TEMEL ZOOTEKNİK

Sütçü hayvanlarda genel olarak bedenin genişlik ve derinliği arkaya doğru giderek artar. Baş asil, zarif, deri ince ve yumuşak, tüyler kısa ve parlaktır. Uzun ve belirgin süt damarları, büyük, yumuşak ve iyi şekillenmiş memeler iyi bir sütçülük kabiliyetinin göstergesidir.

Sütçü, koyun ırklarının en genel özellikleri yüksek süt verimleri yanında genelde döl verimlerinin de yüksek olmasıdır. Doğu Friz (Ost Friz) koyunu ise dünyaca ünlü önemli bir sütçü koyun ırkıdır.

Genel olarak süt tipi keçilerin adaptasyon yetenekleri yüksektir. Aşağı yukarı her türlü iklimde verim yetenekleri iyidir. Sütçü keçi ırkları genelde kısa tüylü, iri hayvanlardır. Ön göğüs iyi gelişmiştir. Sırt ve bel geniş, hafif ve asildir.

Etçi ırk koyunlar denince İngiliz etçi koyun ırkları akla gelir. Kısa yapağılı ve siyah başlı, uzun yapağılı ve beyaz başlı ile dağ koyunları olmak üzere üç gruba ayrılan bu koyun ırkları dünyanın değişik bölgelerine götürülmüşler ve hem saf olarak yetiştirilmişler, hem de melezleme ile yeni etçi tip koyun ırklarının geliştirilmesinde kullanılmışlardır. Bunların en önemli verimleri et olup, döl verimleri de yüksektir.

İngiliz etçi koyun ırkları dışında Ile De France, Suffolk, Alman Siyah ve Beyaz Başlı Koyun ırkı ve Texel dünyaca meşhur olan etçi koyun ırklarından bazılarıdır.

Ancona, Leghorn, Minorka, Australop, New Hampshire, Plymouth Rock, Rhode Island Red, Brahma, Cochin, Cornish, Dorking, Orpington, Sussex kültür ırkı hayvanların Dünya genelindeki önemli temsilcileridir. Leghorn tavuk ırkı dünyaca meşhur olan iyi bir beyaz yumurtacı saf tavuk ırkıdır ve hemen hemen bütün beyaz yumurtacı hibrit tavukların geliştirilmesinde ıslah işletmeleri tarafından anaç ırk olarak kullanılmıştır.

Günümüzde ana ve babaları yurtdışından ithal edilen, beyaz ve kahverengi yumurta üretimine dönük çok sayıda yumurtacı hibrit tavuk bulunmaktadır. Bunlar genel olarak bir örnek yapıda, lokal ya da kültür ırklarına göre daha küçük yapıda, daha çok sayıda yumurta veren, yumurta kalitesi daha iyi, yemden yararlanma yeteneği daha gelişmiş (birim yumurta üretimi için daha az yem tüketen ya da bir kg yem tüketimi ile daha fazla sayıda yumurta üreten) tavuklardır.

Dünya genelinde dört yüzden fazla köpek ırkı bulunmaktadır. Ancak bu ırklardan 137 tanesi Amerikan Köpek Kulübü tarafından, 167 tanesi İngiliz Köpek Kulübü tarafından ırk standartlarına göre tanımlanmıştır. Amerikan Köpek Kulübü köpek ırklarını spor köpekleri, av köpekleri, çalışan köpekler, terrierler, oyun köpekleri, sportif olmayan köpekler ve sürü köpekleri olmak üzere 7 sınıfta tanımlamışken, İngiliz Köpek Kulübü köpek ırklarını bekçi köpekleri, iz süren (koklayarak) av köpekleri, gözle izleyen av köpekleri, silah köpekleri, kuzey köpekleri, sürü köpekleri, terrierler ve rehber (arkadaş) köpekler olarak 8 sınıfa ayırmıştır.

Türkiye’ nin en tanınmış köpek ırkı olup, yurtdışında Karabaş, Anadolu Çoban Köpeği olarak da tanınmaktadır. Kangal köpekleri ırka özgü karakteristik özellikleri ve sürü koruma konusunda gösterdiği üstün başarısı ile Türk kültürünün dünyaya tanıtılmasında önemli bir yere sahiptir. Kangal köpekleri ırk karakterlerini yansıtması bakımından daha homojen bir yapıya sahiptirler. Kangal köpeği iri cüssesi, cesareti, Mastif tip görünümü, büyük bir baş üzerinde bulunan siyah bir maskesi, sarı renkli postu ve karakteristik geriye doğru kıvrık helezoni kuyruk yapısı ile ünlüdür.

Sütçü koyun ırkları genellikle aile işletmelerinde küçük sürüler halinde yetiştirilirler. Sakız koyun ırkı bunun en güzel örneğidir. Yine Türkiye’ ye özgü sütçü bir koyun ırkı olan İvesiler ise sürüler halinde yetiştirilirler. Sütçü, koyun ırklarının en genel özellikleri yüksek süt verimleri yanında genelde döl verimlerinin de yüksek olmasıdır. Doğu Friz (Ost Friz) koyunu ise dünyaca ünlü önemli bir sütçü koyun ırkıdır. Doğru cevap D’dir.

Genel olarak süt tipi keçilerin adaptasyon yetenekleri yüksektir. Aşağı yukarı her türlü iklimde verim yetenekleri iyidir. Sütçü keçi ırkları genelde kısa tüylü, iri hayvanlardır. Ön göğüs iyi gelişmiştir. Sırt ve bel geniş, hafif ve asildir. Doğru cevap C’dir.

Etçi ırk koyunlar denince İngiliz etçi koyun ırkları akla gelir. Kısa yapağılı ve siyah başlı, uzun yapağılı ve beyaz başlı ile dağ koyunları olmak üzere üç gruba ayrılan bu koyun ırkları dünyanın değişik bölgelerine götürülmüşler ve hem saf olarak yetiştirilmişler, hem de melezleme ile yeni etçi tip koyun ırklarının geliştirilmesinde kullanılmışlardır. Bunların en önemli verimleri et olup, döl verimleri de yüksektir. Süt verimleri ise ancak yavrularına yetecek kadardır. İngiliz etçi koyun ırkları dışında Ile De France, Suffolk, Alman Siyah ve Beyaz Başlı Koyun ırkı ve Texel dünyaca meşhur olan etçi koyun ırklarından bazılarıdır. Doğru cevap C’dir.

Hibrit: Genetik yapı olarak birbirinden farklı ebeveyn tavuk ırk, soy ve hatların kendi aralarında birleştirilmeleri ile elde edilen, yüksek verimli, ancak bu üstün özelliklerini yavrularına geçiremeyen hayvan grubuna denir. Entansif: Yatırım, sermaye, teknoloji kullanımı gerektiren, teknik ve ekonomik verimliliğin ön planda olduğu planlı bir üretim şeklidir. Hat: Saf tavuk ırklarının kendi içinde uzun süre akrabalı yetiştirilmesi ile elde edilen yeni hayvan grubuna denir. Soy: Saf tavuk ırklarının uzun süre değişik coğrafi bölgelerde yetiştirilmesi ile elde edilen yeni hayvan grubuna denir. Doğru cevap D’dir.

Beyaz yumurta üreten bu hibritlerin tüy renkleri de beyazdır. Kahverengi yumurtacılar ile karşılaştırıldıklarında yılda yumurta verimleri daha fazla olup, 300 âdetin üzerindedir. Canlı ağırlıkları daha düşük olduğu için kahverengi yumurta ile karşılaştırıldığında beyaz yumurta üretimi için tüketilen yem tüketimi de daha azdır. Kahverengi yumurtacılara göre yumurtalarının kabuk kaliteleri daha düşük olup, yumurtaları kaynatma esnasında çatlayabildiğinden haşlanmış rafadan yumurta amaçlı çokca tercih edilmezler. Günde yem tüketimleri 100-120 g. olup, bir kg yem tüketimi ile 7-8 adet yumurta üretilmesi normal kabul edilir. Rhode Island Red, New Hampshire gibi kahverengi yumurtacı saf kültür ırkı tavuklar ve bunların soy ve hatlarından geliştirilmiş yüksek verim yeteneğine sahip hibrit tavuklardır. Kahverengi tüylüdürler ve kahverengi yumurta üretirler. Beyaz yumurtacılara göre canlı ağırlıkları daha yüksek, yumurta verimleri bir miktar daha az, tavuk başına ve ürettikleri yumurta başına yem tüketimleri daha yüksektir. Yumurtaları daha iri, kabukları daha sağlam ve kalındır. Doğru cevap A’dır.

Türkiye’de ve genel olarak Dünya’da insan gıdası olarak tüketilen ve yetiştirilen kümes hayvanı tavuktur. Tavuktan sonra entansif olarak en fazla yetiştirilen kümes hayvanı ise hindidir. Bunların dışında aile tipi ya da modern entansif yetiştiricilikte bıldırcın, kaz, ördek, keklik, sülün ve devekuşu en fazla yetiştirilen kümes hayvanlarıdır. Doğru cevap E’dir.

Dünya genelinde en fazla yayılmış olan bıldırcın ırkı Coturnix familyasındaki bıldırcınlardır. Bu familyadaki Japon bıldırcını (Coturnix coturnix Japonica) en yaygın olanıdır. Türkiye’ de icari olarak en fazla yetiştirilen bıldırcındır. Bu familyanın bir başka üyesi Pharaoh bıldırcını (Coturnix coturnix Pharaoh) Japon bıldırcınından sonra en fazla yetiştirilen bıldırcınlardır. Her ikisi de yumurta verim yönlüdür. Erkeklerinden de et elde edilir. Ergin canlı ağırlıkları altı-yedi haftalık yaşta 150-160 g kadardır. Dişiler erkeklerden daha ağırdır. Üç haftalık yaştan sonra göğüsteki tüy renklerinin farklılığına göre cinsiyet ayırımı rahatlıkla yapılabilir. Doğru cevap E’dir.

Dünya üzerinde yetiştirilen sülünler genelde yüksek arazi dağ sülünleri ve alçak arazi sülünleri olarak iki ana grupta sınıflandırılmaktadır. Bu ana gruplarda Gökkuşağı sülünleri, Orman tavukları, Gallo sülünler, Kapüşonlu sülünler, Tragopan sülünleri, Kan sülünleri gibi birçok sülün yer almakta olup, birçoğunun nesli tükenmek üzeredir. Entansif olarak sülün yetiştiriciliğinin başlıca amacı et üretimi olup, bu amaç için en fazla yetiştirilen sülün de Phasianus ailesinde yer alan halkalı sülünlerdir (Phasianus colchicus). Doğru cevap B’dir.

Çalışan köpekler köpek ırkları arasında en sosyal, en sadık ve en fazla yanlış anlaşılan köpek ırklarıdır. Çalışan köpekler bekçi köpeği olarak, zanlıların yakalanmasında, körler için rehber olarak kullanılmaktadır. Bu köpeklerin doğal hali oldukça soğuk yapılı olmaları ve uyumak için karda dahi derin çukurlar kazmalarıdır. Bu nedenle pet hayvan olarak bakılmak istendiğinde bu doğal davranışlarından vazgeçirmek için epeyce uğraşmak gerekmektedir. Boxer, Doberman Pinscher, Mastiff, Rotweiler, Saint Bernard, Samoyed ve Siberian Husky bu grup köpeklerin başlıcalarıdır. Doğru cevap D’dir.

Soğukkanlı At Irkları genelde çok iri ve ağır, kasları fazlaca gelişmiş olup, sakin ve ağır hareketlidirler. Beden yapısı kaba ve kalın görünüşte, kemikler kalın, baş ve gözler küçük, boyun kısa, omuzlar kuvvetli, sağrı iyi gelişmiştir. Sağrı Haflinger ırkında olduğu gibi oluklu ya da çift sağrı şeklindedir. Doğru cevap C’dir.

Holstein (Siyah alaca, Holştayn), Jersey, Guernsey, Angler gibi ırklar sütçü sığırların en önemli bireyleridir. Süt verimi denilince ilk akla gelen sığır ırkı Holsteindir. Holstein sı­ğır ırkı tüm dünyada yaygın olarak yetiştirilmektedir. Türkiye’ de mevcut sığır varlığının yaklaşık yarısı Holstein ırkı ve melezlerinden oluşmaktadır. Bunun yanında Karadeniz bölgesinde Jersey sığır ırkı yaygınlık kazanmıştır.

Sütçü sığır ırkları arasında morfolojik (dış görünüş) ve fizyolojik (verim özellikleri) özellikler yönünden önemli farklılıklar vardır. Holstein sütçü sığır ırklarının en iri yapılısı iken, Jersey ırkı en küçük yapılısıdır.

Sütçü keçi ırklarının bütün dünyada en tanınmışı Saanen keçi ırkıdır.