TEMEL YANGIN GÜVENLİĞİ

Yaşanmış tahliye süreçlerinden elde edilen verilere göre tehlike altındaki insanların ortak temel davranış modelleri saptanmıştır. Genel itibarıyla bu davranış modelleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir [3]:
• İnsanların ilk içgüdüsü çevrelerinde kendilerini güvende hissetmek ihtiyacıdır; bahanelere başvurarak etrafına ve kendine güven vermeye çalışırlar.
• Özellikle yönlendirme işaretleri belirsiz ve/ veya tutarsız olduğunda, eylem arayışında
bulunurlar. Ne yapılacağı, nasıl mücadele edileceği, binadan nasıl uzaklaşılacağı hususlarında değerlendirmeler yaparlar.
• Yangın anında gerçekçi ve fedakâr olarak hareket ederler. Kaçma ya da mücadele
etme kararlarını değerlendirerek sorumluluk alırlar.
• Tahliye hareketine başlamadan önce güzergâh planı yaparlar ve genellikle her zaman kullanılan bildikleri yolları kullanırlar.

KAÇIŞ YOLLARININ PLANLANMASI
Kaçış yollarının planlanmasında dikkate alınacak temel parametreler aşağıda verilmiştir:
• Her tür kullanıcı için yeterli sayıda, kapasitede ve nitelikte çıkış sağlamak
• Birbirlerine alternatif olabilecek farklı çıkışlar düzenlemek
• Çıkış güzergâhlarını yangın ve yan ürünlerinin etkisinden tamamen yalıtmak /arındırmak
• En basit, görünebilir ve net şekilde düzenlemek
• Kaçış güzergâhının başladığı kottan son çıkışa kadar sürekliliğini sağlamak

Yapının herhangi bir yerinden korunmuş bir kaçış yoluna, dış ortamdaki bir kaçış yoluna ya da son çıkışa kadar olan uzaklık, kaçış uzaklığı ya da çıkışa ulaşma uzaklığı olarak adlandırılmaktadır.

Yangın Güvenlik Holleri
Korunmuş yangın merdivenlerini yangın yan ürünlerinin etkisinden korumak, yangınla mücadele ekiplerine hazırlık ve eylemleri için korunumlu bir alan yaratmak ve gerektiğinde kısıtları olan kullanıcıların sığınmasına imkân sağlamak amacıyla tasarlanan hollerdir.

Acil durum aydınlatmasının zorunlu olduğu yapı tipleri aşağıda verilmiştir:
• Hastaneler, huzurevleri ve eğitim amaçlı binalar
• Kullanıcı yükü 200’den fazla olan bütün binalar
• Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalar
• Penceresiz binalar
• Otel, motel ve yatakhaneler
• Yüksek tehlikeli yerler
• Yüksek binalar

Bina Tahliye Projesi ve Acil Durum Ekiplerinin Oluşturulması
İnsanların tehlike anında binadan en kısa sürede tahliye edilebilmesi ve panik anında insanların hangi güzergâha ilerleyeceğini en kısa zaman içerisinde belirlemek için bina tahliye projeleri hazırlanması gerekmektedir. Bu projeler de gösterilen güzergâhlar boyunca tahliyenin nasıl olacağının deneyimlenmesi süreci de tahliye tatbikatlarıdır.
Bir kat alanı 2000 m2’den fazla olan katların tahliye projeleri mimari projelerden ayrı olarak hazırlanır. Daha küçük projelerde mimari projeler üzerinde gösterilebilir. Kaçış güzergâhı üzerinde yer alan koridor ve geçitlerin, yangın merdivenlerinin, acil durum asansörlerinin yanı sıra yangın dolaplarının, itfaiye su verme ağızlarının, yangın pompalarının ve jeneratörlerin renkli olarak işaretlendiği projeler; ilgili belediye itfaiye birimlerinin uygun görüşü alındıktan sonra, ruhsat vermeye yetkili merciler tarafından onaylanarak uygulanır.

KAÇIŞ YOLLARININ BOYUTLANDIRILMASI
Kaçış yollarının tasarım süreci içerisinde boyutlandırılması BYKHY’de verilen Ek-5/B tablosunda verilen değerler çerçevesinde yapılmaktadır. Burada en önemli parametre kullanıcı yükü, diğer bir deyişle kişi sayısıdır. Bir binanın içerisinde farklı katlarda ya da aynı kattaki farklı mahallerde değişik sayılarda ve yoğunluklarda insanların bulunması olasıdır. Bu nedenle kaçış yollarının kapasitesi ve işleyişi açısından yeterli ve yetkin tasarımı için her bir katın işlevsel analizinin yapılması ve kullanıcı yüklerinin doğru
hesaplanması ilk adımdır. Yapılan hesaplamaların sonucunda genellikle en kalabalık kat dikkate alınarak kapasite belirlenir ve gereklilikler ortaya konur. Bazı durumlarda kullanıcı profili açısından özel risk teşkil eden mahaller olabilir. Büyük ve çok işlevli bir binanın içerisinde bulunan olağan dışı kalabalıklara ev sahipliği yapan bu gibi mahaller özel değerlendirmelere tabii tutulmalıdır; örneğin bir alışveriş merkezinin yemek katı ya da sinema salonlarının bulunduğu mahaller gibi.

Merdivenlerin tüm bileşenleri ile birlikte doğru boyutlandırılması ve yetkin bir şekilde donatılması yangın güvenliği açısından son derece önemlidir.
Bu bağlamda yangın merdivenlerinin sahip olması gereken optimum nitelikler ve fiziksel özellikler söz konusudur:
• Merdiven kollarında birbiri ardına en az dört, en fazla 17 basamak yapılabilir.
• Dört basamaktan daha az kot farklarına sahip olan tüm kot farkları rampalarla geçilmelidir.
• Yön değişimlerinde ve en fazla 17 basamaktan sonra merdiven kolu genişliğinden daha dar olmayacak en ve boy oranlarına sahip sahanlıklar düzenlenmek zorundadır. Sahanlıklar arasında olabilecek kot farkı ise en fazla 3 m olmalıdır.
• Yüksek yapılarda merdiven kolunun genişliği 120 cm’den daha dar olmamalıdır. İlgili
hesaplamalar ve planlamalar dahilinde genişliği 200 cm’yi geçecek şekilde düzenlenen
merdivenler, tahliye akışının kontrolü için 100 cm’den dar ve 160 cm’den geniş olmayacak şekilde korkuluklarla bölünmelidir.

İki merdiven kolu arasındaki baş kurtarma yüksekliğinin optimum ölçüsü basamak üzerinden 210 cm olarak belirlenmiştir.

Kaçış Yollarının Boyutlandırılmasında Kullanılan Sayısal Veriler
Kullanıcı yükü, tasarım standartlarından gelen bir mahalde işlevine bağlı olarak kişi başına düşmesi gereken alan üzerinden hesaplanır. Her bir kat için yapılan işlevsel analiz sonuçlarına göre katta bulunan mahaller ve alanları belirlenir. İlgili mahallere ait kullanıcı yükü katsayıları BYKHY Ek-5/A tablosundan bulunur ve yapılacak küçük hesaplamalarla mahalde olan kişi sayısı hesaplanmış olur. Kullanıcı yükü hesabında kullanılan formül aşağıda verilmiştir:
Kullanıcı Yükü = Kullanım Alanı / Kullanıcı Yükü Katsayısı

Katta hesaplanan toplam kişi sayısı tahliye edilmesi gereken kişi sayısıdır ve kaçış yollarının genişliği bu kadar insanın güven içerisinde tahliyesine yetecek kapasitede tasarlanmalıdır.

Tahliye süreci; Algılama süresi, Farkına varma süresi, Karar verme süresi, Harekete geçme süresi ve Hareket süresi olarak beş aşamaya ayrılmıştır. Doğru cevap D’dir.

Tahliye süreci beş aşamaya ayrılmıştır. Bunlar; Algılama süresi, Farkına varma süresi, Karar verme süresi, Harekete geçme süresi ve Hareket süresidir. Doğru cevap B’dir.

Kaçışın veya korunmanın planlanması noktasında fiziksel çevre, duman yayılımı, çıkışlara yakınlık ve alev hızı bireyin tercihlerini etkileyen en önemli faktörlerdir. Doğru cevap B’dir.

Yanlış tercihler daha yoğun, ümitsiz ve daha az seçici davranışlara sebebiyet verecektir. Tercihler hususunda birbirini izleyen başarısızlıklar devam ederse, birey daha sinirli, daha endişeli ve gergin hâle gelebilmektedir. Artan gerginlik hiperaktiviteyi de beraberinde getirmekte, hatta kendinden geçme durumu bile söz konusu olabilmektedir. Bu durum, insanların başa çıkabileceklerinden daha fazla tehlikeyi algıladıklarının ifadesidir ki, bu an itibarıyla geri çekilme ile birlikte panik durumu başlayacaktır. Süreçlerin içerisinde duman etkisi, alevlerin yayılması, zehirli gazların ortaya çıkması panik durumunu daha da tetikler ve panik tahliye sürecini fazlasıyla zorlaştıran en olumsuz etkendir. Doğru cevap B’dir.

Kaçış uzaklığının ölçülmesine mekânların içerisindeki en uzak noktadan başlanır. Bu noktaya gelen duvarın 40 cm önü itibarıyla ölçülür. Doğru cevap C’dir.

Kolay alevlenici malzeme üretimi yapmayan endüstriyel amaçlı yapılarda tek ve iki yönlü uzaklık ½ oranında artırılabilir. Doğru cevap A’dır.

Korunmuş düşey kaçış yolları içinde (yangın merdivenleri ve rampaları) yer almaktadır. Doğru cevap D’dir.

Kaçış yollarının tasarım süreci içerisinde boyutlandırılması BYKHY’de verilen Ek-5/B tablosunda verilen değerler çerçevesinde yapılmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Kullanıcı yükü hesabında kullanılan formül şu şekildedir: Kullanıcı Yükü = Kullanım Alanı / Kullanıcı Yükü Katsayısı. Doğru cevap A’dır.

içinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde; söndürme ekibi, kurtarma ekibi, koruma ekibi ve ilk yardım ekibi gibi acil durum ekipleri oluşturulur. Bu ekipler zaten eğitim almış kişilerden oluşur. Doğru cevap A’dır.