TEMEL VETERİNER PATOLOJİ

Hücre döngüsünde G0 ile tanımlanan evre dinlenme veya durağan evre olarak tanımlanır.

Yara iyileşmesinde ESM, fibroblast ve miyofibroblastlar anahtar rolü oynayan stromal kök hücrelerindendir.

Yara iyileşmesinde, protein ve C vitamini eksikliğinde kollajen sentezi engellenir. Bu nedenle yara iyileşmesi gecikir.

İyileşmede yeni kan damarlarının büyümesine neovaskülarizasyon adı verilir.

Yara iyileşmesinde etkisi olan fibroblast büyüme faktöründe damar oluşumuna angiogenezis adı verilir.

Yara iyileşmesinde etkili olan epidermal büyüme faktörü trombositlerce sentezlenir.

Angiogenezisin en önemli uyaranlarından olan vasküler endotelial büyüme faktörü (VEGF) makrofajlar ve epidermis tarafından sentezlenir.

Açıklama: Labil hücreler; sürekli bölünen, rejeneratif kapasitelerini koruyan hücrelerdir. Stabil hücreler; erişkin bir canlıda oldukça düşük bir dönüşüm kapasitesindeki durağan hücrelerdir, genellikle G0 evresinde bekleyen, çeşitli uyarımlar veya zedelenmeler karşısında süratli bölünebilen hücrelerdir. Permanent hücreler; doğumdan sonra, rejeneratif faaliyet veya kapasite göstermeyen “kalıcı hücrelerdir”. Nöronlar, kalp kası hücreleri bu grup hücrelerdir. Dokulardaki hücrelerin çoğu G0 evresinde bekler çeşitli uyarımlar veya zedelenmeler karşısında süratli bölünebilirler. Damarlaşma hücrelerin rejenaratif yeteneklerini etkilemez.

Granulasyon dokusu; yumuşak, hafif pürüzlü, taneli/düğümümsü-granüler görünüşü ile gelişmekte olan fibrovaskuler (bağdokusu ve damardan zengin) nedbe-skar dokusu görünümündedir. Granuloma kronik yangıların özel bir şeklini ifade etmek için kullanılır, yapısında makrofajların hâkim olduğu, çevredeki dokulardan ayırt edilebilen bir lezyondur. Granulamatöz ise benzeri morfolojik yapıda olan kronik yangıya ait bir terimdir ancak burada lezyon tek başına ve sınırlı değil yaygındır. Taşkın kallus kemik dokunun iyileşmesi sırasında görülen yapının adıdır.

Hemostazis; bir pıhtılaşma problemi olmadıkça, zedelenmeyi hemen izleyerek şekillenir. Zedelenmenin başlangıç aşamasında zedelenmeye karşı damarlarda gelişen kasılma (kontraksiyon) ile sağlanır. Ancak bu geçici bir durumdur ve kesilmiş olan damarların gevşemesi, trombositler müdahale etmezler ise, ek bir kanamaya yol açar. Damar büzülmesinin başlangıç aşamasında, trombositler özellikle endotel hücrelerinin altında açığa çıkan kollajen ipliklerinin üzerinde toplanır ve buraya bağlanırlar.

Yeniden modelleme-şekillendirme (olgunlaşma-maturasyon ve kasılma-kontraksiyon); fazı zedelenmeyi izleyen yaklaşık 3-4 hafta sonra, ancak iyileşmenin yangısal ve çoğalma fazının başarı ile tamamlanmasını sonra başlar. Bu evre genç bağ dokusu ile granulasyon dokusunun yeniden şekillendirilmesi ve bu genç bağ dokusunun hücre dışı kollajen oluşumu ile olgun bağ dokusu haline dönüştürülmesini kapsar. Yeniden modelleme 2 yıl veya daha uzun bir süre devam edebilir. Bu şekilde dokuya ve organlara normal fonksiyonları kazandırılmış olur.

Birincil iyileşme sürecinde; kanama, plazma proteinleri ile yaradaki hücre kalıntıları makrofajlar tarafından fagosite edilir ve temizlenir, yeni kan damarları tomurcuklanır, oluşur ve lezyon içine doğru büyür. Yara kenarlarının karşı karşıya gelen yüzlerindeki boşluğu doldurmak için de ESM sentezlenir. Haftalar alabilen bir süreçte, dermisteki bu sıkı bağlantı, sürekli bir olgunlaşma gelişimi gösteren kollajen iplikleriyle kaplanır. Bu şekilde de yara iyileşmesini takiben, deri normale yakın bir şekilde gerilime dayanma gücünü kazanır. Eş zamanlı olarak, çok katlı yassı epitelin bazal hücreleri hiperplazi göstererek boşluğu 3-5 günde kapatır.

İkincil iyileşme derideki kesi kenarları uygun şekilde karşı karşıya gelmediği hallerde olur. Bu gibi yaralarda bağ doku gelişi güzel sentezlenir ve düzenlenir. İyileşme gelişiminde de çok az organizasyon görülür ya da hiç yoktur. Buna rağmen, bağ doku yüzeysel ve derin dermisteki boşluğu, kaybı doldurur. İyileşmedeki organizasyon bozukluğu yarayı yüzeyde kaplamaya çalışan epitellerin de çoğalmasını yavaşlatır, engeller; keza yarada uygun-düzenli bir şekilde ESM yayılması da aksar. Ek olarak, yeni fibröz doku eklentilerden (kıl kökü, yağ ve ter bezi) yoksun olacaktır.

Yara iyileşmesinde rol alan büyüme faktörleri hücre çoğalmasını, hücre farklılaşmasını uyarma gücünde olan proteinlerdir.

Yara iyileşmesi üzerinde beslenme çok etkilidir. Protein yetersizliği, C vitamini yetersizliği kollajen sentezini engeller ve yara iyileşmesini geciktirir. Glikokortikoidler, yangıyı baskıladıkları gibi, fibroblast gelişimini engelleyerek, iyileşmeyi de baskılarlar. Yara enfeksiyonu iyileştirmeyi geciktiren en önemli faktördür. Yetersiz kan akımı da iyileşmeyi geciktirir. Cinsiyetin yara iyileşmesinde fonksiyonu bulunmamaktadır.

Stroma; bir dokunun işlev gören, parankimal parçalarından ayrı olarak, her şeyin içinde şekillendiği destek veya temel madde, matriks olarak görev yapan kısmıdır.

Gelişimin alt basamaklarında olan canlılarda iyileşme daha çok doku rejenerasyonu halinde olmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Bir dokunun işlev gören, parankimal parçalarından ayrı olarak, her şeyin içinde şekillendiği destek veya temel madde matriks olarak görev yapan kısım stromadır. Doğru cevap A'dır.