kullanılırlar. Günümüzde makineleşmenin bir sonucu olarak iş hayvanları önemini kaybetmiş olduğundan ancak geri kalmış ülke ve bölgelerde bağda, bahçede, taşımacılıkta kullanılmakta ya da gelişmiş ülkelerde gen kaynağı olarak muhafaza edilmektedirler. Sıcakkanlı at ırklarına göre daha erken yaşta gelişirler. Haflinger atı bu grubun en önemli örneklerindendir. Sıcakkanlı At Irkları; daha hafif ve ince vücut yapısına sahiptirler. Süratli ve canlı yürüyüşlü, kıllar kısa, spor, hafif çekim ve taşıma işlerinde kullanılan at ırklarıdır. Soğukkanlı ırklara göre daha geç gelişirler. Sıcak ve ılıman iklim bölgelerinde çok yaygındırlar. Yarış dünyasının en önemli iki atı olan Arap ve İngiliz atları sıcakkanlı at ırklarının en önemli örneklerindendir. Türkiye’ de karşılaşılan yerli at tipleri Anadolu, Çukurova, Uzunyayla at tipleri ile Midillilerdir. Bunlar daha çok küçük ve yerden yapılı, Anadolunun şartlarına uyum sağlamış, daha çok bağda, bahçede iş hayvanı olarak kullanılan atlardır.

Akbaş köpeğ; vücut büyüklüğü, formu ve işlevleri bakımından Avrupa beyaz sürü koruma köpeklerine büyük benzerlik göstermektedir. Hatta bazı araştırmacılar bu ırkların atası olarak Akbaş köpeğini kabul etmektedirler. Cesaretli ve uyanık bir sürü koruma köpeğidir. Sahibine ve tüm aile bireylerine son derece sadık, sakin ve sevecendir. Yabancılara karşı her zaman şüphecidir. Genel mizacı gereği doğada bağımsız hareket etmeyi tercih etse de temel ve ihtisas eğitimine cevap verme yeteneği vardır. Akbaş köpeği çabuk öğrenir ama çabuk sıkılır, bu nedenle itaat eğitimi vermek oldukça güçtür. Bu köpeklerde en başta aranan fonksiyonel özellik ait olduğu sürüyü dış etkenlere karşı korumaktır.

Holstein (Siyah alaca, Holştayn), Jersey, Guernsey, Angler gibi ırklar sütçü sığırların en önemli bireyleridir. Süt verimi denilince ilk akla gelen sığır ırkı Holsteindir. Holstein sığır
ırkı tüm dünyada yaygın olarak yetiştirilmektedir.

Sütçü koyun ırkları genelde yüksek bacaklı, nisbeten ince kemik yapılı, kas gelişimi etçi ırklarda olduğu gibi iyi olmayan, genelde erken gelişen ve yıl boyu üreme isteği gösteren,
süt verimleri yanında döl verimleri de yüksek hayvanlardır.

Yerli hayvanlarımız içinde doğrudan etçi bir sığır ırkımız yoktur. Aberden Angus ya da kısaca Angus, Hereford, Limousine, Charollais gibi ırklar bütün dünyada kabul görmüş
et ırkı sığırların en önemli bireyleridir.