TEMEL YEM BİLGİSİ VE HAYVAN BESLEME

Yemin teknolojik özelliklerini etkileyen yem katkı maddeleri; antioksidanlar, prezervatifler, emülgatörler, stabilizatörler, bağlayıcılar, kalınlaştırıcılar, pıhtılaştırıcılar (jel ajanlar), topaklaşmayı önleyiciler, asitlik düzenleyiciler, denatüranlar, radyonükleer bulaşıklık önleyiciler ve silaj katkı maddeleri şeklindedir.

Duyusal yem katkı maddeleri grubunda; yemin tadını ve rengini etkileyerek iştahı ve yemin lezzetini artıran yem katkıları yer alır. Bu grupta başlıca renklendiriciler ve lezzetlendiriciler bulunur.

Zooteknik yem katkı maddeleri grubunda genel olarak antibiyotiklerin yerine kullanılan doğal büyümeyi artırıcı yem katkı maddeleri ile hayvanın fizyolojik fonksiyonlarını ve refahını iyileştirici katkılar yer almaktadır. Bu grupta başlıca; enzimler, probiyotikler, prebiyotikler, organik asitler, bitki özleri (fitobiyotikler) ve esansiyel yağlar, immun sistem düzenleyicileri, zorunlu tüy dökümü sağlayan preparatlar ve gübrede sinek mücadelesinde kullanılan preparatlar bulunmaktadır.

Probiyotikler bağırsak mikroflorasını değiştirerek konakçı hayvanda yararlı etkiler oluşturan tek veya karışık canlı mikroorganizma (bakteri, maya veya mantar) kültürleridir. Probiyotik mikroorganizmalar, genel olarak Basilluslar (gram pozitif spor oluşturan bakteriler), laktik asit üreten bakteriler (Lactobacillus, Bifidobacterium, Enterococus) ve mayalar olmak üzere üç kategoride toplanmaktadır.

Prebiyotikler ince bağırsaklarda sindirime uğramadan kalın bağırsaklara geçen bazı oligosakkaritlerdir. Kalın bağırsaklarda Lactobacilli ve Bifidobacteria tarafından kullanılırlar. Mide bağırsak sisteminde faydalı mikroorganizmaların gelişimine hizmet ederler.

Gen transfer edilmiş bitkilerin tarla denemelerine ilk defa 1985 yılında başlanmıştır. Transgenik ürünlerin önemli bir kısmı soya fasulyesi, mısır, pamuk ve kanoladır. Bir transgenik bitkinin geliştirilebilmesi için toplam 10-15 yıllık bir süre gereklidir.

Ön Tedbirlilik Prensibi”ne uygun olarak, insan sağlığı üzerindeki riskler göz önünde bulundurularak ve özellikle sınır ötesi hareketler üzerinde odaklanarak, biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilecek GDO’ların güvenli nakli, muamelesi ve kullanımı alanında yeterli bir koruma düzeyinin sağlanmasına katkıda bulunma amacı güden BM Cartagena Biyogüvenlik Protokolü Türkiye tarafından 2000 yılında imzalanmış ve Türkiye’de yürürlüğe 2004 yılında girmiştir.

Yemlerin besleyici değerini artırmaya yönelik çalışmalar, yem maddelerinin protein kalitesinin iyileştirilmesi, yem maddelerinde bulunan antinutrisyonel faktörlerin uzaklaştırılması, konserve kaba yemlerin besleyici değerinin artırılması ve düşük kaliteli kaba yemlerdeki yapısal karbonhidratların yararlanılabilirliğinin daha iyi bir düzeye getirilmesi ve yemlerin bazı yararlı besin maddelerince zenginleştirilmesini kapsamaktadır. Son yıllarda besleyici değeri zenginleştirilmiş transgenik ürünlere önemli bir örnek ‘altın pirinç-golden rice’ verilebilir. Aynı şekilde demir içeriği yüksek tahıllar, oleik asidi yüksek kolza, omega-3 yağ aside içeren ürünler ve düşük linolenik asit içerikli soya da elde edilebilmektedir.

Tek hücre proteini (THP) , besiyerlerinde üretilen küf, maya, bakteri ve alg gibi çeşitli mikroorganizma hücrelerinin kurutulmasıyla elde edilen üründür. THP kaynağı olarak üretilen başlıca mayalar, Saccaromyces cerevisiae, S. fragilis, Torulopsis utilis, Candida tropicali ve C. utilis’tir.

Yem katkı maddeleri hayvanlarda sağlığın korunması, verimin kalite ve miktarının yükseltilmesi, yemde besin maddeleri miktarının artırılması, besin maddelerinin ve yemin korunması ile yemlere belirli bir form verilmesini sağlamak üzere kullanılmaktadır.

Duyusal yem katkı maddeleri grubunda; yemin tadını ve rengini etkileyerek iştahı ve yemin lezzetini artıran yem katkılar yer alır. Bu grupta başlıca renklendiriciler ve lezzetlendiriciler bulunur. Diğer şıklarda yazanlar yemin teknolojik açıdan katkı maddeleri arasındadır.

Pelet bağlayıcılar ve peletleme katkıları yemlerin pelet yapılması esnasında kullanılır. Toksin bağlayıcılar, yem hammaddeleri ve karma yemlerde bulunan mikotoksinleri kalıcı bir şekilde bağlayarak sindirim kanalından emilmeden atılmasını sağlamaktadır. Topaklaşmayı önleyici (antikek ajanlar), pıhtılaştırıcı (jel ajanlar), kalınlaştırıcı amacıyla, Asitlik düzenleyiciler, anyon katyon dengesi ve elektrolit dengenin sağlanmasında etkilidir.

Silaj katkı maddeleri genel olarak üç kategoride sınıflandırılabilir: Fermantasyonu artıranlar-stimulanlar: mikrobiyal inokulanlar, enzimler, fermente olabilir maddeler (melas). Fermantasyonu durduranlar-inhibitörler: asitler (propiyonik asit) ve diğer prezervatifler. Besin madde niteliğindeki katkı maddeleri: amonyak, üre’dir.

Probiyotikler bağırsak mikroflorasını değiştirerek konakçı hayvanda yararlı etkiler oluşturan tek veya karışık canlı mikroorganizma (bakteri, maya veya mantar) kültürleridir.

Organik asitler yemin mideden ince bağırsaklara geçişini yavaşlatarak sindirim içeriği ile ince bağırsak yüzeyi arasındaki teması artırmak suretiyle sindirim ve emilimin iyileşmesine katkıda bulunan maddelerdir.

Koksidiyozis, Eimeria genusuna ait protozoan parazitlerin sebep olduğu, özellikle modern ve yoğun üretim yapan sistemlerde, kanatlı sürülerinin verimliliğini ve sağlığını ciddi şekilde etkileyen bir hastalıktır.

Bir ürünün GDO ürünü olarak kabul edilebilmesi için o ürün GDO içermeli, GDO’lardan oluşmalı veya GDO’dan elde edilmiş olmalıdır. Hibrit tohumlar, hormonlu ürünler, ilaçlı ürünler, işleme ile besleyici yapısı değiştirilmiş ürünler ve geleneksel ıslah ve seleksiyon yöntemleri kullanılarak geliştirilen ürünler GDO ürünleri değildir. Son yıllarda besleyici değeri zenginleştirilmiş transgenik ürünlere önemli bir örnek ‘altın pirinç-golden rice’ verilebilir. Bu pirinç tipi, pirinç DNA’sına vitamin A’nın ön maddesi olan beta karoten geni aktarılarak üretilmiştir. Pirinç endosperminde üretilen bu ön madde, pirince sarı renk verdiğinden ‘altın pirinç’ adı verilmiştir.

Tek hücre proteini (THP) , besi yerlerinde üretilen küf, maya, bakteri ve alg gibi çeşitli mikroorganizma hücrelerinin kurutulmasıyla elde edilen üründür. THP kaynağı olarak üretilen başlıca mayalar, Saccaromyces cerevisiae, S. fragilis, Torulopsis utilis, Candida tropicali ve C. utilis’tir.

Mikro yem katkı maddeleri isimli bir yem katkı maddesi yoktur. Diğer seçeneklerde yer alanlar yem katkı maddeleri arasında gösterilmektedir.

Antioksidanlar oksitlenmenin önlenmesi; besin maddelerinin ve diğer etkin maddelerin stabil kalarak özelliklerini sürdürmeleri, gerek hayvansal ürünlerin miktar ve kaliteleri ve gerekse hayvan sağlığını bozmaması için önemli maddelerdir.