TEMEL YEM BİLGİSİ VE HAYVAN BESLEME

Kanatlı yemlerinde maliyetin büyük bir bölümünü enerji oluşturmaktadır. Yemlerin hazırlanmasında enerji kaynağı olarak mısır başta olmak üzere buğday, arpa ve sorgum gibi tahıllar ile bitkisel yağlar kullanılmaktadır. Protein kaynağı olarak da başta soya fasulyesi küspesi olmak üzere ayçiçeği tohumu küspesi gibi çeşitli yağlı tohum küspeleri ile balık unu, et-kemik unu, kanatlı unu, tüy unu gibi hayvansal kökenli yem ham maddeleri kullanılmaktadır.

Mermer tozu kanatlı yemlerindeki kalsiyum açığının, dikalsiyum fosfat (DCP) ise fosfor açığının kapatılmasında kullanılmaktadır. Dikalsiyum fosfat kalsiyum da içerdiğinden yeme fosforun yanı sıra kalsiyum bakımından da katkıda bulunmaktadır.

Hayvanın yumurtlamaya başlamasıyla birlikte artan kalsiyum gereksiniminin karşılanmasıdır. Çünkü tavuklar yumurta kabuğunu oluşturan kalsiyumun bir bölümünü rasyonla alırken, bir bölümünü de medullar kemiklerden karşılarlar. Bu yüzden, yumurta kabuğu oluşumunda önemli rolü olan medullar kemiklerdeki kalsiyum depolarının yumurtlama öncesi dönemde oluşturulması gerekir. Bu amaçla, % 2-2,5 düzeyinde kalsiyum içeren prelayer yeminin damızlıkçı firmanın önerisi doğrultusunda, sürünün yumurtaya giriş tarihinden önceki 10-15 gün süreyle verilmesi uygundur. Böylece hayvanların medullar kemiklerinde yumurtlama öncesi kalsiyumun depolanması için imkân tanınmış olur.

Yumurtlama öncesi dönemde dikkat edilmesi gereken diğer bir konu da esansiyel bir yağ asidi olan linoleik asitin yemdeki düzeyidir. Linoleik asit, yumurta iriliğini artıran bir etkiye sahiptir. Bu dönemde rasyonun linoleik asit düzeyi sınırlanarak, yumurta büyüklüğü kontrol altında tutulmalıdır. Böylece özellikle yumurtaya girişte büyük problem yaratan ve yumurta kanalının dışarı çıkması olarak bilinen prolapsus olayı önlenebilir.

Yumurta Dış Kalite Bozuklukları Oluşum Nedenleri

Pütürlü, anormal kabuk dokusu Aşırı kalsiyum tüketimi, aşırı antibiyotik kullanımı, bakır eksikliği

Bozuk şekilli yumurta Hastalıklar (Enfeksiyöz bronşitis, Newcastle), yaşın ilerlemesi, kalıtsal özellikler

Kabukta incelme D vitamini, kalsiyum, fosfor ve magnezyum eksikliği, aşırı sodyum ve klor, hastalıklar ve stres, çevre sıcaklığında artış, yaşın ilerlemesi

Kabuk renginde değişimler Kalıtsal, aşırı antibiyotik kullanımı, çok düşük ve yüksek nem, nikarbazin

Yumurta ağırlığında düşme Enerji, protein, metiyonin, linoleik asit eksikliği, yetersiz aydınlatma

Yumurta Dış Kalite Bozuklukları           Oluşum Nedenleri

Pütürlü, anormal kabuk dokusu Aşırı kalsiyum tüketimi, aşırı antibiyotik kullanımı, bakır eksikliği

Bozuk şekilli yumurta Hastalıklar (Enfeksiyöz bronşitis, Newcastle), yaşın ilerlemesi, kalıtsal özellikler

Kabukta incelme D vitamini, kalsiyum, fosfor ve magnezyum eksikliği, aşırı sodyum ve klor, hastalıklar ve stres, çevre sıcaklığında artış, yaşın ilerlemesi

Kabuk renginde değişimler Kalıtsal, aşırı antibiyotik kullanımı, çok düşük ve yüksek nem, nikarbazin

Yumurta ağırlığında düşme Enerji, protein, metiyonin, linoleik asit eksikliği, yetersiz aydınlatma

Yumurtanın dış kalitesinde meydana gelen bozuklukları azaltmak için yukarıda verilen oluşum nedenlerinin iyi kavranması ve ayrıca aşağıda verilen tavsiyelere uyulması yararlı olacaktır. • Yumurta tavuklarında bazı hatların kırık-çatlak yumurta oranı daha yüksek olduğu için hibrit seçimi dikkatli yapılmalıdır. • Özellikle yumurtlama döneminin ikinci devresinde, yumurtalar kırılmaya daha hassas olduğu için yumurta toplamada daha dikkatli olunmalıdır. • Kafes bölmelerine daha az sayıda hayvan konulmalıdır. • Özellikle yaşlı sürülerin yumurtaları ve yaz aylarında yumurtlanan yumurtalar daha sık toplanmalıdır. • Yumurtalar toplanırken doğrudan viyollere yerleştirilirse, ikinci bir işlemden kaçınılmış ve dolayısıyla kırık-çatlak oranı azaltılmış olur. • Eğer sürüde düşük kabuk kalitesi sürekli problem ise rasyon bileşiminde gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. • Kullanılan su temiz ve iyi kalitede olmalıdır. • Tüm stres faktörleri azaltılmalıdır. • Kanibalizm önlenmelidir. • Hayvanlarda korku oluşturacak ani hareketlerden kaçınılmalıdır. Çünkü korku nedeniyle hayvanların kafeslerdeki hareketleri artmakta ve daha fazla hasarlı yumurta oluşumuna neden olunmaktadır.

Yaygın olarak üretimi yapılan fonksiyonel yumurta çeşitleri şunlardır: • Düşük kolesterollü yumurtalar • Omega-3 bakımından zenginleştirilmiş yumurtalar (ALA ve DHA) • Konjuge linoleik asit bakımından zenginleştirilmiş yumurtalar • Vitamin içeriği zenginleştirilmiş yumurtalar (Vitamin A, E, B, D, Kolin) • Mineral içeriği zenginleştirilmiş yumurtalar (Selenyum, İyot, Krom) • Pigment içeriği zenginleştirilmiş yumurtalar (Lutein, Zeaksantin) • Selenyum, E vitamini, DHA, ve Lutein içeriği zenginleştirilerek sinerjik etki yaratılan yumurtalar • Vejeteryan yumurtalar

Aşağıda broyler etinin kalitesine karar vermede kullanılan önemli kriterler ve bu kriterlerin beslenme tarafından nasıl etkilendiği kısaca özetlenmiştir. Görünüş (renk): Diğer ürünlerde olduğu gibi kanatlı ürünlerinde de renk önemli bir kalite kriteridir ve ürünün satılmasında en önemli etkendir. Broyler derisi genetik ya da beslenmeye bağlı olarak kremden sarıya kadar değişen bir renk gösterebilir. Lezzet ve Koku: Et kalitesini belirlemede önemli kriterlerden biri de lezzettir. Tat hissi ve kokunun her ikisi de kanatlı etinin lezzetinde önemli bir etkiye sahiptir. Raf Ömrü: Broyler eti buzdolabı koşullarında 4-7 gün, derin dondurucuda ise 6-8 ay bozulmadan muhafaza edilebilir. Etin Besin Maddesi İçeriği: Rasyondaki enerji/protein oranı ile amino asitlerin düzeyi etin besin maddesi içeriğini dolayısıyla kalitesini yakından etkilemektedir. Özellikle lizin ve treonin amino asitleri et kalitesi ile yakından ilişkilidirler.

Dünya hindi eti üretiminde Amerika Birleşik Devletleri ilk sırada yer almakta, bu ülkeyi sırasıyla Fransa, Almanya ve Brezilya izlemektedir. Üretimin yüksek olduğu bu ülkelerde kişi başına düşen yıllık hindi eti tüketim miktarları da oldukça yüksek olmaktadır.

Kanatlı hayvanlar; enerji gereksinimlerini karşılayıncaya kadar yem tuketirler. Enerji gereksinimini karşılayan bir kanatlı, yem tuketimini durdurur, diğer besinmaddesi gereksinimlerini karşılamak uzere ekstra yem tuketmez. Bu yüzden yemler formule edilirken protein, vitamin ve mineral gibi diğer besin maddelerinin oranları, yemin enerji duzeyine gore ayarlanır. Doğru cevap E’dir.

Mermer tozu kanatlı yemlerindeki kalsiyum açığının kapatılmasında kullanılmaktadır. Doğru cevap B’dir.

Yumurta tavukçuluğunda en büyük gideri % 70 oranıyla yem giderleri oluşturmaktadır. Bu yüzden kârlı bir yumurta tavukçuluğu yapabilmek, ucuz ancak kaliteli bir yemin kullanılmasıyla mümkündür. Nitekim yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda bir kilogram yumurta üretimi için tüketilen yem miktarı 2 kg düzeyine kadar düşmüştür. Doğru cevap B'dir.

Hayvanların optimum duzeyin uzerinde bir canlı ağırlık kazanmalarına neden olabilir. Buna bağlı olarak da henuz iskelet gelişimi tamamlanmayan hayvanlarda cinsi olgunluğu uyaran fizyolojik ve hormonal faaliyetler başlar. Dolayısıyla pilicler istenen yaşın altında yumurta verim donemine girerler. Surunun erken yaşta cinsel olgunluğa ulaşması; yumurta ağırlığı, yumurta verimi ve pik (en yuksek) yumurta verimine ulaşma dahil tum verim parametreleri uzerinde olumsuz etkilere neden olur. Doğru cevap C’dir.

Yumurtlama öncesi dönemde dikkat edilmesi gereken diğer bir konu da esansiyel bir yağ asidi olan linoleik asitin yemdeki düzeyidir. Linoleik asit, yumurta iriliğini artıran bir etkiye sahiptir. Bu donemde rasyonun linoleik asit düzeyi sınırlanarak, yumurta büyüklüğu kontrol altında tutulmalıdır. Böylece özellikle yumurtaya girişte büyük problem yaratan ve yumurta kanalının dışarı çıkması olarak bilinen prolapsus olayı önlenebilir.

Yumurta tavuğu I. donem yeminde HP: 17,5 ME: 2750 olmalıdır. Doğru cevap A’dır.

Broyler bitiriş dönemi (36. Gün kesim) yeminde HP: 18-19 ME: 3200 olmalıdır.Doğru cevap A’dır.

Pelet yem; bu yem formu 2-3 haftalık yaştan sonra kullanılmalıdır. Pelet yem, broylerlerin yem tüketimini artırması, israf olan yem miktarını azaltması bakımından sahada tercih edilmekte ve bu yönleriyle daha karlı bir yetiştiricilik yapılmasına olanak tanımaktadır.

Hindilerde çinko eksikliğinin belirtileri, diz eklemlerinin şişmesi ve zayıf tüylenmedir. Doğru cevap B’dir.

Vücut ağırlığı, yumurta iriliğini etkileyen en önemli faktördür. Ayrıca, sürünün canlı ağırlık bakımından üniformitesi, gelecekteki yumurta verimini büyük oranda etkilemektedir. Bu amaçla damızlıkçı firmanın klavuzunda yer alan haftalık canlı ağırlık değerleri dikkatle takip edilerek, uygun yemleme programları düzenlenmelidir.