Kaçış Yolları

• Yapının kullanım sınıfı
• Kullanıcı yükü / kattaki kişi sayısı
• Bina kullanıcılarının profili
• Kat alanı
• Çıkışa kadar alınacak yol
• Çıkışların kapasitesi

• Algılama süresi
• Farkına varma süresi
• Karar verme süresi
• Harekete geçme süresi
• Hareket süresi

Belli belirsiz kavranabilen, gerçek veya varsayılan tehlikelerden kaynaklanan; genellikle insan vücudunu etkileyen, güvende olabilmek için tedbirsiz ve aşırı güç sarf etmeye yol açan, korku ve tedirginlik sonucu birden ve şiddetli ortaya çıkan histir.

• Her tür kullanıcı için yeterli sayıda, kapasitede ve nitelikte çıkış sağlamak
• Birbirlerine alternatif olabilecek farklı çıkışlar düzenlemek
• Çıkış güzergâhlarını yangın ve yan ürünlerinin etkisinden tamamen yalıtmak / arındırmak
• En basit, görünebilir ve net şekilde düzenlemek
• Kaçış güzergâhının başladığı kottan son çıkışa kadar sürekliliğini sağlamak

Yapının herhangi bir yerinden korunmuş bir kaçış yoluna, dış ortamdaki bir kaçış yoluna ya da son çıkışa kadar olan uzaklık, kaçış uzaklığı ya da çıkışa ulaşma uzaklığı olarak adlandırılmaktadır. Bir başka deyişle kaçış uzaklığı, mekânın en uzak köşesinden ‘‘korunmuş merdiven” boşluğuna, yangın güvenlik holüne giriş kapısına ya da son çıkışa kadar olan uzaklıktır.

• Dış konumlu yangın merdivenleri
• İç konumlu yangın merdivenler

Yüksek bina sınıfına girmeyen (bina yüksekliği 21.50 m ve altında olan binalarda) yapılarda yapı dışında düzenlenen ve korunumlu  bir yuva içerisinde olmayan yangın merdivenleridir. Bu tip merdivenler yapının dış yüzeyinde (konumlandığı cephe üzerinde) bulunan kapı ve pencere boşlukları ile yangın açısından zayıf kalan alanlardan yatayda ve düşeyde 3 m uzak bir noktaya yerleştirilirler.

İç konumlu yangın merdivenleri, yangın durumunda binadaki insanların alternatif bir kaçma şansı bulabileceği ve güvenli bir şekilde bina dışına kaçışlarını kolaylaştıracak şekilde konumlandırılır. Yangın korunumlu olması gereken merdiven yuvalarının yangına en az 120 dakika dayanım gösteren duvarlarla çevrili olması ve bu duvarlar üzerinde bulunan kapılarında yangına en az 90 dakika dayanım gösteren yangın kapısı olması zorunludur. 

• Merdiven kollarında birbiri ardına en az dört, en fazla 17 basamak yapılabilir.
• Dört basamaktan daha az kot farklarına sahipse kot farkları rampalarla geçilmelidir.
• Yön değişimlerinde ve en fazla 17 basamaktan sahanlıklar düzenlenmek zorundadır. Sahanlıklar arasında olabilecek kot farkı ise en fazla 3 m olmalıdır.
• Yüksek yapılarda merdiven kolunun genişliği 120 cm’den daha dar olmamalıdır. Genişliği 200 cm’yi geçen merdivenler, tahliye akışının kontrolü için 100 cm’den dar ve 160 cm’den geniş olmayacak şekilde korkuluklarla bölünmelidir.
• İki merdiven kolu arasındaki baş kurtarma yüksekliğinin optimum ölçüsü basamak üzerinden 210 cm olarak belirlenmiştir.
• Kaçış merdivenlerinde basamak yüksekliği (rıht yüksekliği) 175 mm’den çok ve basamak genişliği 250 mm’den az olmamalıdır. Tüm basamaklarda rıht yükseklikleri aynı olmalıdır. Basamak genişliği ise en az 250 mm
  olmalıdır. 
• Merdiven kolunun her iki tarafına da küpeşte konulmalıdır.
• Kaçış merdiveni sahanlığına açılan kapıların kaçış yolunun 1/3’ünden fazlasını kaplamaması ve geçişe engel olmaması sağlanmalıdır.
• Bodrum katlara da hizmet veren yangın merdivenlerinde, panik durumunda binayı terk eden kullanıcıların yanlışlıkla bodrum katlara inmesini engelleyecek doğru yönlendirmeler ve fiziki engeller
  tesis edilmelidir.
  • Kaçış merdiveni yuvasına elektrik ve mekanik tesisat şaftı kapakları açılmamalı, kombi kazanı, iklimlendirme dış ünitesi, sayaç ve benzeri cihazlar asla konulmamalıdır.

Yangın güvenlik hollerinin taban alanı 3 m² ile 6 m² arasında olmalıdır. Kaçış yönündeki boyutu ise en az 1.8 m olmak zorundadır. Eğer yangın güvenlik holüne açılan acil durum asansörü de bulunuyorsa, holün herhangi boyutunun 2 m’den daha az olmaması gerekir ve taban alanı en az 6 m², en çok 10 m² olarak düzenlenmelidir. Ayrıca holün giriş kapısına doğru, döşemeye %200’ü aşmayacak bir eğim verilmelidir.

Kaçış yolları üzerinde yer alan kapılarda dönel kapılar ya da turnike sistemler kullanılamaz. Kişi sayısının 50’yi aştığı mekânların çıkış kapıları kaçış yönüne doğru açılmalıdır. Kaçış merdivenlerine ve yangın güvenlik holüne açılan kapıların ise yangın kapısı niteliğinde olması şarttır. Kendiliğinden kapanan düzeneklerle donatılmış ve duman sızdırmaz nitelikte olan yangın kapılarının 4 kattan daha az kata hizmet veriyor ise en az 60 dakika, bodrum katlara ve 4 kattan daha fazla kata hizmet veriyor ise en az 90 dakika yangına karşı dayanıklı olmalıdır. Bir kattaki kişi sayısının 100’ü geçmesi durumunda veya merdivenlerden güvenli bir dış alana açılan kaçış yolu kapılarında kaçış koridoru dahil olmak üzere tüm güzergâh üzerinde bulunan kapılar kapı kolu kullanılmaksızın açılabilecek şekilde panik barlı olmalı ve kaçış yönüne açılmalıdır.

Kaçış yollarının tasarımında boyutlandırma için en önemli parametre kullanıcı yükü, diğer bir deyişle kişi sayısıdır.

Kullanıcı yükü, tasarım standartlarından gelen bir mahalde işlevine bağlı olarak kişi başına düşmesi gereken alan üzerinden hesaplanır. Her bir kat için yapılan işlevsel analiz sonuçlarına göre katta bulunan mahaller ve alanları belirlenir. İlgili mahallere ait kullanıcı yükü katsayıları BYKHY Ek-5/A tablosundan bulunur ve yapılacak küçük hesaplamalarla mahalde olan kişi sayısı hesaplanmış olur. Kullanıcı yükü hesabında kullanılan formül: Kullanıcı Yükü = Kullanım Alanı / Kullanıcı Yükü Katsayısı

• Toplam kullanıcı sayısı 50 ile 500 kişi arasında ise kattaki bir kaçış yolunun genişliği en az 100 cm, 501 ila 2000 kişi arasında ise en az 150 cm, 2001 kişi ve daha fazlası ise en az 200 cm olmalıdır.
• Yüksek yapılarda yatay veya düşey hiçbir kaçış yolunun genişliği 120 cm’den daha dar olamaz.
• İki çıkış gereken mekânlarda, her bir çıkışın toplam kullanıcı yükünün en az yarısını karşılayacak genişlikte olması gerekir ve bütün genişlikler temiz / net ölçüler olarak alınır.
• Tek kanatlı bir çıkış kapısının temiz genişliği 80 cm’den az ve 120 cm’den çok olamaz.

Acil durum aydınlatması ve yönlendirmesi için kullanılan aydınlatma üniteleri normal aydınlatma sistemi mevcutken aydınlatma yapan veya yapmayan tipte olabilir. Normal aydınlatma sistemi devredeyken aydınlatma yapmayan acil durum aydınlatmalarının tercih edilmesi durumunda, normal aydınlatma sistemi devreden çıktığı anda otomatik olarak devreye girmeleri sağlanmalıdır.

• Hastaneler, huzurevleri ve eğitim amaçlı binalar
• Kullanıcı yükü 200’den fazla olan bütün binalar
• Zemin seviyesinin altında 50 veya daha fazla kullanıcısı olan binalar
• Penceresiz binalar
• Otel, motel ve yatakhaneler
• Yüksek tehlikeli yerler
• Yüksek binalar

Acil durum aydınlatma sisteminin normal aydınlatma sistemi kesildikten sonra en az 60 dakika süreyle devrede olması zorunludur. Kullanıcı yükünün 200 kişiyi aştığı binalarda ise bu süre en az 120 dakika olmalıdır.

Can güvenliği tehdidi olan insanların, özellikle aşina olmadıkları bir bina içerisinde olmaları durumunda tahliye süreci içerisinde doğru karar verebilmeleri için yönlendirme işaretlerinin mevcudiyeti son derece önemlidir. Bu nedenle birden fazla çıkışı olan bütün binalarda, acil durumlar söz konusu olduğu zaman,
bina içerisinde özellikle tahliye için kullanılacak olan çıkışların konumları ve bina içerisindeki her bir noktadan planlanan çıkış yolu güzergâhını bina içindekilere göstermek üzere acil durum yönlendirme işaretlerinin yerleştirilmesi gerekmektedir.

• Tüm çıkış kapıları
• Kaçış güzergâhı üzerindeki yön değişim noktaları
• Kaçış koridorları boyunca
• Merdivenler
• Zemin seviyesinin değişim noktaları
• Tüm yangın söndürme ve yangın alarm cihazlarının etrafı
• İlk yardım noktaları
• Emniyet ekipmanlarının bulunduğu yerler
• Tehlike riski yüksek alanlar

İnsanların tehlike anında binadan en kısa sürede tahliye edilebilmesi ve panik anında insanların hangi güzergâha ilerleyeceğini en kısa zaman içerisinde belirlemek için bina tahliye projeleri hazırlanması gerekmektedir.

Yapı, bina, tesis ve işletmelerde yangın güvenliğinden; kamu ve özel kurum ve kuruluşlarda en büyük amir, diğer bina, tesis ve işletmelerde ise sahip veya yöneticiler sorumludur.  Kat mülkiyetine tabi olan binalarda ise bu sorumluluk bina yöneticisine aittir. 

Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut binaları ile içinde 50 kişiden fazla insan bulunan konut dışı her türlü yapıda, binada, tesiste, işletmede ve içinde 200’den fazla kişinin barındığı sitelerde acil durum ekipleri oluşturulur.

• Söndürme ekibi
• Kurtarma ekibi
• Koruma ekibi
• İlk yardım ekibi