TEMEL ZOOTEKNİK

Sütçü koyun ırkları genellikle aile işletmelerinde küçük sürüler halinde yetiştirilirler. Sakız koyun ırkı bunun en güzel örneğidir. Yine Türkiye’ ye özgü sütçü bir koyun ırkı olan İvesiler ise sürüler halinde yetiştirilirler. Sütçü, koyun ırklarının en genel özellikleri yük­sek süt verimleri yanında genelde döl verimlerinin de yüksek olmasıdır. Doğu Friz (Ost Friz) koyunu ise dünyaca ünlü önemli bir sütçü koyun ırkıdır. Sütçü keçi ırklarının bütün dünyada en tanınmışı Saanen keçi ırkıdır. Holstein (Siyah alaca, Holştayn), Jersey, Guernsey, Angler gibi ırklar sütçü sığırların en önemli bireyleridir.

Etçi sığır ırkları et verimi yönünde geliştirilmiş, canlı ağırlık kazançları ve yemden yararlanma yetenekleri iyi, karkas randımanları ile değerli et oranları sütçü ve kombine verimli ırklara göre daha yüksektir. Süt verimleri ancak yavrularına yetecek kadardır. Genelde yeterli ve yıl boyu yeşil tutulabilen mera imkanlarına sahip İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya gibi ülkelerde en fazla yetiştirilirler.

Yerli hayvanlarımız içinde doğrudan etçi bir sığır ırkımız yoktur. Aberden Angus ya da kısaca Angus, Hereford, Limousine, Charollais gibi ırklar bütün dünyada kabul görmüş et ırkı sığırların en önemli bireyleridir. Geçmişte Türkiye’ ye getirilse de fazlaca yayılma alanı bulamamışlardır. Son yıllarda bir miktar damızlık olmak üzere besi ve kasaplık amaçlı etçi ırk sığırlar Türkiye’ ye getirilmiştir. Kaliteli ve yeter miktarda mera olmaması, yıl boyu meraların yeşil tutulamaması Türkiye’ de et ırkı sığır yetiştiriciliğinin önündeki en büyük engeldir. Çünkü kaliteli ve ucuz yem temin edilemezse damızlık materyalin yem maliyetleri de besiye alınacak yavrularının et maliyeti üzerine yansıyacağından maliyetler artacak ve rekabet etme şansı azalacaktır. Bundan dolayı Türkiye’ de az miktardaki bu ithalat dışında genel olarak kırmızı et ihtiyacı sütçü ırk sığırların erkekleri besiye alınarak karşılanmaktadır.

Etçi ırk koyunlar denince İngiliz etçi koyun ırkları akla gelir. Kısa yapağılı ve siyah başlı, uzun yapağılı ve beyaz başlı ile dağ koyunları olmak üzere üç gruba ayrılan bu koyun ırk­ları dünyanın değişik bölgelerine götürülmüşler ve hem saf olarak yetiştirilmişler, hem de melezleme ile yeni etçi tip koyun ırklarının geliştirilmesinde kullanılmışlardır. Bunların en önemli verimleri et olup, döl verimleri de yüksektir. Süt verimleri ise ancak yavrularına yetecek kadardır. İngiliz etçi koyun ırkları dışında Ile De France, Suffolk, Alman Siyah ve Beyaz Başlı Koyun ırkı ve Texel dünyaca meşhur olan etçi koyun ırklarından bazılarıdır Boer etçi keçi ırkından olup, diğer seçenekler tavuk ırkıdır.

Oyun köpekleri çok küçük vücut yapısına sahiptirler. Ancak birbirlerinden oldukça farklı görünüştedirler. Bütün oyun köpekleri oldukça sevimli köpeklerdir. Hemen hepsi büyük bir ilgi ve sevgi isterler. Genelde kendilerini ailenin bir bireyi, hatta bebeği, olarak kabul ederler ve kendilerini unutturmak istemezler. Malteze, Yorkshire Terrier, Pekineeze bu grup köpeklerin başlıcalarıdır

Pointer ırkı köpeklere çok benzediğinden, Türk Pointer’i olarak literatüre alınması için çalışmalar devam etmektedir. Tarsus ve civar köylerde uzun yıllardır av köpeği olarak bes­lenmektedir. Sayılarının bugün itibarıyla 200 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Munis, sevecen ve itaatkar bir köpektir. Sahiplerinin sözünden çıkmaz, efendilikleri ile bilinmek­tedir. Tam ortadan ikiye bölünmüş gibi duran burunları ile meşhurdurlar. Bu yüzden de onlara “çatalburun” denilmektedir. Kontrolsüz ve bilinçsiz bir şekilde yapılan birleştirme­ler sonucunda çok sayıda farklı varyetesi oluşmuş olan Çatalburun köpeğinin ırk ıslahı ile ilgili olarak, literatür ve bilimsel kaynak araştırmaları ve gen etütleri üzerine yapılan bir çalışma ile Türkiye’deki orijinale en yakın örnekleri tespit edilerek bir damızlık kolonisi oluşturulmaya çalışıldığı bildirilmektedir.

Holstein (Siyah alaca, Holştayn), Jersey, Guernsey, Angler gibi ırklar sütçü sığırların en önemli bireyleridir. Süt verimi denilince ilk akla gelen sığır ırkı Holsteindir. Holstein sığır ırkı tüm dünyada yaygın olarak yetiştirilmektedir. Türkiye’ de mevcut sığır varlığının yaklaşık yarısı Holstein ırkı ve melezlerinden oluşmaktadır. Bunun yanında Karadeniz bölgesinde Jersey sığır ırkı yaygınlık kazanmıştır.

Sütçü koyun ırkları genellikle aile işletmelerinde küçük sürüler halinde yetiştirilirler. Sakız koyun ırkı bunun en güzel örneğidir. Yine Türkiye’ ye özgü sütçü bir koyun ırkı olan İvesiler ise sürüler halinde yetiştirilirler. Sütçü, koyun ırklarının en genel özellikleri yüksek süt verimleri yanında genelde döl verimlerinin de yüksek olmasıdır. Doğu Friz (Ost Friz) koyunu ise dünyaca ünlü önemli bir sütçü koyun ırkıdır.

Etçi ırk koyunlar denince İngiliz etçi koyun ırkları akla gelir. Kısa yapağılı ve siyah başlı, uzun yapağılı ve beyaz başlı ile dağ koyunları olmak üzere üç gruba ayrılan bu koyun ırkları dünyanın değişik bölgelerine götürülmüşler ve hem saf olarak yetiştirilmişler, hem de melezleme ile yeni etçi tip koyun ırklarının geliştirilmesinde kullanılmışlardır. Bunların en önemli verimleri et olup, döl verimleri de yüksektir. Süt verimleri ise ancak yavrularına yetecek kadardır. İngiliz etçi koyun ırkları dışında Ile De France, Suffolk, Alman Siyah ve Beyaz Başlı Koyun ırkı ve Texel dünyaca meşhur olan etçi koyun ırklarından bazılarıdır.

Kıl Keçisi: Daha çok Akdeniz, Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetiştirilen Türkiye’ ye özgü bir keçi ırkıdır. Türkiye keçi varlığının büyük bir çoğunluğunu oluşturur. Oldukça dayanıklı ve kanaatkar bir hayvan olup, iri vücutlu, et verimi iyi ve yağsız, süt verimi orta düzeyde olup, oldukça yüksek süt verenlere de rastlanır.

Hibrit: Genetik yapı olarak birbirinden farklı ebeveyn tavuk ırk, soy ve hatların kendi aralarında birleştirilmeleri ile elde edilen, yüksek verimli, ancak bu üstün özelliklerini yavrularına geçiremeyen hayvan grubuna denir.

Leghorn tavuk ırkı dünyaca meşhur olan iyi bir beyaz yumurtacı saf tavuk ırkıdır ve hemen hemen bütün beyaz yumurtacı hibrit tavukların geliştirilmesinde ıslah işletmeleri tarafından anaç ırk olarak kullanılmıştır.

Tavuk eti üretimi amacıyla kısa sürede, daha az yem tüketimi ile daha fazla ve ekonomik canlı ağırlık kazanan, yüksek yaşama gücüne sahip hibrit genotiplerin geliştirilmesine önem verilmiştir. Genel olarak tamamı bir örnek yapıya sahip olan bu hibritler 38-40 günlük yaşta 2.0-2.2 kg. canlı ağırlığa ulaşmakta, bu süreçte bir kg canlı ağırlık kazancı için 1.75-1.80 kg yem tüketmektedirler.

Dünya genelinde en fazla yayılmış olan bıldırcın ırkı Coturnix familyasındaki bıldırcınlardır. Bu familyadaki Japon bıldırcını (Coturnix coturnix Japonica) en yaygın olanıdır. Türkiye’ de ticari olarak en fazla yetiştirilen bıldırcındır. Bu familyanın bir başka üyesi Pharaoh bıldırcını (Coturnix coturnix Pharaoh) Japon bıldırcınından sonra en fazla yetiştirilen bıldırcınlardır.

Av Köpekleri: Bu gruptaki köpekler görünüşleri, büyüklükleri ve avcılık yeteneklerine göre birbirlerinden ayrılırlar. Av köpekleri spor köpeklerinde olduğu gibi aynı tarzda avlama yapmazlar. Toprağı koklayarak veya avını uzun mesafelerden izleyerek takip ederler. Bu nedenle bu grup köpekler avını gözle izleyenler ve koklayarak takip edenler olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Beagle, Basenji koklayarak avını takip edenlere, Afgan tazısı ve Saluki izleyerek avını takip edenlere örnek ırklardır.

Soğukkanlı At Irkları: Bu gruptaki atlar genelde çok iri ve ağır, kasları fazlaca gelişmiş olup, sakin ve ağır hareketlidirler. Beden yapısı kaba ve kalın görünüşte, kemikler kalın, baş ve gözler küçük, boyun kısa, omuzlar kuvvetli, sağrı iyi gelişmiştir. Sağrı Haflinger ırkında olduğu gibi oluklu ya da çift sağrı şeklindedir. Soğukkanlı atlar daha çok iş hayvanıdırlar, ağır çekim işlerinde kullanılırlar.